Czem chata bogata, tem rada - Wincenty Korotyński (czytanie w internecie TXT) 📖

href="part8.xhtml#anchor-44">44. styrać — zużyć. [przypis edytorski]

45. tren — utwór żałobny. [przypis edytorski]

46. dla cześci — dziś: z powodu czci. [przypis edytorski]

47. bracia — dziś popr. forma M.lp: brać. [przypis edytorski]

48. Dziady — ludowy obrzęd żałobny. [przypis edytorski]

49. rada (daw.) — chętnie. [przypis edytorski]

50. Jeté sur cette boule, Laid, chétif et souffrant; Étouffé dans la foule Faute d’être assez grand... (fr.) — Rzucony na tę kulę [ziemską]/ brzydki, mizerny i cierpiący,/ duszony w tłumie,/ bo niestety jestem zbyt duży. (Pierre Jean de Béranger, Vocation). [przypis edytorski]

51. ciżba — tłum. [przypis edytorski]

52. na dobie — we właściwym czasie. [przypis edytorski]

53. hoży — zdrowy i piękny. [przypis edytorski]

54. imionnik — odmiana pamiętnika, zeszycik do wpisywania aforyzmów i wierszy okolicznościowych. [przypis edytorski]

55. zwarzyć — (o przymrozku) doprowadzić do zwiędnięcia rośliny. [przypis edytorski]

56. uczuć na rozkwicie — w momencie rozkwitu uczuć (inwersja). [przypis edytorski]

57. tkę — dziś popr. forma 1. os.lp: tkam. [przypis edytorski]

58. pienie (daw.) — pieśń. [przypis edytorski]

59. pajaco — dziś popr. forma W.lp: pajacu. [przypis edytorski]

60. Dęboróg — właśc. Urodzony Jan Dęboróg, poemat Władysława Syrokomli, tj. Ludwika Kondratowicza (1854). [przypis edytorski]

61. definitor — wysoka funkcja w niektórych zakonach. [przypis edytorski]

62. bramin — kapłan indyjski. [przypis edytorski]

63. Bramin u kresu żywota — Kajus Kaligula, którego charakter szaleńczy jest tak dalece nierozwikłaną zagadką psychologiczną, że historia musiała mu przypisać obłąkanie umysłu — Kaligula miał konia nazwanego Incitatus, którego zaszczycał jedyną szczerą przychylnością, nadawał mu tytuły, otaczał honorowymi urzędniki, karmił pozłacanym owsem itd. Wierzenie zaś braminów w metampsychozę, czyli przechodzenie dusz po śmierci, jest rzeczą dobrze znajomą. Na połączeniu tych dwóch faktów, osnuliśmy obecną naszą fraszkę. [przypis autorski]

64. socha — rodzaj prymitywnego pługa. [przypis edytorski]

65. ohm — pierwsza, „święta” sylaba wielu hinduistycznych modlitw i hymnów. [przypis edytorski]

66. Brahma — jeden z aspektów Boga w hinduizmie, stwórca żywych istot. [przypis edytorski]

67. Kaligula — właśc. Gaius Iulius Caesar Germanicus (12–41 n.e.), cesarz rzymski od r. 37, po obiecującym początku rządów zapadł na chorobę umysłową. [przypis edytorski]

68. rząd — uprząż. [przypis edytorski]

69. parias — niedotykalny, najniższa kasta w Indiach. [przypis edytorski]

70. panosza (daw.) — rycerz nieszlacheckiego pochodzenia, tu jednak w błędnym znaczeniu „szlachcic, arystokrata”. [przypis edytorski]

71. Wisna — właśc. Wisznu, jeden z aspektów Boga w hinduizmie. [przypis edytorski]

72. wicinnik — człowiek ciągnący pod prąd w górę rzeki wicinę, tj. statek rzeczny służący do transportu towarów. [przypis edytorski]

73. do góry — pod prąd rzeki. [przypis edytorski]

74. wicina — statek rzeczny służący do transportu towarów. [przypis edytorski]

75. lulka — fajka. [przypis edytorski]

76. cło się nie płaci — prawo komorne [tj. celne — Red.WL] pozwala wicinnej czeladzi przeprowadzić niektóre drobne przedmioty, dla siebie samego przeznaczone, bez opłaty cła podług ustanowionej taryfy. [przypis autorski]

