Jutrzenka - Friedrich Nietzsche (tygodnik ilustrowany biblioteka cyfrowa .TXT) 📖

absurdalne (formuła przypisywana Tertulianowi, choć w jego tekście De Carne Christi brzmi nieco odmiennie; przez Woltera słowa te były przypisywane św. Augustynowi). [przypis edytorski]

11. credo (łac.) — wierzę. [przypis edytorski]

12. absurdum (łac.) — absurd. [przypis edytorski]

13. lento (wł.) — wolno. [przypis edytorski]

14. snadź (daw.) — pewnie, zapewne; widocznie; prawdopodobnie. [przypis edytorski]

15. popadaż (daw.) — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy nie popada, czyż nie popada. [przypis edytorski]

16. snadź (daw.) — pewnie, zapewne; widocznie; prawdopodobnie. [przypis edytorski]

17. snadź (daw.) — pewnie, zapewne; widocznie; prawdopodobnie. [przypis edytorski]

18. dopomóżcież (daw.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż; znaczenie: dopomóżcie koniecznie, dopomóżcie wreszcie itp. [przypis edytorski]

19. rozumiecież (daw.) — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy rozumiecie, czyż rozumiecie. [przypis edytorski]

20. snadź (daw.) — pewnie, zapewne; widocznie; prawdopodobnie. [przypis edytorski]

21. ongi (daw.) — niegdyś. [przypis edytorski]

22. aliści (daw.) — jednakże. [przypis edytorski]

23. pia fraus (łac.) — dosł.: pobożny podstęp, szlachetne oszustwo; przen.: oszukaństwo, podstęp lub kłamstwo w szlachetnym celu. [przypis edytorski]

24. snadź (daw.) — widocznie, prawdopodobnie. [przypis edytorski]

25. snadź (daw.) — widocznie, prawdopodobnie. [przypis edytorski]

26. gwoli czemu (daw.) — dla czego (kogo), z powodu czego (kogo). [przypis edytorski]

27. jeno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

28. vita contemplativa (łac.) — życie kontemplacyjne; życie poświęcone rozmyślaniu. [przypis edytorski]

29. vita activa (łac.) — życie aktywne, życie czynne. [przypis edytorski]

30. vita contemplativa (łac.) — życie kontemplacyjne; życie poświęcone rozmyślaniom. [przypis edytorski]

31. wyświecić (daw.) — wyrzucić. [przypis edytorski]

32. pudenda origo (łac.) — wstydliwe pochodzenie; haniebne źródła itp. [przypis edytorski]

33. atoli (daw.) — jednakże. [przypis edytorski]

34. gwoli czemu (daw.) — dla czego, z powodu czego. [przypis edytorski]

35. ongi (daw.) — niegdyś, kiedyś. [przypis edytorski]

36. krom a. okrom (daw.) — oprócz. [przypis edytorski]

37. gwoli czemu (daw.) — dla czego, z powodu czego. [przypis edytorski]

38. rozumiecież (daw.) — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy rozumiecie, czyż rozumiecie. [przypis edytorski]

39. snadź (daw.) — pewnie, zapewne; widocznie; prawdopodobnie. [przypis edytorski]

40. snadź (daw.) — pewnie, zapewne; widocznie; prawdopodobnie. [przypis edytorski]

41. snadź (daw.) — pewnie, zapewne; widocznie; prawdopodobnie. [przypis edytorski]

42. odium generis humani (łac.) — nienawiść do rodzaju ludzkiego. [przypis edytorski]

43. li (daw.) — czy też; czy może. [przypis edytorski]

44. homines religiosi (łac.) — ludzie religijni (bogobojni). [przypis edytorski]

45. snadź (daw.) — pewnie, zapewne; widocznie; prawdopodobnie. [przypis edytorski]

46. krom a. okrom (daw.) — oprócz. [przypis edytorski]

