Darmowe ebooki » Tragedia » Westalka - Eliza Orzeszkowa (co czytać txt) 📖

Czytasz książkę online - «Westalka - Eliza Orzeszkowa (co czytać txt) 📖».   Wszystkie książki tego autora 👉 Eliza Orzeszkowa



1 2 3 4 5 6
Idź do strony:
Takiemi pewno w państwie podziemnem rozpaczają cienie przeminionych. Lecz ja rozpaczy znieść jeszcze nie mogę! Taki niepokój mną wstrząsa, tak na łożu Prokrustowem mię rozciąga, że czuję wyciekającą z siebie młodość... więdnę... jak marny robak po ziemi wić się pragnę...
z krzykiem

Westo, ratuj! Westo, wiecznie młoda... jam tak młoda!...

Pochyla głowę ku samej ziemi i twarz ukrywa w dłoniach.
Drzwi umieszczone naprzeciw tych, przez które wchodziły westalki, uchylają się i cicho, ostrożnie wchodzi przez nie stara mamka Helii, Gigea. Przez drzwi, które zostają wpółotwartemi, widać drzewa ogrodu, białe kwiaty, świecące na niebie gwiazdy. GIGEA
zatrzymuje się w pobliżu ołtarza i przy świetle płonącego na nim ognia liczy złote monety

Same sestercye! Na Wenerę, wszakże to garść samych sestercyów rzucił mi ten młokos! Dopóki trzymałam je w łapie, myśleć mogłam, że są drobiazgiem; ale teraz widzę, widzę... dwie, cztery, ośm... oj, oj! dziesięć! oj, oj, oj! dwanaście, piętnaście, dwadzieścia! Jeszcze nigdy żadna wspaniałomyślność tak hojnie za żadną podłość nie zapłaciła! Ehe, clarissimusem jest ten, kto tak płaci, clarissimusem, choćby go matka ociemniałym urodziła! Dobrze, najjaśniejszy, dobrze! Będziesz gorliwie przez Gigeę usłużonym! Tylko, jak ja się do niej wezmę?

patrząc na Helię

Leży, biedactwo, na ziemi rozciągnięta, z twarzą w rękach, jak nieżywa! No, i nie szkodaż to, aby taka młodość tak marniała? Karmiłam ją piersią swoją; sprawię téż, aby skosztowała najsmaczniejszego mleczka, jakie sączy z siebie życie. Gdybym nie uczyniła tego dla clarissimusa, to uczyniłabym przez miłość dla niej. Turkawka moja! Ale jak ja się do niej wezmę? Jeżeli powiem wprost: „idź do ogrodu, clarissimus czeka tam na ciebie”, to rozgniewa się i przepędzi mię, jak czarownicę. Jeżeli nawet powtórzę jego słowa: „powiedz boskiej Helii, że jestem tym, którego jej spotkanie od śmierci uratowało”, to nie przepędzi mię może, ale i pójść nie zechce, pewno nie zechce, niewiniątko takie, dziewica Westy! Niewinność powstrzyma ją od tego i — strach. Oj, strach! Z tem żartów niéma. Za takie rzeczy dziewica Westy żywcem do ziemi idzie! Tak, tak! żywcem do ziemi! Mnie samej te dwa zęby, które mam jeszcze, na te myśl od trwogi zadzwoniły. No, ale jej nic się nie stanie, bo ja przecież tę parę gołąbków ukryję przed wszelkiem okiem. Zresztą, gdyby człowiek rozmyślał nad tem: czy nie udławi się kąskiem jadła, żadnegoby nigdy nie wziął do ust. Tylko jak się tu do niej wziąć?

przybliża się i woła z cicha

Helio! Helio!

HELIA
podnosząc głowę

Kto mię woła?

spojrzenie jej pada na wpółotwarte drzwi

Na ziemi białe chryzantemy... na niebie gwiazdy złote... Jaka cudna noc!

GIGEA
na stronie

Aha! złapię ją na cudną noc!

głośno

To ja, turkawko. Przyszłam zobaczyć, czy cię jeszcze dymy jałowcu i rozmarynu nie zadusiły. Uf, jak tu duszno!

HELIA

Duszno i smutno. Dzień był radośny, a noc taka smutna!

GIGEA

To od woli zależy, turkawko; naprzód od woli bogów, naturalnie, ale potem i człowieka. Owszem, noc jest świeżą i wonną; tu tylko spalony jęczmień, za pozwoleniem, śmierdzi.

