Traktat o Księciu - Niccolo Machiavelli (biblioteka polska online txt) 📖
Krótki opis książki:
Żadne z licznych dzieł Machiavellego nie wzbudziło takiego zainteresowania i kontrowersji jak „Il principe”, czyli „Książę”, żadne też nie osiągnęło takiej sławy i znaczenia. Ten traktat o zasadach zdobywania i utrzymywania władzy przez księcia mógłby się wydawać zaledwie kontynuacją jego wcześniejszej pracy: rozważań nad ustrojem i instytucjami republiki na przykładzie historii Rzymu. W przypadku państw rządzonych przez jednostkę pojawia się jednak dwoistość spojrzenia. Tradycja podkreślała i wychwalała te cechy władców, które jednocześnie są uważane za zalety osobiste w życiu prywatnym: dotrzymywanie słowa, łagodność, hojność. Machiavelli jako pierwszy jasno przeciwstawił się temu sposobowi oceny, za najważniejszą cechę władcy uważając skuteczność. Władca nieskuteczny nie tylko ryzykuje osobiście, iż utraci rządy, ale także naraża swoich poddanych na zgubne skutki kryzysu państwa, a nawet na popadnięcie pod obcą, zewnętrzną władzę. Obowiązek władcy jest równocześnie obowiązkiem władzy, dobro rządzonego państwa stanowi wartość nadrzędną, a więc władca musi podporządkować swoją etykę — polityce.
Czy żyjąc w świecie nieidealnym, pełnym ludzi, którzy nie są dobrzy, polityk może uniknąć makiawelizmu i zawsze kierować się zasadami dobra? Czytelnicy Machiavellego, dawniej i dziś, pozostają podzieleni.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Niccolo Machiavelli
- Epoka: Renesans
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Traktat o Księciu - Niccolo Machiavelli (biblioteka polska online txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Niccolo Machiavelli
w 1453. [przypis edytorski]
24. zawżdy (daw.) — zawsze. [przypis edytorski]
25. lubo (daw.) — choć, chociaż. [przypis edytorski]
26. Rzymianie weszli (...) do Grecji przez Etolów — Związek Etolski ze środk. Grecji, szukając ochrony przed hegemonią macedońską, w 211 p.n.e. zawarł sojusz z republiką rzymską i wsparł ją w ekspansji na ziemie greckie. [przypis edytorski]
27. potentat (daw., z łac.) — człowiek potężny; władca, możny pan. [przypis edytorski]
28. snadno a. snadnie (daw.) — łatwo. [przypis edytorski]
29. wziętość — popularność. [przypis edytorski]
30. Achajczycy — mieszkańcy Achai, krainy w płn.-zach. części Płw. Peloponeskiego; tu raczej: członkowie Związku Achajskiego (ok. 281–147 p.n.e.), zrzeszającego państwa tego półwyspu. [przypis edytorski]
31. Antioch III Wielki (ok. 242–187 p.n.e.) — wybitny władca hellenistycznego mocarstwa Seleucydów (Seleukidów), rozciągającego się od wybrzeży M. Śródziemnego po Indie; próbował wyprzeć Rzymian z Grecji, jednak po przegranej bitwie pod Magnezją (190 p.n.e.) został zmuszony do wycofania się, zapłacenia ogromnej kontrybucji oraz odstąpienia części własnego terytorium w Azji Mniejszej. [przypis edytorski]
32. Filip V Antygonida, zw. Macedońskim (238–179 p.n.e.) — król Macedonii (od 221 p.n.e.); sprzymierzeniec Hannibala, bezskutecznie walczył ze wzrastającą potęgą republiki rzymskiej; pokonany w bitwie pod Kynoskefalaj (197 p.n.e.), musiał zrzec się kontroli nad Grecją, zrezygnować z floty, zapłacić kontrybucję i przekazać zakładników. [przypis edytorski]
33. zapoznany (daw.) — niepoznany a. zapomniany. [przypis edytorski]
34. do tyla (daw.) — do takiego stopnia. [przypis edytorski]
35. snać a. snadź (daw.) — widocznie, zapewne. [przypis edytorski]
36. spuszczać się na coś (daw.) — polegać na czymś, zdawać się na coś. [przypis edytorski]
37. Karol VIII Walezjusz (1470–1498) — król Francji od 1483; rościł sobie prawa do Królestwa Neapolu i w 1494 wyprawił się do Włoch w celu jego opanowania, co zapoczątkowało serię wojen włoskich. [przypis edytorski]
38. Ludwik — tu: Ludwik XII, następca Karola VIII. [przypis edytorski]
