Agady talmudyczne - Autor nieznany (biblioteka komiksowo TXT) 📖
Na ten wyjątkowy zbiór składają się zwięzłe, ludowe opowieści, sagi, baśnie, legendy, przypowieści, mity, aforyzmy oraz przysłowia wybrane z Talmudu — jednej z najważniejszych ksiąg judaizmu, będącej komentarzem do Tory.
To zwięzłe formy, często odznaczające się stylem biblijnym. Celem opowieści agadycznych jest nie tylko samo opowiadanie, lecz także przedstawienie w aforystycznej formie talmudycznego kodeksu postępowania. Agady, nazywane również hagadami (hebr.: opowiadanie), to część ustnej tradycji, która na stałe weszła do europejskiego folkloru. Agady talmudyczne w przekładzie Michała Friedmana to antologia, którą docenią nie tylko jidyszyści i miłośnicy kultury żydowskiej. To także interesujący materiał źródłowy dla kulturoznawców, religioznawców i literaturoznawców.
- Autor: Autor nieznany
- Epoka: nie dotyczy
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Agady talmudyczne - Autor nieznany (biblioteka komiksowo TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Autor nieznany
— Wiedźcie, że nad światem rozlał się wielki gniew.
Uczniowie tak przejęli się tą smutna wieścią, że zaczęli płakać.
Obecny przy tym rabi Akiwa zareagował na to śmiechem.
Zdziwieni uczniowie zapytali go:
— Rabi, dlaczego się śmiejesz?
— A dlaczego wy płaczecie?
— Jak tu nie płakać, kiedy widzimy, że rabi — „Księga Tory” — tak cierpi?
— Właśnie z tego powodu się śmieję. Jak długo bowiem widziałem, że wino u rabiego Eliezera ani razu nie skwaśniało, oliwa nie zaczęła cuchnąć i miód nie zgorzkniał, martwiłem się, czy aby rabi Eliezer nie zagarnął wszystkich przyjemności na tym świecie i nic mu już z przyjemności nie pozostało na tamtym świecie. Teraz, kiedy widzę, że cierpi, jestem zadowolony.
Słysząc to, rabi Eliezer odrzekł:
— Akiwo, powiedz, czy uchybiłem w czymś Torze?
— Eliezerze, sam przecież nauczałeś, że nie ma takiego cadyka na świecie, takiego sprawiedliwego i pobożnego człowieka, który by czynił tylko dobro i nigdy nie popełniał grzechu.
W jakiś czas po tym przyszli odwiedzić chorego Eliezera czterej mędrcy: rabi Tarfon, rabi Jehoszua, rabi Elazar i rabi Akiwa.
Pierwszy odezwał się do rabiego Eliezera rabi Tarfun. Jego słowa płynęły z głębi szczerego serca:
— Rabi, ty jesteś dla Żydów lepszy od życiodajnych kropli deszczu. Krople bowiem deszczu przynoszą błogosławieństwo doczesnemu tylko światu. Ty zaś przynosisz błogosławieństwo zarówno temu, jak i tamtemu światu.
Po nim zabrał głos rabi Jehoszua:
— Rabi, jesteś dla Żydów lepszy od słońca. Słońce bowiem świeci i grzeje tylko na tym świecie, ty zaś świecisz i grzejesz w obu światach.
Po nim przemówił rabi Elazar ben Azaria:
— Ty, rabi Eliezerze, jesteś dla Żydów lepszy niż ojciec i matka. Ojcowie bowiem i matki są tylko na tym świecie, ty zaś jesteś jak ojciec zarówno na tym, jak i na tamtym świecie.
Ostatni zabrał głos rabi Akiwa:
— Cierpienia należy przyjmować z miłością.
Usłyszawszy słowa rabiego Akiwy, rabi Eliezer rzekł do swoich uczniów:
— Podnieście mnie. Posłuchajmy tego, co powiedział rabi Akiwa. To prawda, że cierpienia należy miłować.
Tuż przed śmiercią rabiego Eliezera przyszedł znowu do niego rabi Akiwa w towarzystwie swoich chewerim. Chory Eliezer leżał w sypialni, oni zaś usiedli w pokoju obok. Był właśnie piątek. Dzień dobiegał końca. Do pokoju chorego wszedł tymczasem jego syn Hurkanos, żeby zdjąć z ojca tefilin72. Eliezer skrzyczał syna, który zawstydzony wybiegł z sypialni.
Zobaczywszy rabiego Akiwę i jego towarzyszy zawołał:
— Zdaje mi się, że ojciec nie jest już przy zdrowych zmysłach.
