Za kulisami - Cyprian Kamil Norwid (czytaj ksiazki za darmo online TXT) 📖

1. quidam (łac.) — ktoś. [przypis edytorski]

2. elipsoida — bryła powstała przez obrót połowy elipsy wokół krótszej osi. [przypis edytorski]

3. feodalne — dziś popr.: feudalne. [przypis edytorski]

4. czworogranny (daw.) — czworokątny. [przypis edytorski]

5. galwanizm — tu: galwanoplastyka, metoda pokrywania powierzchni cienką warstwą metalu dzięki oddziaływaniu prądem. [przypis edytorski]

6. obejma — dziś popr. forma 3.os.lp. cz.ter.: obejmuje. [przypis edytorski]

7. lewiatan (bibl.) — potwór morski. [przypis edytorski]

8. aplauz — tu: klaka, tj. wynajęci oklaskiwacze. [przypis edytorski]

9. mandragora — roślina o korzeniu, który ma właściwości narkotyczne. [przypis edytorski]

10. limbus (teol.) — otchłań, miejsce przebywania osób nieochrzczonych, które nie popełniły grzechu. [przypis edytorski]

11. Dante Alighieri (1265–1321) — poeta wł., polityk, uznawany za ojca języka wł. Najsłynniejszym jego dziełem jest Boska Komedia, zawierająca obrazy Raju, Czyśćca i Piekła, przy czym w kręgach piekielnych poeta umieścił swoich przeciwników politycznych. Kiedy frakcja białych w partii gwelfów, z którą Dante był związany, przegrała walkę polityczną z partią czarnych, musiał on opuścić rodzinną Florencję i resztę życia spędził na wygnaniu; zmarł w Rawennie. [przypis edytorski]

12. Pythagor — Pitagoras (ok. 572–ok. 497 p.n.e.) filozof, matematyk i mistyk grecki. [przypis edytorski]

13. do wód — do uzdrowiska. [przypis edytorski]

14. trafunek (daw.) — przypadek. [przypis edytorski]

15. niezwykły (daw.) — nieprzyzwyczajony. [przypis edytorski]

16. referendarz — urzędnik sądowy. [przypis edytorski]

17. arlekin (wł.) — postać sprytnego i zakochanego sługi z commedia dell’arte z końca XVII wieku. [przypis edytorski]

18. pierrot — postać z komedii dell’arte: smutny kochanek ze łzami wymalowanymi na pobielonej twarzy. [przypis edytorski]

19. do tyla (daw.) — w takim stopniu. [przypis edytorski]

20. na razie (daw.) — nagle. [przypis edytorski]

21. skorzej (daw.) — prędzej. [przypis edytorski]

22. domino (włos.) — płaszcz maskaradowy z kapturem; tu: osoba ubrana w taki płaszcz. [przypis edytorski]

23. kuplet — zwrotka piosenki satyrycznej. [przypis edytorski]

24. afera — tu z fr.: sprawa. [przypis edytorski]

25. prawidła (daw.) — zasady. [przypis edytorski]

26. kastrametacja (łac.) — odmierzanie miejsca na obóz. [przypis edytorski]

27. Heloiza (ok. 1098–1164) — zakonnica i erudytka, potajemnie poślubiona teologowi Abélardowi (1071–1142). [przypis edytorski]

28. wcale (daw.) — całkiem. [przypis edytorski]

29. that is the question (ang.) — oto jest pytanie (fragment szekspirowskiego monologu Hamleta). [przypis edytorski]

30. zbywać (daw.) — brakować. [przypis edytorski]

31. Czy podobna (daw.) — czy to możliwe? [przypis edytorski]

32. cięży — dziś popr.: ciąży. [przypis edytorski]

33. płochość (daw.) — niestałość. [przypis edytorski]

34. odwłoka — dziś: zwłoka. [przypis edytorski]

35. niepoczesny — wyrywający się nie w porę. [przypis edytorski]

36. czyli — czy z partykułą -li. [przypis edytorski]

37. ośmnasta — dziś popr.: osiemnasta. [przypis edytorski]

38. mimo (daw.) — obok. [przypis edytorski]

39. koniunkcja (z łac.) — położenie planet, w którym sprawiają one wrażenie, jakby znajdowały się w jednym punkcie na niebie. [przypis edytorski]

40. firmament — sklepienie niebieskie. [przypis edytorski]

41. kapitalnie (daw.) — głównie, przede wszystkim. [przypis edytorski]

42. vaudeville (fr.) — wodewil, tj. lekki utwór sceniczny, przeplatany śpiewami. [przypis edytorski]

43. dające na — wychodzące na (kalka wyrażenia francuskiego donner sur). [przypis edytorski]

44. łokieć — daw. miara długości, tu w znaczeniu miarki. [przypis edytorski]