39. dla (daw.) — z powodu. [przypis edytorski]
40. ubiegiwać (daw.) — dziś popr.: ubiegać. [przypis edytorski]
41. obawiali się Rzymu — tj. państwa papieskiego. [przypis edytorski]
42. Aleksander VI, właśc. Rodrigo Borgia (1431–1503) — papież od 1492; odznaczył się jako władca świecki, skuteczny polityk, dążący do budowy potęgi Państwa Kościelnego; wyróżnił się również nepotyzmem, gł. na rzecz swoich dzieci. [przypis edytorski]
43. Romania — kraina hist. w płn. Włoszech. [przypis edytorski]
44. Toskania — kraina w śr. Włoszech, granicząca od płn. z Romanią. [przypis edytorski]
45. dla utrzymania Neapolu podzielił się nim z królem hiszpańskim (...) Zamiast pozostawić w owym kraju króla od siebie zawisłego — przed najazdem na rządzone przez Fryderyka IV Królestwo Neapolu, w listopadzie 1500 r. Ludwik XII zawarł z Ferdynandem II Aragońskim traktat w Grenadzie, przewidujący wspólny atak i podział tego państwa między obu sojuszników. [przypis edytorski]
46. uniknienie — dziś popr.: uniknięcie. [przypis edytorski]
47. król za cenę rozwodu swego małżeństwa — księstwo Bretanii zostało przyłączone do Francji przez małżeństwo Anny Bretońskiej z Karolem VIII; obejmując tron, Ludwik był już żonaty, więc w celu zatrzymania Bretanii w grudniu 1498 r. uzyskał od papieża unieważnienie swojego małżeństwa i poślubił wdowę po poprzedniku. [przypis edytorski]
48. kardynalski kapelusz dla arcybiskupa z Rouen — arcybiskup Rouen, Georges d’Amboise (1460–1510) został gł. ministrem Ludwika XII i w 1498 otrzymał godność kardynalską. [przypis edytorski]
49. Borgia, Cesare (1475–1507) — syn kardynała Rodrigo Borgii (późniejszego papieża Aleksandra VI), arcybiskup, kardynał, później polityk i dowódca wojsk; w 1498 zrezygnował z godności duchownych, dekretem króla Francji Ludwika XII otrzymał tytuł księcia Valentinois (płd. Francja); dowodząc wojskami papieskimi dążył do objęcia środk. Włoch pod swoją władzą i utworzenia własnego państwa (książę Romanii); po śmierci ojca został pozbawiony władzy przez papieża Juliusza II. [przypis edytorski]
50. Kościół — tu: Państwo Kościelne, istniejące na terenie środkowych Włoch w okresie od ok. 755 do 1870 roku, rządzone przez papieży jako świeckich monarchów. [przypis edytorski]
51. aliści (daw.) — jednak, jednakże. [przypis edytorski]
52. ulżą — tu: ułatwią. [przypis edytorski]
53. Dariusz III (ok. 380–330 p.n.e.) — ostatni król perskiego imperium Achemenidów, zwyciężony przez Aleksandra Wielkiego. [przypis edytorski]
54. w Hiszpanii, we Francji i w Grecji ciągłe przeciw Rzymianom bunty — określenia ahistoryczne użyte przez autora; chodzi o hist. krainy Iberii, Galii i Grecji włączone jako prowincje do państwa rzymskiego. [przypis edytorski]
55. Pyrrus, łac. Pyrrhus (319–272 p.n.e.) — król Epiru, wybitny taktyk wojenny, toczył wojnę przeciw Rzymianom w płd. Italii; jedną ze zwycięskich bitew okupił ogromnymi stratami, stąd wyrażenie: „pyrrusowe zwycięstwo”. [przypis edytorski]
56. zadawalniać (daw.) — dziś popr.: zadowalać. [przypis edytorski]
57. gdy [Rzymianie] próbowali ogłoszeniem wolności (...) Grecją rządzić... — po zwycięstwie nad Filipem V Macedońskim i zmuszeniu go do wycofania wojsk z Grecji Rzymianie w 196 p.n.e. formalnie ogłosili wolność greckich miast-państw; próbowały one prowadzić samodzielną politykę, co doprowadziło do wojny i ostatecznego podbicia i włączenia państw greckich do państwa rzymskiego (146 p.n.e.). [przypis edytorski]
58. Cyrus II Wielki, zw. też Starszym (ok. 590–529 p.n.e.) — król Persji z dynastii Achemenidów; wystąpił przeciwko zwierzchnictwu Medów i pokonał ostatniego ich króla; podbił państwa Bliskiego Wschodu, tworząc imperium obejmujące tereny od Azji Mniejszej do Azji Centralnej. [przypis edytorski]