47. snadź (daw.) — pewnie, zapewne; widocznie; prawdopodobnie. [przypis edytorski]

48. snadź (daw.) — pewnie, zapewne; widocznie; prawdopodobnie. [przypis edytorski]

49. aere perennius (łac.) — trwalszy niż ze spiżu; nawiązanie do pieśni Horacego Exegi monumentum aere perennius (tj. „Wybudowałem pomnik trwalszy niż ze spiżu”; Carminae III, 30). [przypis edytorski]

50. dźwierze (daw.) — odrzwia; bramy, drzwi. [przypis edytorski]

51. snadź (daw.) — pewnie, zapewne; widocznie; prawdopodobnie. [przypis edytorski]

52. snadź (daw.) — pewnie, zapewne; widocznie; prawdopodobnie. [przypis edytorski]

53. snadź (daw.) — pewnie, zapewne; widocznie; prawdopodobnie. [przypis edytorski]

54. Whitefield, George (1714–1770) — anglikański duchowny, jeden z założycieli metodyzmu; zwolennik nauki o predestynacji; jedna z czołowych postaci pierwszego wielkiego przebudzenia w Wielkiej Brytanii i w kolonialnej Ameryce; cieszący się wielką popularnością kaznodzieja, w swoich kazaniach posługiwał się dialogami lub monologami, wygłaszał je w teatralny, emocjonalny sposób. [przypis edytorski]

55. kazać — tu: wygłaszać kazanie. [przypis edytorski]

56. snadź (daw.) — pewnie, zapewne; widocznie; prawdopodobnie. [przypis edytorski]

57. krom a. okrom (daw.) — oprócz. [przypis edytorski]

58. snadź (daw.) — pewnie, zapewne; widocznie; prawdopodobnie. [przypis edytorski]

59. snadź (daw.) — pewnie, zapewne; widocznie; prawdopodobnie. [przypis edytorski]

60. snadź (daw.) — pewnie, zapewne; widocznie; prawdopodobnie. [przypis edytorski]

61. in effigie (łac.) — dosł.: na obrazie, wizerunku; formuła w średniowiecznym prawie karnym w Europie pozwalająca na wykonanie kary śmierci na wizerunku skazańca, jeśli ten nie został ujęty, zbiegł lub nie dożył egzekucji. [przypis edytorski]

62. in hoc signo vinces (łac.) — z tym znakiem zwyciężysz. [przypis edytorski]

63. acz (daw.) — choć, chociaż. [przypis edytorski]

64. alić (daw.) — ale też; jednakże. [przypis edytorski]

65. byłyżby (daw.) — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czyżby były. [przypis edytorski]

66. snadź (daw.) — pewnie, zapewne; widocznie; prawdopodobnie. [przypis edytorski]

67. nie trzebaż (daw.) — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy nie trzeba, czyż nie trzeba. [przypis edytorski]

68. pudenda origo (łac.) — wstydliwe pochodzenie; haniebne źródła itp. [przypis edytorski]

69. nie znaczyż to (daw.) — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy nie znaczy to, czyż nie znaczy to. [przypis edytorski]

70. li (daw.) — tu: tylko, jedynie. [przypis edytorski]

71. snadź (daw.) — pewnie, zapewne; widocznie; prawdopodobnie. [przypis edytorski]

72. aliści (daw.) — jednakże. [przypis edytorski]

73. nie pominiętoż (daw.) — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy nie pominięto, czyż nie pominięto. [przypis edytorski]

74. możnaż (daw.) — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy można, czyż można. [przypis edytorski]

75. rozumież się (daw.) — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy rozumie się, czyż rozumie się. [przypis edytorski]

76. nie wierzyłże (daw.) — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy nie wierzył, czyż nie wierzył. [przypis edytorski]

77. aliści (daw.) — jednakże. [przypis edytorski]

78. winien być, winna być (daw.) — powinien być, powinna być itd. [przypis edytorski]

