Bajki nowe - Ignacy Krasicki (gdzie czytać książki za darmo txt) 📖
Krótki opis książki:
Zbiór bajek wzorowanych na tych autorstwa La Fontaine'a i Ezopa. Po raz pierwszy został wydany w 1830 roku.
Bohaterami krótkich, wierszowanych opowiastek są zarówno ludzie, jak i zwierzęta. To zbiór historyjek, które nie mają za zadanie jedynie dawać rozrywkę, mają także pouczać i pokazywać wzorce pożądanych zachowań. W bajkach piętnowane są niewłaściwe postawy — takie jak chciwość, pycha, brak rozsądku, a pochwalane m. in. skromność, uczciwość i umiar.
Ignacy Krasicki to biskup warmiński, poeta, prozaik i publicysta, jeden z najważniejszych przedstawicieli polskiego oświecenia. Autor pierwszej polskiej powieści (Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki), a także wielu bajek, satyr i poematów heroikomicznych. Tworzył w imię zasady sformuowanej w jednej z pieśni Monachomachii: „i śmiech niekiedy może być nauką, kiedy się z przywar, nie z osób natrząsa”.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Ignacy Krasicki
- Epoka: Oświecenie
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Bajki nowe - Ignacy Krasicki (gdzie czytać książki za darmo txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Ignacy Krasicki
class="verse" style="margin-left: 4em">Wilczek był modny.
Nieszczęściem kurczę zaszło mu drogę.
Chęć: zjem to kurczę; skrupuł: nie mogę.
Więc chciwy, trwożny a czuły,
Gdy się biedził ze skrupuły,
Jakoś w tej walce gorącej
Zjadło się kurczę niechcący.
Po kurczęciu kogutek, po kogucie kura —
Przemogła rozum natura.
Zresztą168 poszedł do lasa, a wpadłszy w manowce
Ów wilczek stał się wilkiem, gryzł gęsi i owce;
Aż go na koniec w jamie dostali.
Najciężej zacząć, pójdzie się dalej.
Wilczki
Pstry jeden, czarny drugi, a bury najmniejszy,
Trzy wilczki wadziły się, który z nich piękniejszy.
Mówił pierwszy: „Ja rzadki!»
Mówił drugi: «Ja gładki!»
Mówił trzeci: «Ja taki jak i pani matka!»
Trwała zwadka169.
Wtem wilczyca nadbiegła;
Gdy w niezgodzie postrzegła:
«Cóż to — rzecze — same w lesie
Wadzicie się!»
Więc one w powieść170, jak się rzecz działa.
Gdy wysłuchała:
«Idzie tu wam o skórę — rzekła — miłe dzieci,
Która zdobi, która szpeci.
Nasłuchałam się tego już to razy kilka,
Nie przystoi to na wilka
Wcale.
Ale
Jak będziecie tak w kupie
Dysputować się171, głupie,
Wiecie, kto nie zbłądzi?
Oto strzelec was pozwie, a kusznierz was osądzi».
Wilk i baran
Pragnieniem przymuszeni, raz do jednej strugi172
Pierwszy wilk pić był przyszedł, a baranek drugi;
Stanął po nim. Wilk: «Po co ty mi mącisz wodę?»
Baranek: «Do mnie płynie». Wilk: «Ja ci dowiodę,
Żeś przed sześciu miesięcy...» «Mam tylko pół czwarta173».
«Może, lecz twoja matka na wilki zażarta». I zjadł go.
Kiedy przemoc do niecnoty zajdzie,
Grzech się uświątobliwi i przyczyna znajdzie.
Wino szampańskie
Niezłe to bywa czasem, co przymusi174.
Mruczało wino, iż go175 czopek dusi,
I żwawe wielce,
Wrzało w butelce.
I póty wrzało, aż go się pozbyło.
Ale cóż się wydarzyło?
Przez połowę wyleciało,
Co zostało, wywietrzało:
Aż na koniec własnym czynem
Poszło w ocet, bywszy winem.
Przekaż 1% podatku na Wolne Lektury.
