Wiersze światowe - Elżbieta Drużbacka (biblioteka szkolna online TXT) 📖
Krótki opis książki:
Wiersze światowe to cykl wierszy zawartych w I tomiku Poezyj Elżbiety Drużbackiej wydanych w 1837 roku.
Elżbieta Drużbacka była barokową poetką. Początkowo jej utwory krążyły wśród czytelników w formie odpisów. W 1752 roku bracia Załuscy, twórcy Biblioteki Załuskich, wydali tom o nazwie Zbiór rymów duchownych, panegirycznych, moralnych i światowych…, który zawierał trzy, obecnie najbardziej znane, utwory poetki, powieść Fabuła o książęciu Adolfie oraz kilka innych drobnych dzieł. Były to jedyne wydania utworów Drużbackiej za jej życia. Jej poezja była naturalna, prosta i wolna od popularnych w baroku makaronizmów.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Elżbieta Drużbacka
- Epoka: Barok
- Rodzaj: Liryka
Czytasz książkę online - «Wiersze światowe - Elżbieta Drużbacka (biblioteka szkolna online TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Elżbieta Drużbacka
kształtną ręką psy na smyczy trzyma;
Łuk, kołczan, lance, niosą za nią panny,
Wiatr jej sukienke76 nieznacznie poddyma:
Tu już zwierzyna postrzelana leży,
Żywa na rozkaz bogini w sieć bieży.
Widzi Apolla, jak pożarem płonie
Dla pięknej Dafny, co nim jawnie gardzi;
Narcyss sam siebie zakochawszy tonie,
Echo go ściga, ten ucieka bardzi77:
Dwóch amorotów miłość mściwa tropi
Jednego spali, drugiego utopi.
Widzi Prokrydę z kochanym Cefalem,
Jaki pożytek podejrzenie niesie
Między małżeństwem, co się kończy żalem;
Gdy żona męża szpieguje po lesie,
Któż winien, że mąż w kniei zamiast zwierza
Zabija żonę, co mu nie dowierza.
Patrzy na kształtną pięknej Ledy postać,
Jakim jej członki wyrobione tokiem,
Chciałby niejeden dziś Parysem zostać,
Byle tak żywej kędy dojrzał okiem;
Ale że nie masz w nadziei otuchy,
Przybrać się życzę w łabędziowe puchy.
Kiedy do woli wzrok napasł Merkury
W tak pięknych sztukach, widzi też swój własny
Posąg: więc spyta, w jakiej cenie który,
Spyta, za co ten w kąt zapchano ciasny,
W jakim szacunku Jowisz, Wenus, Juno,
Jazon co z Kolchów uwiózł złote runo.
Odpowie skulptor, że różność w naturze,
Nie wszystko dała jednemu, co w skarbie
Ma swoim; tak też, różność jest w marmurze,
W białości, w żyłkach, w glansie78, w żywej farbie79.
Kto się zna na tym, sam rozum dyktuje,
Co marmur, praca, kształt w sztuce kosztuje.
A żeś ciekawy, opowiem ci o tych,
Co w jednym rządzie80 na tej stoją stronie,
Żadnej od kilku set czerwonych złotych
Przedać81 nie myślę, kto zajedzie po nie;
Ci zaś co pod tą ścianą są zebrani
W mniejszej są wadze, więc ich oddam tani82.
Jeszcze nie dosyć dla Merkuryusza,
Chce wiedzieć drogość swojego bałwana83.
Z bliska przystąpi, ręką, nogą rusza,
Rzecze: czemu ta sztuka zaniedbana?
I co by za nią chciał rzemieślnik złota?
Sądząc, że w cenie wielka zajdzie kwota.
Opaczną84 słyszy odpowiedź w te tropy:
Że gdyby kupiec dziś przybył z trafunku85,
Za tego błazna nie chciałbym i kopy,
Lecz bym go przydał z chęcią w podarunku,
Bylem się pozbył spraw cudzych cenzora,
Kassy86 złodziejów, a Bożków87 faktora88.
Nie w smak to było Merkuremu słuchać
Bo mu inaczej obiecała pycha,
Że pod nos śmiele miał każdemu dmuchać,
Teraz go na łeb ambicya spycha,
Mówiąc mu w oczy: że ostatni zbrodzien89
W tym charakterze szubienicy godzien.
Dopiero w myśli sam siebie poznaje,
Co to za defekt w nim dotąd panował;
Przeklina stan swój, ambicyi łaje,
Że tylko siebie nad wszystkich szacował:
Odtąd przyrzeka, że swój umysł hardy
Potępi, co go wprowadził do wzgardy.
Skargi kilku Dam w spólnej kompanji będących, dla jakich racyi z Mężami swojemi żyć nie chcą
W pewnym ogrodzie pomiędzy szpalery
W czas ranny chodząc szeptałam pacierze,
Słucham ciekawie, że jakieś afery
Sekretne mają Damy przy kwaterze,
Siedząc na darniu90 w figurę kanapy91,
Co raz z tabakier zażywają rapy.