59. Romulus (mit. rzym.) — legendarny założyciel i pierwszy władca Rzymu; wnuk króla miasta Alba Longa, pozbawionego władzy przez Amuliusza; Romulus razem z bratem bliźniakiem Remusem po urodzeniu został wrzucony w koszyku do Tybru; braci wykarmiła wilczyca, następnie wychował pasterz; dorósłszy, bracia przywrócili tron Numitorowi, po czym opuścili miasto i założyli Rzym. [przypis edytorski]
60. Tezeusz (mit. gr.) — heros i król Aten uważany za założyciela państwa: miał zjednoczyć pod przewodnictwem Aten miejscowości leżące w Attyce, tworząc miasto-państwo Ateńczyków. [przypis edytorski]
61. osiągnienie (daw.) — osiągnięcie. [przypis edytorski]
62. ustawa (daw.) — ustanowienie; układ. [przypis edytorski]
63. czyli — czy z partykułą -li. [przypis edytorski]
64. Savonarola, Girolamo (1452–1498) — florencki kaznodzieja dominikański, reformator religijno-polityczny; zdobył popularność gwałtownymi kazaniami potępiającymi zepsucie świeckich i duchowieństwa, nawołującymi do pokuty, porzucenia bogactw i surowego, skromnego życia; szczególne poparcie zyskał wśród pobożnych kobiet, wrażliwie reagujących na jego wystąpienia; w 1494 stał się głową republiki Florencji, doprowadzając do zmiany obyczajów w mieście; w 1495 ogłoszony przez papieża fałszywym prorokiem z zakazem prowadzenia kazań, w 1497 ekskomunikowany, zaczął występować przeciwko władzy papieża; podczas rozruchów w 1498 ujęty, uwięziony jako heretyk i spalony na stosie. [przypis edytorski]
65. Hieron II (ok. 306–215 p.n.e.) — wódz, a od 275 p.n.e. tyran Syrakuz; jego rządy to okres dobrobytu tego miasta-państwa. [przypis edytorski]
66. Syrakuzy — miasto we wsch. Sycylii, założone w 733 p.n.e. przez kolonistów greckich. [przypis edytorski]
67. Dariusz (...) kreował greckich książąt, tak w Jonii... — chodzi o postępowanie perskiego króla Dariusza I (ok. 550–485 p.n.e.) wobec należących do jego państwa greckich miast na wybrzeżu Azji Mniejszej. [przypis edytorski]
68. dependować (daw., z łac.) — zależeć. [przypis edytorski]
69. subiekcja (daw., z łac.) — kłopot, trud. [przypis edytorski]
70. aspirant — osoba ubiegająca się o coś. [przypis edytorski]
71. Orsini, Colonna — dwa czołowe arystokratyczne rody rzymskie, w średniowieczu renesansie rywalizujące ze sobą o wpływy. [przypis edytorski]
72. książę — tj. Cesare Borgia. [przypis edytorski]
73. Urbino — miasto w śr. Włoszech, na wsch. od Toskanii. [przypis edytorski]
74. koryfeusz — przewodnik chóru w teatrze starogreckim; tu: przywódca. [przypis edytorski]
75. pan Paolo — Paolo Orsini. [przypis edytorski]
76. w Sinigalii, przez swą nieroztropność, wpadli mu do łapki — 31 grudnia 1502 Cesare Borgia w Senigalii podstępem pojmał spiskowców i nakazał udusić. [przypis edytorski]
77. fakcja (daw., z łac. factio) — knowanie, wichrzenie, zmowa; stronnictwo, partia. [przypis edytorski]
78. Cesana — miasto w Romanii, w płn. Włoszech. [przypis edytorski]
79. tentować (z łac.) — próbować, usiłować. [przypis edytorski]
80. Gaeta — miasto portowe we Włoszech, ok. 80 km na płn. od Neapolu. [przypis edytorski]
81. uskutecznił przy śmierci Aleksandra — w chwili śmierci Aleksandra. [przypis edytorski]
82. plecyma (daw. forma liczby podwójnej) — plecami. [przypis edytorski]
83. dalej miesiąca — więcej niż miesiąc. [przypis edytorski]
84. partyzant (daw.) — stronnik, zwolennik. [przypis edytorski]
85. Juliusz II, właśc. Giuliano della Rovere (1443–1513) — papież od 1503, franciszkanin; poszerzył posiadłości Państwa Kościelnego, razem z Wenecją i Hiszpanią utworzył w 1511 Ligę Świętą przeciw królowi fr. Ludwikowi XII i wyparł go z Włoch; w 1512 zwołał sobór laterański; mecenas sztuki (Bramante, Rafael, Michał Anioł, rozpoczęcie budowy Bazyliki Św. Piotra w Rzymie). [przypis edytorski]
86. konstytucja (tu daw., z łac.) — uchwała, ustawa, rozporządzenie. [przypis edytorski]
87. czerstwy — zdrowy, mocny; tu przen. [przypis edytorski]