KRS: 0000070056
Nazwa organizacji: Fundacja Nowoczesna Polska
Każda wpłacona kwota zostanie przeznaczona na rozwój Wolnych Lektur.
KRS: 0000070056
Nazwa organizacji: Fundacja Nowoczesna Polska
Każda wpłacona kwota zostanie przeznaczona na rozwój Wolnych Lektur.
Worki
Nie patrzajmy na wzorki176.
Zeszły się raz dwa worki177:
Pozłacany
I skórzany,
Pozdrowiwszy się wdzięcznie,
Rzekł złoty: «To niezręcznie178,
Iżeś skórzany
I obszarpany,
Gdy patrzę na cię,
Żal mi cię, bracie».
«Choć ja u kupca, ty między pany —
Rzekł mu skórzany —
Ani się troszczę,
Ani zazdroszczę.
Owszem, mnie cię żal, bracie, żeś choć złoty, głupi.
Nie ten dobry, co błyszczy, ale ten, co kupi».
Wóz z sianem
Przy powrozie
Na wozie
Wielki ciężar konie wlekły,
Więc sobie rzekły:
«Aby naszą pracę skrócić:
Starajmy się wóz wywrócić».
I tak się stało:
Siano się w wodzie zmaczało.
Ale czego nie dociekły179,
Cięższe, bo zmokłe, do domu przywlekły.
A nim wyschło bywszy w wodzie,
Pracowały trzy dni w głodzie.
Wróbel
Wróbel pstry, iż był cudem pomiędzy szaremi,
Ledwo się tykał ziemi,
Tak był zhardział180; rozumiał bowiem, iż nad niego
Piękniejszego
Natura wydać nie zdoła
Nie tylko wróbla, ale i sokoła.
Gdy więc wszystkimi gardził, rzekł mu jeden z szpaków:
«Kto jest pierwszym wśród wróblów181, nie jest pierwszym z ptaków».
Wyrok
Czy nos dla tabakiery, czy ona dla nosa,
Była wielka dysputa ze starym młokosa,
Na złotnika sąd przyszedł; bezwzględny a szczery
Dał wyrok nieodwłocznie: «Nos dla tabakiery!»
Wyżeł i brytan
Wyżeł, czołgacz podchlebny, zdrajca skryty w duchu,
Chcąc się panu przymilić stawał na podsłuchu
I nosił raz w raz plotki, układny i tajny,
Jak to jemu podobnych obyczaj zwyczajny,
Wtem złodziej, co na dobrą porę w nocy czekał,
Nakarmił wyżła skrycie i wyżeł nie szczekał;
A gdy i brytanowi przysmaczka użyczył,
Rzucił wierny pieczenia, złodzieja skaleczył.
Uciekł ten; wyżeł pobiegł tymczasem do pana,
Dzikim, wściekłym zabójcą mianował brytana.
I wypchnięto go z domu; a złodziej skradł182 w nocy.
Poznał pan poniewczasie, jak był ku pomocy
Ów, którego wypędził, więc nazad powrócił,
A wyżeł zdrajca, co się lizał, bałamucił,
Gdy na nowo zamyślał, jak kogo uwięzi183,
Zyskał, czego był godzien: uwiązł184 na gałęzi.
Wyżeł i brytan II
Pan strzelił, trafił kaczkę, pies dostał185 i dobił,
A gdy postrzegł brytana, który nic nie robił,
Zgrzytnął zębami:
«My tylko sami,
Wyżły legawe186,
Dajem wam strawę187,
A wy śpicie, leniuchy».
«Patrz na moje łańcuchy —
Rzekł brytan, stróż domowy —
Gdy ty idziesz na łowy,
Ja nic wprawdzie nie robię;
Ale gdy w nocnej dobie188
Do wczasu189 się sposobisz190
I nic wówczas nie robisz,
Ja, uwolnion z łańcucha,
Czyniąc urząd podsłucha,
Gdy wyręczam kolegę,
Pana, ciebie, dom strzegę».
Żaby i bocian
Dobrze było w Atenach, kiedy wolność była.
Ale gdy się w rozwiązłość z czasem przemieniła,
A każdy z nich jedynie na zysk własny godził,
Posiadł władzę Pizystrat191 i wszystkich pogodził.