77. czeladka — służba. [przypis edytorski]

78. bliżyć się — dziś: zbliżać się. [przypis edytorski]

79. kwapić się (daw.) — spieszyć się. [przypis edytorski]

80. chyżo (daw.) — szybko. [przypis edytorski]

81. Złoty Czerwony (daw.) — określenie złotej monety obiegowej. [przypis edytorski]

82. znać (daw.) — wiedzieć. [przypis edytorski]

83. bisior — wiejskie dziewice na Litwie nazywają bisiorem rodzaj lśniących, dętych z metalu, a wątłych jak pajęczyna, paciorek. [przypis autorski]

84. popielica — gatunek gryzonia. [przypis edytorski]

85. wedle (daw.) — obok. [przypis edytorski]

86. intrata (daw.) — dochód. [przypis edytorski]

87. zadość — dosyć. [przypis edytorski]

88. na niebie miotła — kometa. [przypis edytorski]

89. w ciężkiej czuł się tarapacie — dziś popr.: w ciężkich czuł się tarapatach. [przypis edytorski]

90. prebenda — część wynagrodzenia duchownego za sprawowane obowiązki. [przypis edytorski]

91. świta — tu: ubranie wierzchnie. [przypis edytorski]

92. kopa (daw.) — 60 sztuk. [przypis edytorski]

93. czerwieniec — czerwony złoty, złota moneta obiegowa. [przypis edytorski]

94. po świacie — dziś popr.: po świcie. [przypis edytorski]

95. unikał od sprzeczek — dziś popr.: unikał sprzeczek. [przypis edytorski]

96. by (daw.) — tu: jak. [przypis edytorski]

97. znaczno (daw.) — poznać. [przypis edytorski]

98. zajrzeć a. zaźrzeć (daw.) — zazdrościć. [przypis edytorski]

99. poślad — ziarno gorszego gatunku, używane jako pasza dla zwierząt. [przypis edytorski]

100. śliz — gatunek ryby słodkowodnej. [przypis edytorski]

101. gładki (daw.) — piękny. [przypis edytorski]

102. bławatny — wykonany z bławatu, tj. z drogiej, jedwabnej tkaniny, zazwyczaj błękitnej. [przypis edytorski]

103. kosa (daw.) — warkocz. [przypis edytorski]

104. socha — rodzaj prymitywnego pługa. [przypis edytorski]

105. terać (daw.) — tracić. [przypis edytorski]

106. wytkę — dziś popr. forma 1. os.lp: wytkam a. utkam. [przypis edytorski]

107. wraz — tu: zaraz. [przypis edytorski]

108. donia — panna, tu: córka. [przypis edytorski]

109. brzemię — ciężar. [przypis edytorski]

110. rodzona — w domyśle: siostra. [przypis edytorski]

111. k’studzieńce (daw.) — ku studzience, do studzienki. [przypis edytorski]

112. Od ust na usta — dziś popr.: od ust do ust. [przypis edytorski]

113. kleć (daw.) — klitka, ciasne pomieszczenie. [przypis edytorski]

114. wiano — posag. [przypis edytorski]

115. pjany — tu: doprowadzający do stanu upojenia. [przypis edytorski]

116. k’dawnemu (daw.) — do dawnego stanu. [przypis edytorski]

117. skraśnieć — poczerwienieć. [przypis edytorski]

118. gwałtowno — dziś popr.: gwałtownie. [przypis edytorski]

119. pochmiel — tu: piwo. [przypis edytorski]

120. hoży — zdrowy i urodziwy. [przypis edytorski]

121. przednówek — okres przed pierwszymi po zimie zbiorami, zagrażający chłopom głodem. [przypis edytorski]

122. k’wielkiemu grodowi — w stronę wielkiego grodu. [przypis edytorski]

123. nieskoro — powoli. [przypis edytorski]

124. świta — okrycie wierzchnie. [przypis edytorski]

125. pieśnia — dziś popr. forma M.lp: pieśń. [przypis edytorski]

126. szmat — dziś popr. forma M.lp: szmata. [przypis edytorski]

127. stać (daw.) — wystarczać. [przypis edytorski]

128. skwapliwie (daw.) — szybko, chętnie. [przypis edytorski]