45. kibić — talia. [przypis edytorski]

46. azali (daw.) — czy. [przypis edytorski]

47. dopokąd — dziś popr.: dopóki. [przypis edytorski]

48. czamara (daw.) — długie męskie okrycie wierzchnie, podszyte futrem. [przypis edytorski]

49. kwoli a. gwoli komuś/czemuś (daw.) — ze względu na kogoś/coś. [przypis edytorski]

50. marka (daw.) — znaczek (tu: wydawany w szatni). [przypis edytorski]

51. wnijście (daw.) — wejście, tu: wschód. [przypis edytorski]

52. Diogenes z Sinope (413–323 p.n.e.) — filozof gr., przedstawiciel cyników; głosił, że dla osiągnięcia szczęścia należy maksymalnie ograniczyć własne potrzeby i uniezależnić się od dóbr materialnych; według legendy sam prowadził ascetyczne życie, mieszkając w beczce; według innej w biały dzień wyszedł kiedyś na miasto z latarnią, a pytającym, co robi, odpowiadał „szukam człowieka”. [przypis edytorski]

53. krynolina (fr.) — szeroka suknia na stelażu. [przypis edytorski]

54. Sit tibi crinolina levis! — por. łac. Sit tibi terra levis (niech ci ziemia lekką będzie). [przypis edytorski]

55. feullieton (fr.) — felieton. [przypis edytorski]

56. Newton, Izaak (1643–1727) — uczony angielski, odkrywca prawa powszechnego ciążenia, twórca mechaniki klasycznej. [przypis edytorski]

57. podejma — dziś popr.: podejmuje (w znaczeniu: podnosi). [przypis edytorski]

58. mimo (daw.) — obok. [przypis edytorski]

59. przenosić (daw.) — woleć. [przypis edytorski]

60. mehercule (łac.) — na Herkulesa! [przypis edytorski]

61. wyskoki — dziś popr. forma N.lm: wyskokami. [przypis edytorski]

62. Eheu (łac.) — ach. [przypis edytorski]

63. psowanie — dziś popr.: psucie. [przypis edytorski]

64. jaw — dziś popr. w r.ż: jawa. [przypis edytorski]

65. Leander (mit. gr.) — nieszczęśliwy kochanek Hero, znakomity pływak. [przypis edytorski]

66. Hellespont — cieśnina między Półwyspem Bałkańskim a Azją Mniejszą, znana też jako Dardanele. [przypis edytorski]

67. lubo (daw.) — chociaż. [przypis edytorski]

68. ........ — końca sceny brak w rękopisie. [przypis edytorski]

69. baczność — uwaga. [przypis edytorski]

70. kędy (daw.) — gdzie. [przypis edytorski]

71. poruczać (daw.) — powierzać. [przypis edytorski]

72. burnus (arab.) — rodzaj płaszcza bez rękawów zaopatrzonego w kaptur. [przypis edytorski]

73. Nepomucyn — dziś popr. forma imienia to Nepomucen. [przypis edytorski]

74. opona (daw.) — zasłona (por.: opinać). [przypis edytorski]

75. Canova, Antonio (1757–1822) — klasycystyczny włoski rzeźbiarz, malarz i architekt. [przypis edytorski]

76. ................................... — luka w rękopisie. [przypis edytorski]

77. ................................... — luka w rękopisie. [przypis edytorski]

78. falanga — zwarty szyk stosowany w staroż. Grecji. [przypis edytorski]

79. lacedemoński — spartański. [przypis edytorski]

80. hekatomba (gr.) — ofiara ze stu wołów, przen.: rzeź. [przypis edytorski]

81. Partenianie (gr.) — dzieci z nieprawego loża, zrodzone w Sparcie podczas wojny messeńskiej; Partenianie osiedlili się w południowych Włoszech w okolicy Tarentu. [przypis edytorski]

82. jedno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

83. etranżerski (z fr.) — cudzoziemski. [przypis edytorski]

84. czczy — jałowy, nic nieznaczący. [przypis edytorski]

85. areopag (gr.) — najwyższy sąd w staroż. Atenach. [przypis edytorski]

86. ustawnie (daw.) — ciągle. [przypis edytorski]

87. nawa (daw.) — okręt. [przypis edytorski]

88. jeno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

89. metek a. metojk — cudzoziemiec osiedlony w Atenach. [przypis edytorski]

90. izoter (gr.) — obcokrajowiec, który w nagrodę otrzymał prawa cywilne obywatela Aten. [przypis edytorski]

91. prostat (gr.) — opiekun, przełożony. [przypis edytorski]

92. na progach przysionku Tezeusza — mowa o świątyni Tezeusza, herosa ateńskiego. [przypis edytorski]

93. Minerwa (mit. rzym.) — odpowiednik gr. Ateny, bogini mądrości i sprawiedliwej wojny. [przypis edytorski]

94. łacniej (daw.) — łatwiej. [przypis edytorski]

