Woyzeck - Georg Büchner (książki czytaj online .txt) 📖
Kapitan twierdzi, że miarą wartości człowieka jest cnota, a Doktorobserwuje wzburzenie Woyzecka z chłodną fascynacją badacza.
Mimopilnego pełnienia służby u obu tych panów Franz Woyzeck nie ma dośćpieniędzy, by ożenić się z matką swojego dziecka. Maria, pozostawionasama sobie, przeżywa zauroczenie postawnym Tamburmajorem… Nie mogącdosięgnąć swoich ciemiężycieli, Woyzeck wyładowuje frustrację nasłabszej, zależnej od siebie istocie.
Georg Büchner umarł w wieku zaledwie 23 lat, osiągnąwszy tytuł doktorai stanowisko wykładowcy anatomii na uniwersytecie w Zurychu. Dramatzainspirowany doniesieniami z procesu sądowego Woyzecka, tragicznegomordercy, pozostawił niedokończony. Ten zbiór niezupełnieuporządkowanych fragmentów zawiera ogromny ładunek emocji i odsłaniastopniowo obraz społeczeństwa pełnego hipokryzji i opresyjnego.
- Autor: Georg Büchner
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Dramat
Czytasz książkę online - «Woyzeck - Georg Büchner (książki czytaj online .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Georg Büchner
Panie kapitanie, biedny ze mnie człowiek. Nic poza tym nie mam na świecie! Panie kapitanie, jeśli pan żarty sobie stroi...
KAPITANŻarty? Ja? Niechże cię! Żarty? Durniu...
DOKTORPuls, Woyzeck! Mały, ostry, urywany...
WOYZECKPanie kapitanie! Czasem ziemia jest komuś gorąca jak piekło — mróz, mróz — załóżmy się, że w piekle jest mróz... To niemożliwe! Ludzie, ludzie! To niemożliwe!
KAPITANOśle, cóż to, czy on chce się zastrzelić? Gotów mnie jeszcze przebić wzrokiem! Ja chcę dobrze dla niego, bo on jest dobry człowiek. Woyzeck dobry człowiek!
DOKTORMuskuły twarzy stężałe, napięte, chwilami drgające. Podniecony, wzburzony.
WOYZECKIdę — wszystko możliwe! Człowiek — wszystko możliwe! Ładna pogoda, panie kapitanie. Niech pan spojrzy, ładne, mocne, szare niebo; miałoby się gdzie wbić kołek i obwiesić na nim. Przynajmniej wiedziałby człowiek, czego się trzyma! Tak i znowu „tak” — i „nie”. „Tak” czy „nie”, panie kapitanie? Czy „nie” ponosi winę za „tak”, czy „tak” za „nie”? Zastanowię się nad tym.
Fenomen! Woyzeck, podwyżka!
KAPITANZupełnie mi się przez tych ludzi w głowie mąci! Jakże biegnie! Ta długa tyka wyrywa31 jak cień pająka32. A krótki kuśtyka. Wysoki jest jak błyskawica, a mały niczym grzmot. Ha, ha! groteska, groteska.
IZBA MARIIHm! Nic nie widzę, nic nie widzę. O, to by było widać, to by można rękami namacać!
MARIACo ci to, Franku? Zbzikowałeś!
WOYZECKGrzech, tak opuchły i wzdęty — to musiałoby tak śmierdzieć, że wszystkie aniołki wykurzyłoby do nieba! Ale ty, Maryś, masz czerwone wargi! czerwone wargi i żadnego wrzodu na nich? Jesteś piękna — jak grzech. Ale czy to grzech śmiertelny może być piękny?
MARIAFranek, bredzisz!
WOYZECKCzort! Tu on stał? Tak? tak?
MARIAAno, że dzień długi, a świat wiekowy, z pewnością niejeden stał na tym miejscu.
WOYZECKWidziałem go!
MARIAMożna dużo widzieć, gdy się ma dwoje oczu, a ślepym się nie jest i słońce świeci.
WOYZECKDziewka!
Wara! Raczej nożem dźgnij, ale ręki nie podnoś! Własny ojciec się nie ważył, jak mi dziesięć lat było i jakem na niego spojrzała.
WOYZECKMaryśka! — Nie, to by było widać! Człowiek jest otchłanią; w głowie się kręci, gdy się spojrzy... Oby tak było! Chodzi jak sama niewinność. No, cnoto, masz znamię na sobie. Wiem to? wiem to? Kto to wie?
Andrzej!
ANDRZEJNo?
WOYZECKŁadna pogoda!
ANDRZEJŚwiąteczny czas!33 Muzyka za miastem. Dziewczęta tam już dawno poszły... Tańce... z chłopaków aż się kurzy, w to mi graj!
WOYZECKTańce, Andrzeju? Oni tańczą?
ANDRZEJOd proga do stoga.
WOYZECKTańczą, tańczą...
ANDRZEJA niech tam.
Andrzej, nie mam spokoju.
ANDRZEJWariat!
WOYZECKMuszę iść! Wszystko mi się kręci w oczach. Tańce. Będzie jej gorąco! Psiamać! Andrzej!