79. górny (daw.) — tu: wzniosły. [przypis edytorski]

80. snadź (daw.) — pewnie, zapewne; widocznie; prawdopodobnie. [przypis edytorski]

81. li tylko (daw.) — wyłącznie. [przypis edytorski]

82. snadź (daw.) — pewnie, zapewne; widocznie; prawdopodobnie. [przypis edytorski]

83. Vicvamitra właśc. Wiśwamitra — jeden z bohaterów Ramajany, indyjskiego eposu; w młodości popędliwy i pewny siebie król, wojownik i zdobywca, którego imię budziło grozę, po sporze z Wasiszthą o Surabhi wyrzekł się władzy królewskiej i stał się ascetą, wieszczem i świętym; dzięki surowym umartwieniom i czystej sile woli uzyskał stan, w którym nie odczuwał zmęczenia, gorąca ani zimna, głodu ani zmęczenia, a nawet starości, panował całkowicie nad potrzebami ciała. [przypis edytorski]

84. w obliczności — w obliczu, wobec. [przypis edytorski]

85. snadź (daw.) — pewnie, zapewne; widocznie; prawdopodobnie. [przypis edytorski]

86. bądźże (daw.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że; znaczenie: bądź koniecznie, bądź wreszcie itp. [przypis edytorski]

87. dębić się — stawać dęba; opierać się, buntować się, wzdragać się. [przypis edytorski]

88. snadź (daw.) — pewnie, zapewne; widocznie; prawdopodobnie. [przypis edytorski]

89. snadź (daw.) — pewnie, zapewne; widocznie; prawdopodobnie. [przypis edytorski]

90. snadź (daw.) — pewnie, zapewne; widocznie; prawdopodobnie. [przypis edytorski]

91. okrom a. krom — oprócz czego, poza czym. [przypis edytorski]

92. snadź (daw.) — pewnie, zapewne; widocznie; prawdopodobnie. [przypis edytorski]

93. atoli (daw.) — jednakże. [przypis edytorski]

94. snadź (daw.) — pewnie, zapewne; widocznie; prawdopodobnie. [przypis edytorski]

95. On n’est bon que par la pitié: il faut donc qu’il y ait quelque pitié dans tous nos sentiments (fr.) — nie jest dobre to, co [czynione] przez litość, trzeba więc mieć nieco litości nad naszymi uczuciami. [przypis edytorski]

96. snadź (daw.) — pewnie, zapewne; widocznie; prawdopodobnie. [przypis edytorski]

97. okrom a. krom — oprócz czego, poza czym. [przypis edytorski]

98. snadź (daw.) — pewnie, zapewne; widocznie; prawdopodobnie. [przypis edytorski]

99. górniejszy — wznioślejszy. [przypis edytorski]

100. nie czmychałobyż (daw.) — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy nie czmychałoby, czyż nie czmychałoby. [przypis edytorski]

101. jużcić a. juści (daw., gw.) — owszem, właśnie. [przypis edytorski]

102. snadź (daw.) — pewnie, zapewne; widocznie; prawdopodobnie. [przypis edytorski]

103. alić (daw.) — ale też; jednakże. [przypis edytorski]

104. jesteśmyż (daw.) — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy jesteśmy, czyż jesteśmy. [przypis edytorski]

105. snadź (daw.) — pewnie, zapewne; widocznie; prawdopodobnie. [przypis edytorski]

106. snadź (daw.) — pewnie, zapewne; widocznie; prawdopodobnie. [przypis edytorski]

107. snadź (daw.) — pewnie, zapewne; widocznie; prawdopodobnie. [przypis edytorski]

108. Ce qui importe, ce ne sont point les personnes: mais les choses (fr.) — To, co jest ważne, to wcale nie ludzie, ale rzeczy. [przypis edytorski]