95. Solon (635–ok. 560 p.n.e.) — ateński polityk i reformator, u początku kariery przyczynił się do zdobycia przez Ateny wyspy Salaminy. [przypis edytorski]

96. utwierdzić podążył starożytne areopagu kolumny — mowa o reformach Solona, wzmacniających pozycję Aeropagu. [przypis edytorski]

97. samodzierzstwo (z ros.) — samodzierżawie, tj. władza absolutna. [przypis edytorski]

98. Jupiter (mit. rzym.) — najwyższy z bogów, którego atrybutem był piorun, odpowiednik gr. Zeusa. [przypis edytorski]

99. Moloch — fenicki bądź asyryjski (nie ammonicki) bóg, któremu składano ofiary z ludzi. [przypis edytorski]

100. znaki — dziś popr. forma N.lm: znakami. [przypis edytorski]

101. wcale (daw.) — całkiem. [przypis edytorski]

102. epod lub epoda (gr.) — w chórze gr. część pieśni występująca po strofie i antystrofie. [przypis edytorski]

103. Likurg (IX a. VIII wiek p.n.e.) — staroż. prawodawca i twórca ustroju Sparty, której był regentem (tj. sprawował władzę w imieniu małoletniego króla); zbiór praw (tzw. Wielka Rhetra), którego autorstwo tradycyjnie mu przypisywano, powstał najprawdopodobniej później (w VIII/VII w. p.n.e.) i nie był dziełem jednej osoby. [przypis edytorski]

104. puklerz — rodzaj okrągłej tarczy. [przypis edytorski]

105. banicja — kara wygnania z kraju. [przypis edytorski]

106. przeważny (daw.) — tu: istotny. [przypis edytorski]

107. powolny (daw.) — posłuszny. [przypis edytorski]

108. chrobry (daw.) — odważny. [przypis edytorski]

109. harmostes (gr.) — wysoki urzędnik spartański, odpowiednik namiestnika królewskiego. [przypis edytorski]

110. golf (z wł.) — zatoka. [przypis edytorski]

111. Focyda a. Fokida — kraina w środkowej Grecji nad Zatoką Koryncką; należą do niej Delfy, w których znajduje się świątynia Apollina. [przypis edytorski]

112. ukaz — tu: rozkaz. [przypis edytorski]

113. Lacedemona — właśc. Lacedemon, czyli Sparta. [przypis edytorski]

114. Arkadia — górzysta kraina w centrum Półwyspu Peloponeskiego. [przypis edytorski]

115. niepodobna (daw.) — nieprawdopodobne, niemożliwe. [przypis edytorski]

116. w wigilię (daw.) — w przeddzień. [przypis edytorski]

117. skorzej (daw.) — prędzej. [przypis edytorski]

118. Pnyks — miejsce zgromadzeń ludowych w staroż. Atenach. [przypis edytorski]

119. koryfa (gr.) — r.ż. od koryfeusz, przewodnik chóru. [przypis edytorski]

120. córkom bogów — mowa o muzach. [przypis edytorski]

121. powolny (daw.) — posłuszny. [przypis edytorski]

122. Tyrteusz a. Tyrtajos — żyjący w VII w. p.n.e. poeta grecki (pochodzący ze Sparty, Miletu a. Aten), jego poezje zagrzewały Spartan do walki; wg legendy został przysłany przez Ateny jako jedyne wsparcie dla Sparty w wojnie z Meseńczykami; od jego imienia wywodzi się nazwa poezji tyrtejskiej, czyli poezji patriotycznej wzywającej do walki, oraz określenie: postawa tyrtejska, oznaczające gotowość oddania życia za ojczyznę. [przypis edytorski]

123. powolność (daw.) — posłuszeństwo. [przypis edytorski]

124. libacja — wylanie części wina z kielicha w ofierze dla bóstw. [przypis edytorski]

125. Jowiszówna — Atena, córka Zeusa, którego rzymskim odpowiednikiem był Jowisz. [przypis edytorski]

126. glauki (gr.) — barwy morza. [przypis edytorski]

127. element (gr.) — żywioł. [przypis edytorski]

128. gwiaździarska... umiejętność — astronomia a. astrologia. [przypis edytorski]

129. Tales z Miletu — filozof i matematyk grecki z VII/VI w. p.n.e., przedstawiciel jońskiej szkoły filozofii przyrody. [przypis edytorski]

130. wraz (daw.) — natychmiast. [przypis edytorski]

131. jedno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

132. gładki (daw.) — piękny. [przypis edytorski]

133. pentakonarchos (gr.) — dowódca oddziału złożonego z pięćdziesięciu ludzi. [przypis edytorski]

134. bachanalia — uroczystości na cześć Bakchosa