Wędrowiec i jego cień - Friedrich Nietzsche (biblioteki internetowe darmowe .txt) 📖

musi, żeby tylko żyć. 376.

Myśleć łańcuchem. — Temu, kto wiele myślał, każda myśl nowa, którą słyszy lub czyta, natychmiast ukazuje się w postaci łańcucha.

377.

Współczucie. — W pozłacanej pochwie współczucia tkwi nieraz sztylet zawiści.

378.

Co jest geniusz? — Celu wysokiego chcieć i środków do niego.

379.

Próżność zapaśników. — Kto nie ma nadziei zwyciężyć w walce lub kto jawnie uległ, tym więcej pragnie, żeby podziwiano rodzaj jego walki.

380.

Życie filozoficzne źle tłumaczą. — W chwili kiedy ktoś filozofię zaczyna brać poważnie, cały świat sądzi o tym przeciwnie.

381.

Naśladowanie. — Rzecz zła przez naśladowanie zyskuje na szacunku, dobra traci przy tym — szczególniej w sztuce.

382.

Ostatnia nauka historii. — „Ach, obym był żył wówczas!” — taka jest mowa ludzi głupich i lekkomyślnych. Raczej przy każdym ustępie historii, rozważanym poważnie, i choćby to była najbardziej błogosławiona kraina przeszłości, zawoła się w końcu: „aby tylko nie z powrotem do owych czasów! Duch owego czasu uciskałby cię ciężarem stu atmosfer, nie cieszyłbyś się jego pięknem i dobrem, jego zła strawić byś nie mógł”. — Z pewnością, że potomność tak samo będzie sądziła o naszych czasach: iż były nieznośne i życie było w nich nie do przeżycia. — A wytrzymuje przecież każdy w swoim czasie? — Tak, i dlatego mianowicie, że duch jego czasu nie tylko spoczywa na nim, lecz znajduje się też w nim. Duch czasu sam sobie stawia opór, nosi sam siebie.

383.

Wielkoduszność maską. — Wielkodusznością obejścia rozgorycza się swych wrogów, zawiścią, którą zdradzamy, niemal się ich rozbraja: gdyż nienawiść porównuje, wyrównuje, jest to rodzaj mimowolnej i skarżącej się skromności. — Czy dla wspomnianej korzyści, tu i ówdzie, nie przybierają maski zawiści, nie będąc zgoła zawistnymi? Być może: z pewnością jednak wielkoduszność obejścia często bywa używana jako maska zawiści przez ludzi ambitnych, którzy wolą ponieść szkodę i rozgoryczyć swych wrogów, niż pokazać po sobie, iż wewnętrznie stawiają się z nimi na równi.

384.

Nie do przebaczenia. — Dałeś mu okazję do okazania wielkości charakteru, on zaś z niej nie skorzystał. Tego ci nigdy nie przebaczy.

385.

Zdania przeciwne. — Myśl najbardziej starcza, jaką kiedykolwiek pomyślano o człowieku, tkwi w słynnym zdaniu: „»ja« jest zawsze godne nienawiści”; myśl najdziecinniejsza w słynniejszym jeszcze: „kochaj bliźniego swego, jak siebie samego”. — W pierwszym odbija się zanik znajomości ludzi, w drugim nie ma jeszcze jej początku.

386.

Brak ucha. — „Należy się jeszcze do motłochu, dopóki winę spycha się zawsze na innego; jest się na drodze do mądrości, jeśli zawsze siebie tylko czyni się odpowiedzialnym; lecz mędrzec nikogo nie czyni winnym, ani siebie, ani innych” — — Kto mówi tak? — Epiktet przed osiemnastoma wiekami. — Słyszano to, lecz zapomniano. — Nie, nie słyszano tego i nie zapomniano: są rzeczy, których się nie zapomina. — Lecz brak było ucha do tego, ucha Epikteta. — Powiedział więc sobie sam do ucha? — Tak jest: mądrość jest szeptem samotnika z samym sobą pośród gwarnego tłumu.

387.

Błąd punktu widzenia, nie zaś oka. — Stoi się zawsze od siebie o kilka kroków za blisko; i od bliźniego zawsze o kilka kroków za daleko. I oto przyczyna, czemu jego sądzimy zanadto ogólnie i siebie zanadto podług cech i wydarzeń szczegółowych, przemijających i błahych.

388.

Nieuctwo pod bronią. — Jak lekko sobie bierzemy, czy ktoś na jakiejś rzeczy zna się lub nie zna — podczas kiedy on, być może, już na samą myśl, że go w czymś uważamy za niekompetentnego, krwawym potem się oblewa. Ba, są szczególni głupcy, którzy zawsze się noszą z pełnym kołczanem przekleństw i wyroków, gotowi uśmiercić każdego, kto daje zauważyć, iż istnieją rzeczy, w których sąd ich nie wchodzi w rachubę.

389.

U stołu doświadczenia. — Osoby, które z przyrodzonego umiarkowania każdą szklankę odstawiają wypróżnioną do połowy, nie chcą przyznać, że każda rzecz w świecie posiada swoje męty i gorycz.

390.

Ptaki śpiewające. — Zwolennicy wielkiego człowieka zwykli oślepiać się, żeby móc lepiej śpiewać jego chwałę.

391.

Nie doróść. — Dobro nie podoba się nam, jeśli do niego nie dorastamy.

392.

Prawidło jako matka lub jako dziecko. — Inny jest stan, z którego rodzi się prawidło, inny zaś, który powstaje z prawidła.

393.