ANDRZEJO co chodzi?
WOYZECKMuszę iść, muszę zobaczyć.
ANDRZEJTy niespokojny duchu! Względem dziewki?
WOYZECKIdę, idę! Tu mi za gorąco.
KARCZMANiezabudko! Bracie, czy mam ci po przyjaźni dziurę w naturze zrobić? Bracie! Muszę ci dziurę w naturze zrobić, muszę ci wszystkie pchły na ciele powytracać. Bracie! ze mnie też chłop, ty wiesz...
PIERWSZY CZELADNIKMoja dusza, moja nieśmiertelna dusza cuchnie mocno wódą! Nawet z pieniędzy robi się gnil34. Niezabudko, jakiż piękny ten świat! Bracie, musiałbym ceber łez wypłakać! Chciałbym, żeby nasze nosy zmieniły się w pełne flaszki, abyśmy mogli sobie nawzajem wlać je w gardziołka!
CHŁOPCYOn! Ona! Diabli!
MARIAMocniej! Mocniej!
WOYZECKMocniej — mocniej! osuwa się na ławę przed domem, łamie ręce35 Mocniej! Kręćcie się! Tarzajcie się! Czemuż nie zgasi Bóg słońca! Wszystko tarza się w rozpuście, jedno przez drugie! Chłop i baba, człowiek i bydlę! I robią to w biały dzień, robią prawie na dłoni, jak komary. Dziewka! Dziewka! Gorąca, gorąca! Mocniej! zrywa się gwałtownie Bydlak, jak on ją obłapia! Jej ciało! On ją teraz — jak ja kiedyś.
Atoli, gdy pielgrzym staje, nachylony nad rzeką czasu, albo też do mądrości bożej się zwraca i pyta — po co jest człowiek? po co jest człowiek? — Zaprawdę jednak, drodzy słuchacze, powiadam wam, dobrze jest, jak jest, z czegóż bowiem żyć by mieli chłop, bednarz, szewc, doktor, gdyby Pan Bóg nie stworzył człowieka? Z czegóż żyłby krawiec, gdyby to on nie zaszczepił był ludziom uczucia wstydliwości? Z czegóż żołnierz, gdyby nie wyposażył człowieka w potrzebę zabijania? Dlatego nie upadajcie na duchu, najmilsi, tak! tak! Wszystko jest milusie i rozkoszne36 — ale wszystko, co ziemskie, jest znikome, bo nawet pieniądz obraca się w gnil. Na koniec pozwólcie nam jeszcze, najmilsi słuchacze, wyszczać się krzyżową sztuką, niech zdechnie jakiś Żyd!
Mocniej! Mocniej! Grają skrzypki i piszczałki. — Mocniej, mocniej! Cicho, muzyka! Ha! co? co mówicie? pochyla się nad ziemią Tak — głośniej, głośniej! Teraz słyszę. Przebij — przebij ten wilczy pomiot! Przebij — przebij — ten — wilczy pomiot — na śmierć. — Trzeba? — muszę? — Słyszę ciągle, coraz mocniej! — Zabij — zabij! I wiatr tak mówi — zabij — przebij — na śmierć!
IZBA W KOSZARACHAndrzej!
Andrzej! Andrzej!
ANDRZEJCo się stało?
WOYZECKNie mogę spać! Ledwie oczy przymknę, znów ich widzę i słyszę skrzypce mocniej, coraz mocniej! A potem coś gada w ścianie. Nic nie słyszysz?
ANDRZEJTak — niech sobie tańczą! Człowiek zmęczony, niech nas Bóg ma w swej opiece, amen.
WOYZECKWciąż coś gada: przebij! zadźgaj! A przed oczami błyska mi ciągle coś jak nóż!
ANDRZEJŚpij, wariacie!
WOYZECKMocniej! Mocniej!
PODWÓRZE U DOKTORAMoi panowie! Siedzę tu na dachu jak Dawid, który ujrzał Betsabę37; ale ja nie widzę nic poza suszącymi się w ogrodzie culs de Paris38 z pensjonatu żeńskiego. Panowie! Doszliśmy do tej ważnej kwestii, dotyczącej stosunku subiektu do obiektu. Gdy weźmiemy jeden z tych obiektów, w którym na tak wysokim stopniu manifestuje się organiczna samoafirmacja boskości, i rozważymy jego stosunek do otoczenia, do ziemi, do kosmosu — gdy więc, proszę państwa, wyrzucę tego kota przez okno, jak ustosunkuje się owa istota do prawa grawitacji zgodnie z własnym instynktem? Woyzeck! ryczy Woyzeck!
WOYZECKPanie doktor, on gryzie!
DOKTOROśle! On złapał bestię tak czule, jakby to była jego rodzona babka!
Panie doktor, ja się trzęsę.
DOKTORHa, ha! Dobra nasza, Woyzeck. zaciera ręce, bierze kota Co widzę, moi panowie? Nowy gatunek kociej wszy. Okaz o wiele piękniejszy od dotychczas znanych. wyciąga lupę Panowie, kocia wesz!