HELIA
patrząc na otwarte drzwi

Platany nieruchome, za ich gałęźmi gwiazdy, a pod palmami białe chryzantemy, które przed zmrokiem polewałam sama. Motyle zawieszały się do snu na brzegach kielichów, które je teraz kołyszą w zefirze i rosie... Dobrze motylom!

GIGEA

Zrób, jak motyle. Idź pomiędzy kwiaty...

HELIA

Innym razem uczynić to mogę; dziś nie. Nad świętym ogniem czuwam.

postępuje zwolna ku drzwiom

Tak mię ciągnie ku sobie ta cudna noc! Możeby mi powiedziała, że Kornelia kłamie!

GIGEA
zabiegłszy jej drogę, szerzej drzwi otwiera

Ja prosta kobieta, jednak wolałabym nie trzymać w garści sestercyów, niż nie widzieć gwiazd na niebie! Stara jestem, a na Wenerę, w taką noc, jeszczeby mi może chłystek jaki głowę zawrócić zdołał! Tobie zaś to właściwe; tobie należy się jeszcze wszystko: gwiazdy, kwiaty, zefiry, rosy i co tam więcej jest takiego. Miłość też... Idź do ogrodu...

HELIA

Miłość! Coś ty rzekła, Gigeo! miłość! Jam dziewica Westy! mnie to wzbronione. I dobrze. Nikt nikogo nie kocha... pocóż być igraszką...

GIGEA

Ehe, nikt nikogo nie kocha! Bajki! Ja, stara Gigea mówię ci, że to są bajki. Wszyscy, przeciwnie, kochają się na świecie, kto tylko żyw, kochał, kocha, albo kochać będzie i to jest, zaprawdę, najmilszy podarunek bogów. Ale idź do ogrodu, idź do ogrodu! tam przekonasz się sama, czy nikt nikogo nie kocha! Ehe! toż powiedziała! toż głupstwo powiedziała! idź, idź!

Zlekka popycha ją ku drzwiom. HELIA
wahając się jeszcze, na ołtarz spogląda

Ale gdyby ten ogień zgasł...

GIGEA

E! gdyby i zgasł, Rzym nie runąłby przez to! Ale nie zgaśnie, przyrzekam ci, że nie zgaśnie! Idź!

HELIA

Na chwilę tylko...

GIGEA

Naturalnie, że na chwilę...

do siebie

Ale w jednej chwili może czasem zmieścić się wiele rzeczy...

HELIA
błagalnie

Niech ogień nie zgaśnie...

GIGEA

Niemowlęciem będąc, nie potrzebowałaś długo mię prosić, abym pierś ci podała. Pocóż teraz drogocenny czas na prośby tracisz? Idź do ogrodu!

Helia wybiega. GIGEA
podsycając płomień gałęźmi

Rozpalajże się, rozpalaj tak wysoko, abyś trwał, dopóki z Helią nie powrócimy! Mnie-bo trzeba przybrać postać łasicy i krążyć dokoła pary gołębi... straż trzymać... no, i widokiem czułej uciechy cieszyć się... skoro już własne przeminęły... przeminęły...

ogień wielkim płomieniem wybucha

Ot tak, ot tak! Teraz na długo ci wystarczy!

wylewa na ołtarz trochę mleka

Wspaniała Westo, niewiastą jesteś! Miejże litość dla biedactwa tego, tak ślicznego i dla tak hojnego clarissimusa! Ale już lecę straż nad nimi trzymać! lecę!

Wybiega. II
Murawa pełna fijołków, krzaki róż i mirtu, dokoła platany, palmy; w pobliżu niewysoki mur, odgradzający ogród westalek od placu publicznego; z drugiej strony widać świątynię i przebłyskujący zza drzew płomyk ognia świętego. JUNIUSZ