Wtedy rozległ się głos ojca z sypialni:
— To ty i twoja matka nie jesteście przy zdrowych zmysłach. Spóźnicie się z zapaleniem świec sobotnich, a to większy grzech niż noszenie tefilin w sobotę.
Słysząc, że rabi Eliezer jest przy zdrowych zmysłach, mędrcy weszli do sypialni, ale usiedli w odległości czterech łokci od niego73.
— W jakim celu przyszliście — zapytał ich.
— Przyszliśmy uczyć się od ciebie Tory.
— Dlaczego wcześniej nie przyszliście?
— Nie mieliśmy czasu.
— Wątpię, żebyście zmarli naturalną śmiercią.
— Jaką, sądzisz więc, śmiercią umrę ja — zapytał rabi Akiwa.
— Najgorszą ze wszystkich.
To rzekłszy rabi Eliezer podniósł ręce, po czym przyłożył je do piersi i powiedział:
— Oj, biedne moje ręce — dwa zwinięte zwoje Tory! Sam nauczyłem się dużo z Tory i dużo z niej przyswoiłem moim uczniom. Dużo nauczyłem się od moich nauczycieli. Nie uroniłem z ich nauki najmniejszej kropli wiedzy. A ileż jeszcże skarbów Tory pozostało we mnie dla was. Nikt jednak poza rabim Akiwą z niej nie skorzystał.
Mędrcy zaczęli go zasypywać pytaniami w sprawie czystośd i nieczystości. Na wszystkie pytania udzielił odpowiedzi. Przy odpowiedzi na temat czystości wyzionął duszę. Razem z słowem „czystość” dusza opuściła jego ciało. Wstał wtedy rabi Jehoszua i mocnym głosem oświadczył:
— Klątwa została z niego zdjęta! Jest już wolny od klątwy!
W wieczór kończący sobotę odbył się jego pogrzeb. Kiedy mita74, na której leżało ciało rabiego Eliezera znalazła się w połowie drogi między Cezareą a Lod, wyszedł naprzeciw rabi Akiwa i bijąc się w piersi, i rozdrapując ciało do krwi, zaczął płakać i wołać:
— Ojcze mój! Ojcze mój!
Nie przerywając płaczu, włączył się do pogrzebowego konduktu i zawodzącym głosem zawołał:
— O stróżu i opiekunie żydowskiego narodu! Mam dużo drobnych monet, ale nie ma już bankiera, który by je zamienił w duże pieniądze.
Stary Jonatan ben Horkinas na widok rabiego Jehoszuy zacytował słowa Izajasza:
„Kogóż to chce uczyć poznania. Czy odwykłym od mleka, odstawionym od piersi?”. Przypominam sobie — kontynuował — że jego matka zanosiła go w kołysce do bejt ha-midraszu, żeby do jego dziecięcych uszu przylgnęły słowa Tory.
Sam zaś rabi Jehoszua zwykł mawiać:
— Gdyby nawet wszystkie morza były wypełnione atramentem i wszystkie łodygi oczeretu były piórami, niebo zaś i ziemia pergaminem, a wszyscy ludzie pisarzami, toby to wszystko nie wystarczyło do opisania tego ogromu Tory, który zdążyłem sobie przyswoić. I mimo to nie uszczknąłem z jej bogactwa więcej, niż zdolny jest pędzelek uszczknąć wody z morza.
Rabi Jehoszua nie był urodziwy. Kiedy pewnego dnia zobaczyła go córka cesarza, krzyknęła z wrażenia:
— Piękna mądrość w brzydkim naczyniu.
Powiada wtedy do niej rabi Jehoszua:
— Powiedz mi, dziewczyno, w jakim naczyniu ojciec twój przechowuje wino?
— W glinianym.
— Czy wypada, żeby cesarz przechowywał wino w takich samych glinianych naczyniach jak zwykli ludzie?
— A w jakich naczyniach miałby cesarz przechowywać wino?
— W złotych lub srebrnych.
Poszła córka do ojca i opowiedziała mu o rozmowie, jaką miała z rabim Jehoszuą. Cesarz natychmiast polecił sługom przelać wino z glinianych naczyń do złotych i srebrnych.
Na wynik nie trzeba było długo czekać. Wino w tych naczyniach szybko skwaśniało. Rozgoryczony cesarz wezwał córkę i zapytał ją:
— Kto ci poradził przelać wino do złotych i srebrnych naczyń?
— Rabi Jehoszua ben Chanania.
Rozkazał cesarz sprowadzić rabiego Jehoszuę.
— Jak mogłeś — zapytał go — udzielić takiej rady mojej córce?
— Tak jak ona mnie spytała, tak ja jej odpowiedziałem.