Nadstawiam ucha przez grabiny gęste,
Liście92 mnie swoim zasłoniło cieniem;
Widzę łzy z oczu, a wzdychania częste,
Uważam i mam litość nad stworzeniem
Płci mojej, ledwie wraz z nimi nie kwilę,
Nie wiedząc, że to płaczą krokodyle.
Pierwsza zaczyna żal do męża prawić,
Że jak smok siedzi na łańcuchu w domu,
Nic nie dba, bym się czem miała zabawić,
Sługi nie pytaj, zagrać nie masz komu,
Ani takiego, żeby mnie zrozumiał
W mądrych dyskursach rezonować93 umiał.
Jakże tu mięszkać94 z takim domatorem,
Co tylko wołom karmnym krzyżów maca,
Zboże na targi wyprawuje worem,
Prostych to osób z taką zrzędą praca;
Kawy w mym domu nie znajdzie trzech ziarnek,
Piwa mi z serem zagrzać każe garnek.
Druga głos bierze: ach! miła sąsiadko
Więcej ja cierpię z moim skąpcem męki,
Kaszki na wieczór nagotuje rzadko,
Kluczy z zapasa nie da mi do ręki;
Muszek, wstąg, szpilek z marsem95 kiedy kupi,
Jak z nim żyć, kiedy i skąpy, i głupi.
Od trzeciej skarga zachodzi osoby
Mówiąc: fraszka to, godna śmiechu sprawa;
Mnie by zapłakać gdy nie znam co roby96,
Sejmów nie widzę, nie wiem gdzie Warszawa,
Choćby mi boków naszturkano w ciżbie
Bylem z raz była w Senatorskiej97 izbie.
Nie wiem co jest bal, assamble98, reduty99,
Mój mnie jegomość osadził przy kurach:
Paź do ogona ma łatane buty,
O blondynowych100 nie chce garniturach
Wiedzieć, żebym je mieć mogła na modę;
Otoż z tych racyi z gapiem się rozwiodę.
Czwarta z westchnieniem rzecze: ja się cieszę
Żem nie ja tylko sama nieszczęśliwa;
Mój Borys nie chciał sprawić mi bekieszę101,
Takiej jak teraz modny wiek zażywa,
Aksamit ponso podszyty marmurkiem
Po szwach z masyfu bramowano sznurkiem.
Sukna mi kupił miasto102 aksamitu,
Szlamy wytarte z lamusu sprowadził,
Na to u żyda103 zaciągnął kredytu,
Mnie przy gałganach z kuśnierzem zasadził;
Zważcież, jeżeli nie mam się czem smucić,
Z tak słusznych przyczyn prostaka porzucić.
Ostatnia mówi: jam się w wachlarzyku
Pięknym kochała, gdzie miniatura
Postać Kupida niby w ołtarzyku
Wstawiła, co mu dać mogła natura,
Wszystko wyraźne, w tak subtelnej sztuce
Było, a resztę dla żalu ukrócę.
Mój Satyr wziąwszy wachlarz w grube ręce,
Jak jął wachlować niby kowal miechem,
Nie uważając na członki chłopięce,
Rozumiał, że to z pachołkiem Wojciechem,
Za pasy chodzi, złamał kość słoniową;
Rura za rurę osądził wołową.
Ja pełna będąc cholery104 i żalu,
Odjeżdżam z domu porzuciwszy dzieci,
Na pożegnaniu powiem mu: brutalu,
Już z tobą żyję rok dziesiąty trzeci,
Dłużej nie myślę, intencyi nie kryję,
Wiedz, w jakiej cenie są galanterye.
Dłużej nie mogąc słuchać rzeczy podłych,
Zatulam uszy, a zaciskam zęby,
Uchodzę od tych piąciu105 Dam rozwiodłych,
Aby mi słowo nie wypadło z gęby,
Powiedzieć prawdę, że nie masz racyi
Ni do rozwodu, ni separacyi.
Milczałam dotąd, chcąc sekret zachować
Dla wstydu, żem też i ja białogłowa;
Odtąd zaczynam mężatki rachować,
Zamiast pięć panien głupich, co je zowią
W Ewangelij, że w lampach nie miały
Oleju, od drzwi precz odejść musiały.
Prędzej bym pannom niewiadomym rzeczy
Błąd darowała niżeli zamężnym,
Które gdy stuła ślubem ubezpieczy,
I stan ich węzłem zadziergnie106 potężnym,
Pomocą Boga wraz świętych wezwaniem
Wolą utwierdzi, iść za swoim zdaniem.
Jest to żart z Bogiem, z Świętymi igraszka,
Ołtarz podobno u nich Gdańskim Biurem107;
Przysięgać jawnie, bagatela, fraszka,
Ufając, że się pięknych pereł sznurem
W zastaw złożonym, wyplątają108 z węzła:
Ciałoć109 swobodne, lecz dusza uwięzła.