Nigdy jeszcze tak gorąco nie dziękowałem bogom za to, że obdarzyli mię odwagą! Gdybym jej choć odrobinę mniej posiadał, nie znalazłbym się tu pewnie; gdybym się tu nie znalazł — gdzie i jakim sposobem mógłbym zobaczyć Helię? A widzieć ją muszę, choćbym przez to miał umrzeć, bo odkąd ją dziś ujrzałem, życie bez niej podobnem stało mi się do umierania. Odkąd Rzym na siedmiu pagórkach stanął, urodziło się w nim zaledwie kilku śmiałków, którzy na dziewicę Westy rzucili okiem zuchwałem! Rózgami ich zaćwiczono, pomimo że byli najczystszej krwi patrycyuszami. Szpetna śmierć, na Polluksa! Ale co tam! może mnie nie złapią, a jeżeli złapią, będzie to tak, jak gdyby dzień dzisiejszy wcale nie wschodził. Miałem umrzeć dziś, umrę jutro, ale zobaczę Helię i drugą jeszcze uciechę w zysku mieć będę: Domicyanowi za sprawą moją jeszcze jedna wieczerza we wnętrznościach kamieniem stanie! Cha, cha, cha! jakąż rozkosz uczuwam, wyobrażając sobie tego tygrysa z lisim pyskiem, klapiącego ze złości zębami! Bardzo troszczy się, niezmiernie się on troszczy o nieskazitelność dziewic Westy, dlatego zapewne, że sam jest nieskazitelnym. Ta to nieskazitelność w dwudziestej wiośnie życia ze wszystkich włosów obrała mu głowę, przez nią też porwał żonę drogiemu mojemu Lamii. Na Polluksa! pomszczę cię, Lamio, jeżeli wzamian porwę mu dziewicę Westy! Poczyta to za złą wróżbę dla panowania swego i trząść nim będzie febra strachu. Ale czy porwę? Czy ta stara przywieść ją tu zdoła? Cieniu Owidyuszowy, natchnij mię: jaką sztuką zdobyć mam miłość tej prześlicznej? Albo nie, obejdę się bez Owidyuszowego nauczania12. Najlepiej też uczynię, gdy obejdę się bez wszelkich sztuk i prosto, szczerze ukażę jej swoją duszę, pełną miłości i swoje przeznaczenie, pełne gróźb, ale i uciech takich, jakich zazdrościć mogą bogowie. Jakże pragnę ją zobaczyć!

Helia wychodzi z gęstwiny drzew i krzewów, Juniusz rzuca się ku niej i ręce jej porywa. JUNIUSZ

Helio! Helio! przyszłaś więc...

HELIA

Ty, Juniuszu.. to ty! Bogowie, co za śmiałość!

JUNIUSZ

A tak, tchórzem na świat nie przyszedłem. Prześliczna...

HELIA

Czy wiesz, jak ukaranym musi być ten...

JUNIUSZ

Wiem, wiem! Nie odbieraj mi rąk swoich... nie odwracaj się...

HELIA

Twoje wybawienie było jedyną gwiazdą mojej nocy... uciekaj!

JUNIUSZ

Nigdy jeszcze nie uciekałem. Co ty mówisz o nocy, najpromienniejszy z poranków? Jaka noc?

HELIA

Rozpaczy.

JUNIUSZ

Tyś rozpaczała! ach, tak! widzę to w pobladłem licu twojem i w posępnym blasku oczu, które zdają się trwożyć i niedowierzać. Rozpaczałaś? Czegożeś ty rozpaczała, Helio? Słuchaj, droga! Nie na to bogowie dali śmiertelnym młodość i odwagę, aby je truli rozpaczą! Niech rozpaczają tchórze i łotry, — ci, którzy nie chcą dźwigać brzemion życia i ci, którzy zhańbili życie. Człowiek odważny i niewinny z ochotą idzie na spotkanie i życia, i śmierci, gdy pierwszemu wydrzeć ma rozkosz i dostojność, a drugą ponieść za cnotę. Dalekim był od rozpaczy, gdy mię dziś na stracenie wiedziono, dalekim też od niej, gdy w tę noc cudną, na ciebie, Helio, patrzę... Jeszcześ smutna i wątpiąca! O, droga, nie uchylaj mi tego wzroku, który tak litościwie biegł na spotkanie moim więzom i tak tryumfująco powitał moją wolność! Odkąd cię ujrzałem, nie miałem w duszy innego dźwięku, nad ten: kochani Helię! ani innej chęci niż ta, aby ją ujrzeć!

Próbuje przyciągnąć ją ku sobie. HELIA
pochyla się ku niemu, poczem znowu odwraca się i mówi ze zgrozą

Nie, nie, bogowie! Wy nie pozwalacie! puść mię, Juniuszu!

JUNIUSZ

Na co bogowie nie pozwalają? Na dobywanie z serca i życia tego, co w nich jest dobrem i pięknem?! Nie wierz temu...

HELIA
z żywością

Czy cokolwiek jest dobrem i pięknem?

JUNIUSZ

Ależ mnóstwo rzeczy, ukochana, mnóstwo rzeczy! Natura spokojna i kwitnąca, albo wspaniała i dzika, pogoda i burza, cisza i gwar, dźwięk, woń, barwa, linia! I jeszcze — myśl człowieka przebijająca chmury niewiadomości, aby zza nich odsłonić prawdę; natchnienie jego, które, ze sprzecznych i przemijających zjawisk arcydzieła harmonii tworząc, sprzeczne zgodnem, a przemijające nieśmiertelnem czyni; serce jego, które przedmiot ukochania, czy jest on cnotą, czy też ideą, czy drugą istotą ludzką, nad własne życie przekłada. I jeszcze: młodość, ten płomień skrzydlaty, Faetonowym wozem pod niebem pędzący, — wesołość, wdzięczny motyl, który zadumy orłów, zwieszonych na górskich wierzchołkach, rozrywa, — miłość, której bogowie rozkazali być Hebą ziemską, podnoszącą do ust śmiertelnych nie tylko wino rozkoszy, lecz także miód uwielbienia, ufności, przyjaźni, pogody...