109. Carnot, Lazare Nicolas Marguerite (1753–1823) — matematyk i inżynier wojskowy, generał fr. wojsk republikańskich; deputowany do Zgromadzenia Prawodawczego, a następnie do Konwentu Narodowego; jako członek Komitetu Ocalenia Publicznego od 1793 r. organizował wojskowość rewolucyjnej Francji, wystawił 14 armii; zw. „organizatorem zwycięstwa”, „Wielkim Carnotem”; w latach 1795–1797 wchodził w skład dyrektoriatu; poglądami polit. bliski jakobinom, przeciwnik łamania konstytucji: nie wziął udziału w zamachu w 1797 r. i był zmuszony uciekać za granicę (do Genewy i Augsburga); przez Napoleona Bonapartego mianowany ministrem wojny w 1800 r., podał się do dymisji w r. 1804; w 1814 r. dowodził obroną Antwerpii; w 1815 r., w okresie 100 dni Napoleona, minister spraw wewn.; w okresie Restauracji pozostawał na emigracji, początkowo w Warszawie, następnie w Magdeburgu, gdzie mieszkał do końca życia. [przypis edytorski]

110. Niebuhr, Barthold Georg (1776–1831) — historyk duński i niem., stosował w swych pracach metodę filologiczno-historyczną, wykładowca historii staroż. w Berlinie, od 1823 w Bonn, członek Berlińskiej Akademii Nauk; mąż stanu w służbie pruskiej, w l. 1816–1823 ambasador Elektoratu Brandenburgii i Królestwa Prus w Watykanie, ekspert w zakresie finansów. [przypis edytorski]

111. za tchórzliwiśmy (daw.) — skrót od: za tchórzliwi jesteśmy. [przypis edytorski]

112. snadź (daw.) — pewnie, zapewne; widocznie; prawdopodobnie. [przypis edytorski]

113. snadź (daw.) — pewnie, zapewne; widocznie; prawdopodobnie. [przypis edytorski]

114. snadź (daw.) — pewnie, zapewne; widocznie; prawdopodobnie. [przypis edytorski]

115. żenią (daw. forma) — gonią, pędzą. [przypis edytorski]

116. najgórniejszy — najwznioślejszy. [przypis edytorski]

117. jeno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

118. Schiller, Friedrich (1759–1805) — poeta, teoretyk sztuki; początkowo przedstawiciel preromantycznego nurtu burzy i naporu (niem. Sturm und Drang), później tworzył w stylu klasycznym; wraz z Goethem założył teatr w Weimarze; tworzył dramaty romantyczne i historyczne, ballady, wiersze i poematy, a także prace z zakresu historii, teorii sztuki i estetyki; najważniejsze jego dzieła to: Zbójcy (Die Räuber, 1781), Intryga i miłość (1783), Sprzysiężenie Fieska w Genui (1784), poemat Oda do radości (1786, muzykę do niej skomponował Beethoven; obecnie jest to hymn Unii Europejskiej); Don Carlos (1787–88); trylogia o Wallensteinie i wojnie trzydziestoletniej (Obóz Wallensteina, Dwaj Pikkolominowie, Śmierć Wallensteina; 1799); Maria Stuart (1800); Dziewica Orleańska (1801); Oblubienica z Messyny (1803) i Wilhelm Tell (1803–1804). [przypis edytorski]

119. Humboldt, Fryderyk Wilhelm Christian Karol Ferdynand, von (1767–1835) — filozof, językoznawca i polityk niem., przedstawiciel neohumanizmu (za gł. cel życia człowieka uznawał harmonijny rozwój z uwzględnieniem indywidualnych dyspozycji i uzdolnień, na wzór staroż. Grecji); brat Alexandra Humboldta, przyrodnika i podróżnika. Kierował pruskim Ministerstwem Wyznań i Oświecenia (1809), był jednym z założycieli Uniwersytetu Berlińskiego oraz należał do organizatorów muzeum berlińskiego;