Traktat o Księciu - Niccolo Machiavelli (biblioteka polska online txt) 📖
Krótki opis książki:
Żadne z licznych dzieł Machiavellego nie wzbudziło takiego zainteresowania i kontrowersji jak „Il principe”, czyli „Książę”, żadne też nie osiągnęło takiej sławy i znaczenia. Ten traktat o zasadach zdobywania i utrzymywania władzy przez księcia mógłby się wydawać zaledwie kontynuacją jego wcześniejszej pracy: rozważań nad ustrojem i instytucjami republiki na przykładzie historii Rzymu. W przypadku państw rządzonych przez jednostkę pojawia się jednak dwoistość spojrzenia. Tradycja podkreślała i wychwalała te cechy władców, które jednocześnie są uważane za zalety osobiste w życiu prywatnym: dotrzymywanie słowa, łagodność, hojność. Machiavelli jako pierwszy jasno przeciwstawił się temu sposobowi oceny, za najważniejszą cechę władcy uważając skuteczność. Władca nieskuteczny nie tylko ryzykuje osobiście, iż utraci rządy, ale także naraża swoich poddanych na zgubne skutki kryzysu państwa, a nawet na popadnięcie pod obcą, zewnętrzną władzę. Obowiązek władcy jest równocześnie obowiązkiem władzy, dobro rządzonego państwa stanowi wartość nadrzędną, a więc władca musi podporządkować swoją etykę — polityce.
Czy żyjąc w świecie nieidealnym, pełnym ludzi, którzy nie są dobrzy, polityk może uniknąć makiawelizmu i zawsze kierować się zasadami dobra? Czytelnicy Machiavellego, dawniej i dziś, pozostają podzieleni.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Niccolo Machiavelli
- Epoka: Renesans
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Traktat o Księciu - Niccolo Machiavelli (biblioteka polska online txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Niccolo Machiavelli
wystąpienia Marcina Lutra (1517). [przypis edytorski]
110. tuszyć (daw.) — mieć nadzieję, spodziewać się; por. otucha. [przypis edytorski]
111. uniemożebnić (daw.) — uniemożliwić. [przypis edytorski]
112. Epaminondas (ok. 420–362 p.n.e.) — strateg wojskowy i polityk z Teb w Grecji, jeden z twórców potęgi Teb; jego reformy wykorzystał macedoński król, Filip II, dzięki czemu Macedonia również stała się potęgą. [przypis edytorski]
113. Visconti, Filippo Maria (1392–1447) — książę Mediolanu, ostatni z rodu Viscontich. [przypis edytorski]
114. znosić się z kimś (daw.) — ustalać z kimś, porozumiewać się, zmawiać się. [przypis edytorski]
115. Sforza, Muzio Attendolo (1369–1424) — wł. kondotier (dowódca wojsk najemnych), ojciec Francesca, założyciel dynastii Sforzów. [przypis edytorski]
116. Joanna II (1373–1435) — królowa Neapolu od 1414. [przypis edytorski]
117. Acuto, Giovanni, właśc. John Hawkwood (ok. 1320–1394) — ang. żołnierz i najemny dowódca, w latach 1363–1393 w służbie Florencji. [przypis edytorski]
118. Montone, Braccio da (1368–1424) — włoski kondotier (dowódca oddziałów wojsk najemnych we Włoszech w XIV–XVI w.). [przypis edytorski]
119. Bussone, Francesco, zw. Carmagnola (ok. 1380–1432) — wł. kondotier (dowódca oddziałów najemnych) w służbie Florencji, potem Wenecji; ur. w mieście Carmagnola. [przypis edytorski]
120. Ferdynand II Aragoński, zw. Katolickim (1452–1516) — król Sycylii i Aragonii; jego małżeństwo z królową Izabelą I Kastylijską (1469) i wspólne rządy dały początek unii Kastylii z Aragonią (1479), w której efekcie powstało nowożytne Królestwo Hiszpanii; w 1492 zdobył Grenadę, stolicę ostatniego państwa muzułmańskiego na Płw. Pirenejskim; w latach 1501–1503 podbił Neapol. [przypis edytorski]