Pewnego dnia władze rzymskie udzieliły Żydom zezwolenia na odbudowanie Świątyni Pańskiej.
Na wieść o tym dwaj znaczący, wysoko postawieni w hierarchii społecznej Żydzi, Papus i Lulianus, ustawili na drodze między miastami Akko i Antiochią stoły, na których piętrzyły się złote i srebrne monety.
Każdemu Żydowi, który zdecydował się wrócić z diaspory do Jerozolimy, ofiarowali tyle złota i srebra, ile tylko potrzebował. Usłużni Samarytanie donieśli cesarzowi, że Żydzi szykują bunt przeciwko Rzymowi.
— Co w takim razie — zapytał ich cesarz — mam zrobić?
— Zakaż im budować Świątynię na dawnym miejscu lub każ zmniejszyć rozmiary budowli. Wtedy sami zrezygnują z jej odbudowy.
Tymczasem lud Izraela zebrał się już w dolinie Beit-Rimon. Kiedy nadeszła wieść o tym, że cesarz nakazał wybrać inne miejsce pod budowę i zmniejszyć rozmiary Świątyni, lud wpadł w rozpacz. Niektórzy, bardziej krewcy Żydzi, oburzeni, rozkazem cesarza, postanowili przeciwstawić mu się siłą...
Bardziej umiarkowani Żydzi ostrzegali lud przed niebezpieczeństwem stawiania oporu cesarzowi. Tłum coraz wyraźniej się burzył. Umiarkowani zaczęli się zastanawiać nad tym, który spośród mędrców potrafi uspokoić wzburzony lud. Po wymianie poglądów doszli do wniosku, że najlepiej nadaje się do tego rabi Jehoszua ben Chanania. Wiedzą i mądrością przewyższał wszystkich potencjalnych konkurentów.
Rabi Jehoszua wystąpił wtedy przed tłumem i zaczął swoje przemówienie od przypowieści:
— Pewnego razu lew pożarł owieczkę. Kość owieczki stanęła mu w gardle. Ryknął lew na cały głos: „Kto wydobędzie kość z mego gardła, ten dostanie nagrodę”.
Na wieść o nagrodzie zjawił się bocian i wsunąwszy dziób w gardło lwa, wydobył tkwiącą w nim kość, i powiedział:
„Teraz, lwie, możesz mi zapłacić!”
— „Co? — ryknął lew. — Mało ci tego, że pozwalam ci odejść spokojnie i nawet chwalić się, że byłeś w paszczy lwa i szczęśliwie uniknąłeś śmierci?”.
To samo można powiedzieć o Żydach:
— Wystarczy, że wpadliśmy w ręce Rzymian i uszliśmy z życiem.
Pewnego razu cesarz Adrian powiedział do rabiego Jehoszuy:
— Jak silna musi być owieczka, skoro przyszło jej przebywać wśród siedemdziesięciu wilków.
— Jak silny musi być pasterz, który ratuje owieczki przed wszystkimi wilkami — odpowiedział rabi Jehoszua.
Pewnego razu rabi Jehoszua ben Chanania przybył do Rzymu. Tu dowiedział się, że w więzieniu siedzi żydowskie dziecko. Podobno bardzo mądre i ładne. Ma jasne oczy i kędzierzawe włosy. Nie zwlekając, udał się rabi Jehoszua do więzienia. Stanąwszy przed bramą, zawołał głośno:
— Kto wydał Jakuba na splądrowanie a Izraela łupieżcom?
W odpowiedzi usłyszał głos dziecka z więziennej celi.
— Czy nie Pan, przeciwko któremu zgrzeszyliśmy? Nie chcieli chodzić jego drogami ani też nie słuchali jego zakonu.
Słysząc te słowa, rabi Jehoszua zawołał:
— O dzieci Syjonu, cenniejsze jesteście od złota!
I roniąc łzy nad losem uwięzionego dziecka, dodał:
— Jestem pewien, że to dziecko wyrośnie na wielkiego uczonego wśród Żydów. Przysięgam, że dopóty nie ruszę się z tego miejsca, dopóki nie uwolnię go z więzienia. Nie będę liczyć się z kosztami.
I jak rzekł, tak uczynił. Zapłacił dużą sumę za wypuszczenie go.
Minęło kilka lat. Wyzwolony chłopczyk wyrósł i zasłynął wśród Żydów jako wielki uczony. Był nim rabi Iszmael ben Elisza.
Opowiada rabi Jehoszua:
— Odkąd żyję, nie pokonał mnie nikt poza trzema osobami. Sztuka ta udała się kobiecie, dziewczynce i chłopcu.