HELIA
głowę na ramię jego pochylając

Pogoda wstępuje we mnie i już więdnąca, rozkwitam do tych złotych gwiazd, do tej dobrej ciszy nocnej, do ciebie, Juniuszu...

JUNIUSZ
obejmując ją

I jeszcze, Helio, jest na świecie rzecz dobra i święta, którą znają tylko dusze wyniosłe...

pieszczotliwie włosy nad czołem jej rozgarnia

Zgadnij, droga, co to jest?

HELIA
podnosząc głowę z uśmiechem

Próbujesz, Juniuszu, czy dusza moja spoić się może z twoją tem, co w nich obu jest nąjszlachetniejszem! Tak, zgadnę! Pamiętasz, w ogrodzie rodziców moich, krwawo kwitnące kaktusy i pacholę, które śród nich marzyło o czynach Herkulesowych?...

JUNIUSZ

O droga! We wspaniałem natchnieniu stworzyli cię bogowie! Ciało masz podobne do chryzantemy wysmukłej i białej, a umysłem niewieścim przenikasz myśl męża.

Patrząc na siebie i zcicha rozmawiając, idą w głąb ogrodu i zbliżają się do otaczającego muru. GIGEA
chyłkiem wysuwa się z zarośli i z ruchami zdziwienia mówi

O czem oni gadają? Na sroki, przedrzeźniające Muzy, o czem oni gadają? Słucham, słucham i uszom niedowierzam! O naturze, o cnocie, o Faetonowych wozach, nawet o pogodzie... Teraz znowu ta z kaktusami jakiemiś wyjechała, a on ją za to chwali. Jak żyję, takiej pary kochanków nie widziałam. Jeszcze nawet nie pocałowali się ani razu! Jeżeli to jest miłość, niech starą Gigeę harpie na pazurach swoich po świecie rozniosą!

trzęsie głową i śmieje się

Che, che, che! Nie tak, nie tak wcale ze mną za młodu bywało! Gdy tylko jaki ładny chłopak miłe oczy do mnie zrobił, wnet mu na szyję skakałam i o nic tam nie pytając, całowaliśmy się tak, aż Kupido z radości skrzydłami łopotał. I wina przytem nie skąpiliśmy sobie, a jakże! Ci zaś, z ustami, rosą wieczorną zwilżonemi. za ręce się tylko trzymając, plotą o rzeczach, za które człek rozsądny nie oddałby jednego małego łyku wina. Myślałam, że miłem widowiskiem sobie uciechę sprawię, a tym gołębiom oddam przysługę. Znudziłam się jednak, a im, niech zginę, jeżeli wiem, co z tego paplania i przechadzania się przybyć może! I za co dał mi on dwadzieścia sestercyów? Ale co mi tam! Niech sobie, jak chcą, czas spędzają, a ja tymczasem do gospody skoczę, na chwilę tylko, po dzbanek wina skoczę, bo na dobrotliwe bogi przysięgam, że rosa starych kości nie rozgrzewa. Niebezpieczeństwo nie grozi im żadne. Edylowie śpią, lub po gospodach w kości grają. Wszyscy śpią. Cały Rzym śpi, kto tu zajrzéć może? Zresztą powrócę zaraz. Po dzbanek wina do gospody skoczę i powrócę!

Odbiega i niknie pomiędzy drzewami. Juliusz i Helia przechadzają się powoli. HELIA

Mów ciągle... kocham dźwięk twojego głosu... Chciałabym nie słyszeć nic, prócz dźwięku twego głosu...

JUNIUSZ

Kiedy mi liktorowie ręce od powrozów oswobadzali, a ty, jak dobry gieniusz przedemną stałaś, z uśmiechu, którym witałaś wolność moją, z rumieńca, który jak zorza na pobladłe lica twe wstępował, odgadłem duszę, piękniejszą od najpiękniejszego z ciał i błagałem bogów, aby z moją zawarła wieczny związek...

1 2 3 4 5 6
Idź do strony:

Darmowe książki «Westalka - Eliza Orzeszkowa (co czytać txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!
Dodaj komentarz