88. San Pietro ad Vincula — tu: kardynał Giuliano della Rovere (1443–1513), siostrzeniec Sykstusa IV, późniejszy papież Juliusz II; był kardynałem (1471–1479) z tytułem San Pietro ad Vincula (rzymskiej bazyliki św. Piotra w Okowach). [przypis edytorski]
89. San Giorgio — tu: kardynał Raffaele Sansoni Riario (1461–1521), syn siostrzenicy papieża Sykstusa IV, od 1477 kardynał tytularny San Giorgio in Velabro (rzymskiego kościoła św. Jerzego na Velabrum). [przypis edytorski]
90. Sforza Visconti, Ascanio Maria (1455–1505) — wł. kardynał, syn księcia Mediolanu Francesco I Sforzy oraz Bianki Maria Visconti, córki ostatniego księcia Mediolanu z rodu Viscontich; utalentowany dyplomata, odegrał kluczową rolę w wyborze Rodrigo Borgii na papieża. [przypis edytorski]
91. Agatokles (360–289 p.n.e.) — tyran Syrakuz od 317 p.n.e., król Sycylii od 304 p.n.e. [przypis edytorski]
92. dostąpił w Syrakuzach rangi pretora — pretor to wyższy urzędnik w Rzymie; Agatokles otrzymał wojskową rangę chiliarchy, dosł. tysiącznika. [przypis edytorski]
93. Hamilkar Barkas (280–229 p.n.e.) — wódz i polityk kartagiński, głowa rodu Barkidów, ojciec Hannibala; dowódca armii kartagińskiej na Sycylii pod koniec I wojny punickiej. [przypis edytorski]
94. znosić — tu: rozbijać, pokonywać. [przypis edytorski]
95. Oliverotto z Fermo, właśc. Oliverotto Euffreducci (1475–1502) — wł. kondotier, władca Fermy. [przypis edytorski]
96. Vitelli, Paolo (1461–1499) — wł. kondotier; dowódca wojsk Florencji podczas wojny z Pizą. [przypis edytorski]
97. zadowolnić (daw.) — dziś popr.: zadowolić. [przypis edytorski]
98. Nabis (zm. 192 p.n.e.) — król spartański (od 207 p.n.e.), ostatni władca niezależnej Sparty; przeprowadził reformy społ.; po II wojnie macedońskiej zaatakowany Związek Achajski i Rzymian (wojna lakońska, 195 p.n.e.), mimo utraty terytorium utrzymał ufortyfikowaną Spartę; podstępnie zamordowany. [przypis edytorski]
99. Grakchowie — rzym. bracia Tyberiusz Semproniusz Grakchus (ok. 162–133 p.n.e.) i Gajusz Semproniusz Grakchus (ok. 152–121 p.n.e.), trybuni ludowi, którzy przeprowadzili reformy prawa rolnego na rzecz ubogich obywateli; prześladowani przez przeciwników polit., obaj zginęli tragicznie podczas zamieszek. [przypis edytorski]
100. Scali, Giorgio (zm. 1382) — przywódca jednego z nowych cechów, wprowadzonych we Florencji podczas krótkotrwałej rewolty klas niższych, tzw. buntu Ciompich; pojmany i stracony. [przypis edytorski]
101. pewnie — tu: z pewnością, niezawodnie. [przypis edytorski]
102. modła (daw.) — model, wzór; sposób postępowania; por.: na modłę. [przypis edytorski]
103. przedsiębiorstwo (przest.) — przedsięwzięcie. [przypis edytorski]
104. trzymać (daw.) — utrzymywać, uważać, sądzić. [przypis edytorski]
105. realność (przest.) — posiadłość, nieruchomość. [przypis edytorski]
106. pochopny (daw.) — prędki, chętny. [przypis edytorski]
107. Sykstus IV, właśc. Francesco della Rovere (1414–1484) — papież (od 1471), franciszkanin; mecenas sztuki (Kaplica Sykstyńska); wsławiony nepotyzmem oraz przyznaniem w 1478 Ferdynandowi Aragońskiemu i Izabeli Kastylijskiej prawa do mianowania inkwizytorów (początek inkwizycji hiszpańskiej). [przypis edytorski]
108. fakcja (daw.) — partia, stronnictwo. [przypis edytorski]
109. Leon X, właśc. Giovanni di Lorenzo de’ Medici (1475–1521) — papież od 1513; młodszy syn władcy Florencji, Wawrzyńca Medyceusza, bliski współpracownik i następca Juliusza II; mecenas sztuki; ostatni papież niemający święceń kapłańskich w chwili wyboru; znany z wprowadzenia sprzedaży odpustów na odnowienie Bazyliki św. Piotra, co doprowadziło do
Darmowe książki «Traktat o Księciu - Niccolo Machiavelli (biblioteka polska online txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Podobne książki:
Dodaj komentarz
Uwagi (0)