Moi panowie, to zwierzę nie posiada ani odrobiny zmysłu naukowego... Panowie! W zamian za to możecie obejrzeć coś innego. Widzicie tego człowieka! Od kwartału nie jada on nic prócz grochu! Zauważcie, proszę, skutek — zbadajcie tylko ten nierówny puls, a potem oczy!
WOYZECKPanie doktor, całkiem mi ciemno.
Odwagi, Woyzeck! Jeszcze parę dni i wszystko będzie skończone. Badajcie, panowie, dotykajcie!
A propos, Woyzeck, niech no on dla panów studentów porusza trochę uszami! Dawno już chciałem pokazać to panom. Dwa muskuły są przy tym czynne. Allons39, zaczynamy!
WOYZECKAch, panie doktor...
DOKTORBestio, czy może mam ci rozruszać uszy? Chcesz tak zrobić jak kot? A więc, moi panowie — oto pewnego rodzaju forma przejściowa do osła. Często spotykana również dzięki wychowaniu kobiecemu i mowie rodzimej. Woyzeck! Ile twoja matka z wielkiej czułości powyrywała ci włosów na pożegnanie? Co za rzadzizna! A może to tak dopiero od kilku dni, czy to nie wskutek grochu? Tak, moi panowie, groch, groch!
DZIEDZINIEC W KOSZARACH WOYZECKSłyszałeś co?
ANDRZEJJest, i to z kamratem.
WOYZECKCoś mówił.
ANDRZEJSkąd wiesz? Co mam ci gadać? No, śmiał się i powiedział: morowa kobita! Ma ci uda! I... gorąca!
WOYZECKTak? Powiedział to? Co to mi się śniło dziś w nocy, Andrzej? Czy nie nóż? Co za głupie sny człowieka nachodzą!
ANDRZEJGdzie40, Woyzeck?
WOYZECKWina przynieść kapitanowi. — Ach! Andrzej, a przecież ona była jedna jedyna!
ANDRZEJByła?
WOYZECKNic. Adieu!
KRAMIK41Ta pukawka jest za droga.
ŻYDNu, kupicie? Nie kupicie? Może co jeszcze?
WOYZECKCo kosztuje ten nóż?
ŻYDZupełnie porządny! Chcecie się nim poderżnąć? Nu, co jest? Dam go wam tak tanio, jak każdy inny. Będziecie mieli swoją śmierć tanio, ale przecież nie można za darmo. Nu? Żebyście mieli niedrogą śmierć.
WOYZECKTo może krajać coś więcej jak chleb...
ŻYDDwa grosze.
WOYZECKNa!
Na! Hihi! Jakby to było nic! A to jest przecież piniądz. Psi syn!
IZBA MARII OBŁĄKANYTen pan król ma złotą koronę... Jutro przyprowadzę królowej pani jej dziecko... Kiszka mówi: chodź, wątrobianko...
MARIA„...I nie znaleźli fałszu w uściech42 jego”43... Boże, Boże, nie patrz na mnie! dalej przewraca kartki „...I przyprowadzili doktorzy i faryzeusze niewiastę, którą zastano na cudzołóstwie, postawili ją pośrodku... A Jezus powiedział: I ja cię nie potępię. Idź, a nie grzesz więcej.”44 (składa ręce) Boże, Boże! — nie mogę! Boże, daj choć tyle, bym się mogła modlić!
Ten chłopak rozdziera mi serce. do Obłąkanego Karol! I to się pęta pod słońcem!
Franek nie przyszedł, wczoraj nie, dzisiaj nie... Gorąco mi, gorąco. otwiera okno „I stanąwszy z tyłu u nóg Jego, poczęła łzami zlewać stopy Jego i wycierać włosami swej głowy. I całowała stopy Jego i namaszczała olejkiem”45... bije się w piersi Wszystko umiera! Zbawicielu! Chciałabym namaszczać Twoje nogi — Zbawicielu!
KOSZARYTa kamizelka nie należy do munduru. Może ci się przydać, Andrzej!
ANDRZEJTak jest.
WOYZECKTen krzyż jest mojej siostry, pierścioneczek także.
ANDRZEJTak jest.
WOYZECKMam święty obrazek, dwa serduszka, szczere złoto. To leżało w Biblii mojej matki, a na tym napisane:
Matka czuje tylko jeszcze, jak jej słońce świeci na ręce — to nic.
ANDRZEJTak jest!
WOYZECKFryderyk Jan Franciszek Woyzeck, żołnierz i strzelec w drugim regimencie, drugiego batalionu, czwartej kompanii, urodzony w Zwiastowanie Marii Panny, 20 lipca. Mam dzisiaj trzydzieści lat, siedem miesięcy i dwanaście dni.
ANDRZEJFranek, idź no ty do lazaretu46! Musisz napić się wódki z proszkiem — to zabija gorączkę.
WOYZECKTak, Andrzej, gdy cieśla wióry zbiera, któż wie, komu przyjdzie złożyć na nich głowę.
ULICANieładne.
DRUGIE DZIECKOCoś innego. Ale co?
PIERWSZE DZIECKOMario, zaśpiewaj nam.
MARIANie mogę.
PIERWSZE
Uwagi (0)