Co do kobiety, to rzecz ma się tak:
— Pewnego razu zatrzymałem się w zajeździe należącym do kobiety. Kiedy zasiadłem do stołu, podała mi bardzo smaczną potrawę z bobu. Potrawa tak mi smakowała, że wylizałem talerz. Następnego dnia znowu podała mi bób i znowu zjadłem go z apetytem. Trzeciego dnia także podała mi bób, ale przesolony. Skosztowałem, ale nie nadawał się do jedzenia. Odstawiłem więc talerz. Gospodyni zapytała mnie wtedy:
„Dlaczego nie jesz?”.
„Nie jestem głodny — odpowiedziałem. — Jadłem już dzisiaj chleb”.
„Nie powinieneś był jeść chleba. Może dlatego, że nie zostawiłeś za pierwszym i drugim razem sziraim75, teraz zostawiasz sziraim za wszystkie trzy razy”.
Co zaś się tyczy dziewczynki, to historia wyglądała tak:
Pewnego razu szedłem drogą prowadząca przez obsiane pole. Zauważyła mnie stojąca tam dziewczynka. Podeszła do mnie i spytała:
„Rabi, czyżbyś nie widział, że chodzisz po obsianym polu?”
„Czy to nie droga wydeptana już wcześniej?”.
„Tak, bo tacy jak ty zbójnicy ją wydeptali”.
Z chłopcem znowu rzecz się miała tak:
Pewnego razu zobaczyłem siedzącego na rozstaju dróg chłopca. Zapytałem go:
„Chłopcze, jaką drogą najlepiej dojść do miasta?”
„Do miasta prowadzą dwie drogi. Jedna jest długa i krótka, druga zaś jest krótka i długa”.
Wybrałem tę drugą drogę. Dochodząc do miasta, stwierdziłem, że drogę zagradzają otoczone parkanami sady. Musiałem zawrócić. Na rozdrożu siedział jeszcze chłopczyk.
Zapytałem go:
„Czy nie powiedziałeś mi, że droga, którą wybrałem jest krótka?”
„A czy nie dodałem do słowa krótka słowa długa?”
Pocałowałem w czoło chłopca i powiedziałem:
„Szczęśliwe jesteście, dzieci żydowskie. Wszystkie mądre od małego po dużego”.
Pewnego razu przyszedł do rabiego Jehoszuy wędrowny żebrak. Rabi przyjął go tak, jak przyjmuje się drogiego gościa. Poczęstował go jedzeniem i piciem, po czym zaprowadził go do pokoju na poddaszu, gdzie stało przygotowane dla niego łóżko, żeby mógł się spokojnie wyspać. Zszedłszy jednak z poddasza, rabi zabrał drabinę, po której wchodziło się na górę.
O północy gość wstał i zapakowawszy do płaszcza rzeczy znajdujące się w pokoju, usiłował po cichu wymknąć się. Było ciemno. Żebrak nie zauważył, że nie ma drabiny i natrafiwszy nogą na próżnię, spadł na dół i połamał sobie ręce i nogi. Nad ranem rabi Jehoszua zobaczył leżącego na podłodze gościa. Podszedł do niego i powiedział:
— Młodzieńcze, czy wypada, żeby taki człowiek jak ty, coś podobnego uczynił?
— Rabi, kto mógł się spodziewać, że zabierzesz drabinę?
— Ach, młokos z ciebie. Nie pomyślałeś, że przed takimi jak ty musiałem się zabezpieczyć.
Nie dziwota przeto, że rabi Jehoszua zwykł często powtarzać:
— Gościa pięknie przyjmij, ale bądź ostrożny!
Pewnego razu cesarz Adrian zapytał rabiego Jehoszuę:
— Czy świat ma nad sobą wszechwładnego Pana?
— Oczywiście. Inaczej być nie może. Świat nie może być puszczony na żywioł.
— Powiedz mi, kto stworzył niebo i ziemię?
— Bóg. Jest bowiem wyraźnie napisane: „Na początku Bóg stworzył niebo i ziemię”.
— Dlaczego więc ten Bóg nie pokaże się choćby dwa razy w roku stworzeniom na ziemi? Powinien to uczynić, żeby poczuły przed nim strach.
— Nie pokazuje się, gdyż nikt nie wytrzymałby bijącego od Niego blasku. Jest bowiem napisane: „Człowiek nie może mnie zobaczyć, bo zaraz umrze”.
— Jeśli nie pokażesz mi waszego Boga, nie uwierzę w jego istnienie.
W południe ustawia rabi Jehoszua cesarza na wprost słońca i powiada:
— Wpatrz się w słońce, to Go zobaczysz.
Uwagi (0)