129. inędy — gdzie indziej. [przypis edytorski]

130. ośm krzyżyków — osiemdziesiąt lat. [przypis edytorski]

131. Król Chłopków — przydomek Kazimierza Wielkiego. [przypis edytorski]

132. latorość — latorośl, przen.: potomstwo. [przypis edytorski]

133. Jadwiga (ok. 1374–1399) — córka Ludwika Węgierskiego, w 1384 koronowana na króla Polski (prawo nie przewidywało wówczas koronacji królowej), w 1386 poślubiła Władysława Jagiełłę, co dało początek unii polsko-litewskiej. [przypis edytorski]

134. Olgierd (ok. 1296 lub ok. 1304–1377) — lit. Algirdas, wielki książę litewski, syn Giedymina; po śmierci ojca w 1341, otrzymał w spadku Auksztotę, czyli górną Litwę, rządził wspólnie z Kiejstutem, który otrzymał Żmudź. [przypis edytorski]

135. ludzkości gwoli — ze względu na dobroć i szczodrość. [przypis edytorski]

136. Alma-matka — łac. alma mater, dosł. matka żywicielka, zwyczajowe określenie uniwersytetu (tu mowa o Akademii Krakowskiej). [przypis edytorski]

137. snadź (daw.) — widocznie. [przypis edytorski]

138. stać (daw.) — wystarczyć. [przypis edytorski]

139. co — tu: którym. [przypis edytorski]

140. wdzięki — dziś popr. forma N.lm: wdziękami. [przypis edytorski]

141. cześci — dziś popr. forma D.lp: czci. [przypis edytorski]

142. krom a. okrom (daw.) — bez. [przypis edytorski]

143. amalgamat — stop metalu z rtęcią, przen. mieszanina. [przypis edytorski]

144. jaśnie — dziś popr.: jasno. [przypis edytorski]

145. w słowiech — dziś popr. forma N.lm: w słowach. [przypis edytorski]

146. po krótkiej dobie — niedługo po. [przypis edytorski]

147. siła (daw.) — wiele. [przypis edytorski]

148. Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim (ok. 1350–1430) — wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle. [przypis edytorski]

149. Skirgiełło a. Świdrygiełło (ok. 1370–1452) — najmłodszy brat Jagiełły, przeciwnik unii polsko-litewskiej, często spiskujący z Krzyżakami. [przypis edytorski]

150. Pro publico bono (łac.) — dla dobra publicznego. [przypis edytorski]

151. po mieczu — w linii męskiej. [przypis edytorski]

152. po kądzieli — w linii żeńskiej. [przypis edytorski]

153. szczery (daw.) — prawdziwy. [przypis edytorski]

154. karmazyn — szlachcic z prawem do noszenia karmazynowego żupana. [przypis edytorski]

155. szramów — dziś popr. forma D.lm: szram. [przypis edytorski]

156. Ciołek — herb Stanisława Augusta Poniatowskiego. [przypis edytorski]

157. praeruptus animo (łac.) — gwałtownego ducha. [przypis edytorski]

158. wziąć na kieł — (o koniu) ponieść. [przypis edytorski]

159. czamara (daw.) — męskie okrycie wierzchnie. [przypis edytorski]

160. kapsa (z czes.) — kieszeń. [przypis edytorski]

161. trefny (daw.) — tu: żartobliwy. [przypis edytorski]

162. kruczek — sztuczka. [przypis edytorski]

163. pacholę (daw.) — dziecko, chłopiec. [przypis edytorski]

164. tollere vocem (łac.) — podniósłszy głos. [przypis edytorski]

165. jąć (daw.) — zacząć. [przypis edytorski]

166. baśnię — dziś popr. forma B.lp: baśń. [przypis edytorski]

167. baśnię — dziś popr. forma B.lp: baśń. [przypis edytorski]

168. accepit fidem fabula (łac.) — opowieść zyskałą wiarę. [przypis edytorski]

169. taniec (daw.) — omowne określenie na bitwę. [przypis edytorski]

170. rotati poli (łac.) — gdy obracały się bieguny (Abl. abs.). [przypis edytorski]

171. wraz (daw.) — zaraz. [przypis edytorski]

172. praleska — pierwiosnek; tu wyraz użyty pieszczotliwie. [przypis edytorski]