Komedia. — Zdarza się nieraz, że zbieramy miłość i cześć za czyny i dzieła, które dawno jak skórę z siebie zrzuciliśmy: wtedy łatwo dajemy się pociągnąć do odgrywania komedii swojej własnej przeszłości i do zarzucenia jeszcze raz starej skóry na ramiona — i to nie tylko z próżności, ale także z życzliwości dla tych, którzy nas podziwiają.

394.

Błędy biografów. — Nie należy utożsamiać nieznacznej siły, która potrzebna do zepchnięcia łodzi na rzekę, z siłą rzeki, która odtąd tę łódź unosi: ale tak się dzieje niemal we wszystkich biografiach.

395.

Nie kupować za drogo. — Co się za drogo opłaciło, używa się też źle, ponieważ bez miłości i ze wspomnieniem dręczącym — i w ten sposób ma się podwójną stratę.

396.

Jaka filozofia dla społeczeństwa zawsze jest konieczna. — Podpory porządku społecznego spoczywają na tym gruncie, że każdy spogląda pogodnie na to, czym jest, co czyni i do czego dąży, na swoje zdrowie i chorobę, swoje ubóstwo lub dobrobyt, swój honor lub swoje małe znaczenie i czuje przy tym: „z nikim bym się nie zamienił”. — Kto chce pracować nad porządkiem społecznym, niechaj tylko szczepi zawsze w sercach tę filozofię pogodnego odrzucania zamiany i bezzawistności.

397.

Oznaki duszy szlachetnej. — Duszą szlachetną nie jest ta, co jest zdolna do najwyższych wzlotów, lecz ta, która się niewysoko wznosi i nie spada nisko, lecz zawsze przebywa w wolnym i świetlanym powietrzu.

398.

Wielkość i ten, kto ją rozważa — Najlepszym skutkiem wielkości jest to, iż obdarza rozważającego powiększającym i zaokrąglającym okiem.

399.

Umiejętność zadowalania się. — To, iż się dosięgło dojrzałości rozumu, wyraża się w tym, iż przestaje się chodzić tam, gdzie pod najcienistszymi żywopłotami poznania rosną rzadkie kwiaty, lecz zadowala się ogrodem, lasem, łąką i polami, zważywszy, jak życie dla rzeczy rzadkich i niezwykłych jest za krótkie.

400.

Korzyść z niedostatku. — Kto wiecznie żyje w cieple i pełni serca i niejako w letniej atmosferze duszy, ten nie może wyobrazić sobie owego straszliwego zachwytu, jaki chwyta natury bardziej zimowe, kiedy wypadkiem dotkną je promienie słoneczne miłości i letni oddech słonecznego dnia lutowego.

401.

Przepis dla męczennika. — Zbyt ciężkie stajeć się74 brzemię życia? — Winieneś tedy życia swego brzemię powiększyć. Kiedy męczennik w końcu odczuwa pragnienie rzeki Lety75 i kiedy jej szuka — musi się stać bohaterem, żeby ją znaleźć z pewnością.

402.

Sędzia. — Kto czyjś ideał przejrzał, staje się jego nieubłaganym sędzią i niejako jego nieczystym sumieniem.

403.

Pożytek wielkiego wyrzeczenia się. — Najpożyteczniejszą w wielkim wyrzeczeniu się jest, iż udziela nam owej dumy cnotliwej, za pomocą której odtąd łatwo otrzymujemy od siebie wyrzeczenie się wielu rzeczy drobnych.

404.

W jaki sposób obowiązek nabiera blasku. — Środek, żeby w oczach każdego zmienić mosiądz swego obowiązku na złoto, jest: spełniaj zawsze cokolwiek więcej, niż obiecujesz.

405.

Modlitwa do ludzi. — „Darujcie nam nasze cnoty” — tak należy się modlić do ludzi.

406.

Twórcy i spożywający. — Każdy spożywający sądzi, że drzewu zależy na owocu; ale drzewu zależy na nasieniu. — Na tym polega różnica między wszystkimi twórcami i spożywającymi.

407.

Sława wszystkich wielkości. — I cóż by zależało na geniuszu, jeśliby swemu uczniowi i wielbicielowi nie udzielał takiej wolności i wysokości uczucia, iżby ten nie potrzebował już geniusza! — Siebie uczynić zbytecznym — oto sława wszystkich wielkości.

408.

Podróż do piekieł. — I ja byłem w piekle, jak Odyseusz, i będę tam jeszcze często bywał; i nie tylko barany tam ofiarowywałem, żeby móc pomówić z niektórymi zmarłymi, lecz nie żałowałem kropli krwi własnej. Były cztery pary, które mnie, składającemu ofiary, nie odmówiły posłuchania: Epikur i Montaigne, Goethe i Spinoza, Platon i Rousseau, Pascal i Schopenhauer. Z tymi muszę dysputować podczas mych długich, samotnych wędrówek, pragnę, żeby oni przyznawali mi rację lub jej odmawiali, im pragnę się przysłuchiwać, kiedy między sobą wzajemnie przyznają sobie słuszność lub niesłuszność. I cokolwiek tylko mówię, postanawiam, cokolwiek pomyślę dla siebie lub innych: w tych ośmiu wzrok swój zatapiam i widzę, że ich wzrok jest utkwiony we mnie. — Niechaj żyjący mi wybaczą, jeśli mi oni nieraz wydają się jak cienie, tak wybladli i smutni, tak niespokojni i ach! tak żądni życia: kiedy tymczasem owi wydają mi się tak żywotni, jak gdyby teraz, po śmierci, nigdy już nie mogli być znużeni życiem. Lecz o wieczną żywotność chodzi: co zaś nam zależy na „życiu wiecznym” i życiu w ogóle!

*