Wiem, że niejednej w sumieniu zawierci
Robak, choć go chce umorzyć sposoby:
Nie opuszczę cię aż do samej śmierci;
Opuszcza snadno110 dla podłej osoby:
Przymierze z Stwórcą dla stworzenia łamie,
Idź precz Antoni, żyj ze mną Adamie.
Jeźli111 dla racyi wyżej wyrażonych
Kochane panie szukacie rozwodu,
Nie miejcie za złe, że was rozpuszczonych
W swywoli sądzę; Polskiemu112 narodu113
Krzywdę czynicie, z siebie śmiechy, żarty;
Honor wasz płacze, że goły, wytarty.
Czy słuszna? żeby Rzym, Nuncyaturę114,
Konsystorz115 kłócić niegodziwą sprawą:
Bóg dobry, iże piorunową chmurę
Nie ześle, w piekło nie wyprawi nawą116.
Przyjdzie kres, kiedy z życiem was rozwiedzie,
Będzie wiedziała każda, dokąd jedzie.
Żałują wielu, żałuję też i ja
Pasterzów naszych zacnych i pobożnych
Że się o uszy niewinne obija
Echo zgorszenia w materyach różnych.
Radziemy zażyć sztuki Ulissesa
Być głuchym, mijać Syren interesa117.
Informacje o nowościach w naszej bibliotece w Twojej skrzynce mailowej? Nic prostszego, zapisz się do newslettera. Kliknij, by pozostawić swój adres e-mail: wolnelektury.pl/newsletter/zapisz-sie/
Awersya118 pewnej Damy całe życie bawiącej u wielkich Dworów, przy których gdy nie tylko same próżność, nieszczerość, zazdrość i wiele defektów uznała, waletę119 życiu takiemu wypowiada, a na spokojniejsze się wybiera
Wszystko, co stworzył Bóg ręką i słowem,
Ustąpić czasy muszą stare nowem,
I nic trwałego nie zostawił światu,
Z wiekiem człowieka nie czyniąc traktatu.
Dla tego, żeby z odmian oczywistych
Nie zatapiał się w fortunach ojczystych,
Ojczyznę raczej bez końca trwającą
Szacował drożej nad przemijającą.
Rozum nas uczy i oczy otwiera,
Że kto się rodzi, ten pewnie umiera.
Dzierżawcą jesteś tylko, nie dziedzicem,
Oddaj, coś nadto wydarł komu z licem.
Sam pan Bóg wieczny bez czasu, bez końca,
Stateczny120 w łaskach, w nieszczęściu obrońca.
W tym jednym połóż gruntowną nadzieję,
Gdyż to, co świat dał, wiatr z plewą rozwieje.
Przebież obszerny okrąg ziemi całej
Ujrzysz ruiny w machinie nietrwałej.
Pyszny Babilon, wyniosłe kolosy,
Że były słyszysz, oczy widzą stosy.
Miasta, fortece, zamki niedobyte,
W twardych opokach, w żywych skałach ryte,
Spytaj kto zburzył, kto rozsypał w prochy?
Czas, co z wszech rzeczy zwykł czynić motłochy121.
I tak cokolwiek rodzi się pod słońcem,
Ledwie żyć pocznie, aż początek końcem;
I co dopiero z ziemie wierzch pokaże,
W tęż samę drogę czas się wybrać każe.
Przypatrz się wiośnie, jak pięknie nastaje
W pęczu list kryjąc wnet odziewa gaje;
Pokrywa nagość drzew przez zimę zdartą
W nową je barwę stroi niewytartą.
Cóż gdy niedługie w tych strojach pociechy?
Nastąpi jesień, wiosna dudy w miechy122.
Czując, że ją wnet do siebie zawoła,
Obedrze z sukni, aż ta znowu goła.
Zielone trawy co w jednym kolorze,
Z szmaragdem chodzą, ledwo nie w polorze,
Też same skutki z swej własności mają,
Że wzrok patrzących na się naprawiają123.
Długoż wam służy ta żywość wesoła?
Ta piękność kwiatów, te pachniące124 zioła?
Które w swych miętkich125 jedwabiach kryjecie,
Zieloność dobrą nadzieją zowiecie.
Ale jak długo te cieszą nadzieje?
Póki szkodliwy wiatr was nie zawieje.
Bo skoro słońce osuszy was z rosy
Wnet zwiędłe, blade, pójdziecie pod kosy;
Na cóż mam bawić pióro, rękę, myśli,
Im głębiej wchodzę, tym mi wybrnąć ściśli126.
Każdego uczy codzienna praktyka
Co dziś jaśniało, jutro z cieniem znika.
W takowym lata całe bawiąc błędzie,
Poczne127 raz myślić128, co też dalej będzie,