121. kondotier — dowódca oddziałów wojsk najemnych we Włoszech w XIV–XVI w. [przypis edytorski]
122. Karol VII Walezjusz (1403–1461) — król Francji od 1422; na mocy traktatu w Troyes (1420) pozbawiony praw do tronu na rzecz króla Anglii Henryka V; po udanej misji Joanny d’Arc i odparciu Anglików spod Orleanu koronował się w Reims (1429), uwolnił terytorium całego kraju i pomyślnie zakończył wojnę stuletnią; reorganizował finanse i armię. [przypis edytorski]
123. auxiliarny (łac. auxiliaris) — pomocniczy. [przypis edytorski]
124. statysta (daw.) — polityk, mąż stanu, strateg (dziś: osoba niebędąca aktorem, a występująca w filmie lub sztuce teatralnej w roli podrzędnej). [przypis edytorski]
125. niewczas (daw.) — trud, niewygoda, brak odpoczynku. [przypis edytorski]
126. powodować się (daw.) — dać się kierować. [przypis edytorski]
127. marsowa sztuka — sztuka wojenna, od imienia Marsa, rzym. boga wojny. [przypis edytorski]
128. Filopojmen z Megalopolis (253–183 lub 184 p.n.e.) — strateg i przywódca Związku Achajskiego, mąż stanu. [przypis edytorski]
129. Scypion Afrykański Starszy, Publius Cornelius Scipio Africanus Maior (235–183 p.n.e.) — rzym. wódz z okresu II wojny punickiej, zwycięzca Hannibala w bitwie pod Zamą w 202 p.n.e. [przypis edytorski]
130. biografia Cyrusa, napisana przez Ksenofonta — Cyropedia (Wychowanie Cyrusa), powieściowa biografia autorstwa Ksenofonta z Aten (ok. 430–ok. 355 p.n.e.), przedstawiająca Cyrusa Wielkiego jako przykład idealnego władcy, a monarchię perską jako idealne państwo. [przypis edytorski]
131. zatrudnienia (daw.) — zajęcia, czynności. [przypis edytorski]
132. wystawa (daw.) — wystawność, przepych. [przypis edytorski]
133. teraźniejszy król Hiszpanii — Ferdynand II Aragoński. [przypis edytorski]
134. Dido, Dydona — założycielka i pierwsza królowa Kartaginy wg Eneidy Wergiliusza. [przypis edytorski]
135. Res dura et regni novitas... (łac.) — Los twardy, nowość państwa, te dawać mi każą / Zlecenia i szeroko obsadzać brzeg strażą (Wergiliusz, Eneida ks. I, w. 563–564, w tłum. T. Karyłowskiego). [przypis edytorski]
136. rewolucja (z późn. łac. revolutio: obrót, przewrót) — tu daw.: rewolta, rozruchy, bunt przeciw władzy; dziś: wystąpienie społeczeństwa przeciw władzy państwowej w celu obalenia ustroju i ustanowienia nowego. [przypis edytorski]
137. Hannibal Barkas (246–183 p.n.e.) — wybitny kartagiński wódz; rozpoczął II wojnę punicką, wsławił się przeprowadzeniem 60-tysięcznej armii, łącznie ze słoniami bojowymi, z Hiszpanii przez Pireneje i Alpy do Italii, czym zaskoczył swoich wrogów, Rzymian, oraz umiejętnościami taktycznymi (m. in. bitwa pod Kannami 216 p.n.e.); z powodu zmiany sytuacji strategicznej po 15 latach zmuszony do powrotu do Afryki, w 202 p.n.e. poniósł klęskę pod Zamą. [przypis edytorski]
138. nie ukarał Scypio swego legata za to, że zniósł Lokryjczyków — miasto Lokry Epizefyryjskie, jedna z najstarszych kolonii gr. na Płw. Apenińskim, podczas II wojny punickiej sprzymierzyło się z Hannibalem; w 205 p.n.e. zostało zdobyte przez Rzymian; Scypion powierzył wówczas władzę nad miastem Quintusowi Pleminiusowi, który dopuścił do grabieży, gwałtów i sprofanowania świątyni; sprawa była przedmiotem śledztwa komisji senackiej. [przypis edytorski]
139. Chiron (mit. rzym.) — najmądrzejszy z centaurów, istot z ludzkim tułowiem na końskim korpusie, wychowawca wielu herosów, m. in. Achillesa. [przypis edytorski]