Więc w rozpacz, lecz poniewczasie,
Niewola uprzykrzyła się.
A gdy się o tym Ezop dowiedział,
Taką im bajkę powiedział:
Zachciało się żabom pana.
Od wieczora więc do rana
Do Jowisza krzeczały,
Żeby króla dostały.
Dał im pieniek — padł z hałasem.
Przestraszone, nawiasem192
Z początku się przybliżały,
Ażeby króla poznały,
I znalazły z podziwieniem,
Iż król jegomość był pieniem193
.
Skoro się to rozgłosiło,
Co tylko w bagnie żab było,
Dogadzając ciekawości
Szły do króla jegomości.
Zrazu przystąpić się bały,
Dalej na niego skakały.
Gdy do woli wyszydziły,
O innego Jowisza prosiły.
Dał im bociana; a ten, niesłaby,
Jak się zawinął pomiędzy żaby,
Na przywitanie zjadł z pół tuzina.
Gdy się wrzask z płaczem żab nędznych wszczyna,
Rzekł Jowisz: «Pogardzając zbyt dogodnym stanem,
Skakałyście na pieniek — skaczcież przed bocianem».
Zajączek
Już pora miła
Wiosny wschodziła;
Młode gałązki
Szły na zawiązki194,
Trawki bujały195:
Zajączek mały
Cieszył się wiosną.
Mruczał jednak na trawki, że tak prędko rosną.
Bo dla takiej odmiany
I widzieć nie mógł, i nie był widziany.
Gdy je więc wydeptywał, po łące igrając,
Rzekł stary zając:
«Zetną trawki, ty wzrośniesz i gdy się czas zmieni,
Na to, co w wiośnie pragniesz, zapłaczesz w jesieni».
Ziemia i potok
Potok nagle wezbrany z szumem się zapieniał,
A gdy groble przerywał, drzewa wykorzeniał,
Zalewał pola,
Wzmogła się rola.
Po hałasie,
W krótkim czasie,
Kiedy mu wody coraz ubywało,
Z rzeki stał się strużką małą;
I ów, co huczał,
Mruczał
I wymawiał niewdzięczność z siebie sprawnej roli196,
Iż go nie żałowała w tak srogiej niedoli.
«Prawda, żeś mnie zasilił, kiedym była spiekła197 —
Rzekła —
Lecz przypadkiem wspomogłeś rwąc brzegi twą wodą.
Nie jest to dobrodziejstwem, co jest z cudzą szkodą».
Przypisy:
1. podostatkiem — wystarczająco dużo; dziś pisownia: pod dostatkiem. [przypis redakcyjny]
2. niedziela przewodnia — druga niedziela po Wielkanocy. [przypis edytorski]
3. snadno (a. snadnie; starop.) — łatwo. [przypis edytorski]
4. pedogra (właśc. podagra) — choroba stawów nóg. [przypis redakcyjny]
5. wyrazem — tymi słowami, niniejszym przyrzeczeniem. [przypis redakcyjny]
6. żwawy — szybki; tu: ostry, dotkliwy. [przypis edytorski]
7. winując się (daw.) — winiąc się, obwiniając się. [przypis edytorski]
8. Liście żółkniało (daw.) — liście żółkły. [przypis edytorski]
9. drzeń (starop.) — rdzeń. [przypis redakcyjny]
10. psować (starop.) — psuć. [przypis edytorski]
11. Na taki się koncept wzmogła — zdobyła się na taki pomysł. [przypis redakcyjny]
12. więcierz — inaczej żak; specjalny rodzaj sieci do łowienia ryb rozpiętej na drewnianych obręczach i zakładanej w wodach stojących lub wolno płynących. [przypis redakcyjny]
13. na strawę — na poszukiwanie pożywienia. [przypis redakcyjny]
14. zelżyła — tu: zwolniła. [przypis redakcyjny]
15. dialog — prosta forma sceniczna do poł. XVIII w. uprawiana w teatrach konwiktów zakonnych. [przypis redakcyjny]
16. majster — tu: magister, mistrz w konwikcie zakonnym. [przypis redakcyjny]