140. wietrzny — tu: zmienny, przelotny, niestały. [przypis edytorski]
141. pomieniony (daw.) — nazwany po imieniu, wymieniony, wspomniany. [przypis edytorski]
142. osobliwie (daw.) — szczególnie. [przypis edytorski]
143. skazówka — dziś: wskazówka. [przypis edytorski]
144. rozumieć — tu daw.: sądzić, mniemać, myśleć. [przypis edytorski]
145. potencja (z łac.: potentia: siła, moc, władza) — tu: mocarstwo, państwo. [przypis edytorski]
146. osobliwy (daw.) — szczególny. [przypis edytorski]
147. Hannibal Bentivoglio, właśc. Annibale I Bentivoglio (1413–1445) — władca Bolonii od 1443. [przypis edytorski]
148. podtenczas (daw.) — wówczas. [przypis edytorski]
149. Marek Filozof — chodzi o Marka Aureliusza (121–180), cesarza rzymskiego (od 161), filozofa, autora Rozmyślań. [przypis edytorski]
150. Maksyminus Trak, właśc. Gaius Iulius Verus Maximinus (172–238) — cesarz rzymski od 235, pierwszy z szeregu tzw. cesarzy wojskowych, którzy doszli do władzy dzięki dowództwu nad armią, powszechnych podczas kryzysu państwa rzymskiego w III w.; zginął zamordowany przez zbuntowanych żołnierzy. [przypis edytorski]
151. Didiusz Julianus, właśc. Marcus Didius Salvius Iulianus (133–193) — senator, cesarz rzymski od 28 marca do 1 czerwca 193. [przypis edytorski]
152. Aleksander Sewer, właśc. Severus Alexander (208–235) — ostatni cesarz rzym. z dynastii Sewerów, zamordowany przez legionistów; po jego śmierci nastąpił głęboki, trwający pół wieku kryzys państwa. [przypis edytorski]
153. Sklawonia, właśc. Sclavonia, wł. Schiavonia — średniowieczna prowincja Republiki Weneckiej, obejmująca tereny nad płn. Adriatykiem zajmowane przez przybyłe w VII w. słowiańskie plemiona Chorwatów i Serbów, tj. obszar daw. prowincji rzym.: Dalmacji, zach. Panonii, płd. Noricum oraz Galii Przedalpejskiej; Septymiusz Sewer był namiestnikiem Panonii. [przypis edytorski]
154. gwelfowie i gibelini — stronnictwa polityczne rywalizujące we Włoszech między XII a XIII wiekiem: zwolennicy papiestwa (gwelfowie) i cesarstwa (gibelini). [przypis edytorski]
155. forytować (daw.) — popierać; faworyzować. [przypis edytorski]
156. wynachodzić (daw.) — wynajdywać, wyszukiwać. [przypis edytorski]
157. znachodzić (daw.) — znajdować, natrafiać na coś. [przypis edytorski]
158. Petrucci, Pandolfo (1452–1512) — wł. polityk, zdobył pełnię władzy w Republice Sieny, sprawował despotyczne rządy. [przypis edytorski]
159. Vitelli, Niccolo (1414–1486) — wł. dowódca wojsk. z Citta di Castello w Peruggi, walczył z papieżami próbującymi zawładnąć tym miastem. [przypis edytorski]
160. Montefeltro, Guido Ubaldo a. Guidobaldo da (1472–1508) — wł. kondotier i książę Urbino (od 1482, jako Guidobaldo I). [przypis edytorski]
161. rodzina Bentivogliów za powrotem swoim do Bolonii — w 1508 r. [przypis edytorski]
162. hrabina di Forli — tu: Catherina Sforza (1463–1509), żona Girolamo Riario. [przypis edytorski]
163. wypędzając ze swego państwa Maurów — mimo że akt kapitulacji Grenady (1492) gwarantował miejscowym muzułmanom (Maurom) zachowanie majątków i swobodę wyznania oraz praktykowania swoich obyczajów, to dekret z r. 1501 zobowiązywał wszystkich muzułmanów mieszkających w Kastylii do przyjęcia chrześcijaństwa albo opuszczenia kraju. W królestwie Aragonii, odrębnym prawnie od Kastylii, podobny dekret wydano w 1526. [przypis edytorski]
164. Visconti, Bernabo (1323–1385) — od 1354 r. współrządca państwa Mediolanu, wraz z braćmi Matteo II i Galeazzo. [przypis edytorski]
165. wykończony — tu: idealny, nieposiadający braków. [przypis edytorski]
166. Antonio z Venafro, właśc. Antonio Giordano (1459–1530) — wł. prawnik i dyplomata; doradca i gł. minister księcia Sieny Pandolfa Petrucciego; profesor prawa uniwersytetu w Sienie, następnie w Neapolu. [przypis edytorski]
167. szkodować (daw.) — ponosić szkodę, tracić. [przypis edytorski]
168. ksiądz Łukasz, powiernik cesarza Maksymiliana — Luca Rainaldi (zm. 1519), biskup, ambasador cesarza Maksymiliana I Habsburga. [przypis edytorski]
169. Maksymilian I Habsburg (1459–1519) — od 1486 król Niemiec, od 1508 cesarz Świętego Cesarstwa Rzymskiego; jeden z głównych twórców potęgi rodowej Habsburgów. [przypis edytorski]
170. ekscepcja (daw., z łac.) — wyjątek. [przypis edytorski]
171. wotum (daw.) — zwykle w lm (wota), decyzja, głos, mowa osoby biorącej udział w naradzie, głosowaniu. [przypis edytorski]
172. skaptować — przeciągnąć kogoś na swoją stronę. [przypis edytorski]
173. Filip Macedończyk — tu: Filip V Macedoński (238–179 p.n.e.), król Macedonii walczący z Rzymianami, w odróżnieniu od Filipa II Macedońskiego, ojca Aleksandra Wielkiego, żyjącego półtora stulecia wcześniej. [przypis edytorski]
174. Tytus Kwinkcjusz, częściej: Flamininus, właśc. Titus Quinctius Flamininus (229–174 p.n.e.) — wódz i polityk rzym.; pokonał Filipa V Macedońskiego w bitwie pod Kynoskefalaj (197 p.n.e.), rozstrzygając II wojnę macedońską; z upoważnienia senatu, który skłonił do tej decyzji, w 196 p.n.e. ogłosił na igrzyskach istmijskich w Koryncie niepodległość miast greckich. [przypis edytorski]
175. przeważny — dziś: mający przewagę, większy, przeważający. [przypis edytorski]
176. nikczemność (daw.) — nic nieznaczenie; marność, mizerność. [przypis edytorski]
177. Jan Bentivoglio, właśc. Giovanni II Bentivoglio (1443–1508) — syn Hannibala I Bentivoglio, autorytarny pan Bolonii w latach 1463–1506; w listopadzie 1506 uciekł z miasta przed przeważającymi wojskami papieskimi, interweniującymi na prośbę jego przeciwników. [przypis edytorski]
178. przybór (daw.) — zestaw przedmiotów służących do czegoś; tu: ekwipunek, rynsztunek. [przypis edytorski]
179. Chimera (mit. gr.) — ziejący ogniem potwór z głową lwa, ciałem kozy i ogonem węża; tu przen.: coś o niezwykłej naturze, dziwacznego. [przypis edytorski]
180. ażali a. azali (daw.) — czy, czyż. [przypis edytorski]
181. nikczemność (daw.) — nic nieznaczenie; marność, mizerność. [przypis edytorski]
182. fistuła — przetoka. [przypis edytorski]
183. słowa Petrarki: „Cnota pochwyci za oręż (...) męstwo jeszcze nie wygasło w piersiach włoskich” — z cancony Italia mia, benché ’l parlar sia indarno. [przypis edytorski]
Wesprzyj Wolne Lektury!
Wolne Lektury to projekt fundacji Nowoczesna Polska – organizacji pożytku publicznego działającej na rzecz wolności korzystania z dóbr kultury.
Co roku do domeny publicznej przechodzi twórczość kolejnych autorów. Dzięki Twojemu wsparciu będziemy je mogli udostępnić wszystkim bezpłatnie.
Jak możesz pomóc?
Przekaż 1% podatku na rozwój Wolnych Lektur:
Fundacja Nowoczesna Polska
KRS 0000070056
Dołącz do Towarzystwa Przyjaciół Wolnych Lektur i pomóż nam rozwijać bibliotekę.
Przekaż darowiznę na konto: szczegóły na stronie
Darmowe książki «Traktat o Księciu - Niccolo Machiavelli (biblioteka polska online txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Podobne książki:
Dodaj komentarz
Uwagi (0)