Darmowe ebooki » Tragedia » Balladyna - Juliusz Słowacki (biblioteka online za darmo TXT) 📖

Czytasz książkę online - «Balladyna - Juliusz Słowacki (biblioteka online za darmo TXT) 📖».   Wszystkie książki tego autora 👉 Juliusz Słowacki



1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ... 17
Idź do strony:
class="person">Grabiec — syn zakrystiana Fon Kostryn — naczelnik straży w zamku Kirkora Gralon — rycerz Kirkora Kanclerz Wawel — dziejopis1 Paź Poseł ze stolicy Gnezna Oskarżyciel sądowy Lekarz koronny Pany — rycerze — służba zamkowa — wieśniacy — dzieci.
OSOBY FANTASTYCZNE: Goplana — nimfa, królowa Gopła Chochlik Skierka
Za czasów bajecznych, koło jeziora Gopła.
Przyjaciele Wolnych Lektur otrzymują dostęp do prapremier wcześniej niż inni. Zadeklaruj stałą wpłatę i dołącz do Towarzystwa Przyjaciół Wolnych Lektur: wolnelektury.pl/towarzystwo/
AKT PIERWSZY SCENA I
Las blisko jeziora Gopła — chata pustelnika ustrojona kwiatami i bluszczem. — Kirkor wchodzi w karaceńskiej zbroi2, bogato ubrany, z orlimi skrzydłami... KIRKOR
sam
Rady zasięgnąć warto u człowieka, 
Który się kryje w tej zaciszy leśnej; 
Pobożny starzec — ma jednak w rozumie 
Nieco szaleństwa: ilekroć mu prawisz3 
O zamkach, królach, o królewskich dworach, 
To jak szalony od rozumu błądzi, 
Miota przekleństwa, pieni się, narzeka; 
Musiał od królów doznać wiele złego, 
I z owąd został przyjacielem gminu4. 
 
stuka do celi
Puk! puk! puk! 
  GŁOS Z CELI
Kto tam? 
  KIRKOR
Kirkor. 
  PUSTELNIK
wychodząc z celi
Witaj synu... 
Czego chcesz? 
  KIRKOR
Rady. 
  PUSTELNIK
Zostań pustelnikiem. 
  KIRKOR
Gdybym podstarzał dziesiątym krzyżykiem5, 
Może bym w smutne schronił się dąbrowy; 
Ale ja młody, pan czterowieżowy, 
Przemyślam dzisiaj, jak by się ożenić... 
Poradź mi, starcze. 
  PUSTELNIK
Lat dwadzieścia z górą 
Jak żyję w puszczy... 
  KIRKOR
Cóż stąd? 
  PUSTELNIK
Więc ocenić 
Ludzi nie mogę — ani wskazać, którą 
Weźmiesz dziewicę. 
  KIRKOR
Te, co rozkwitały 
Z dzieciństwa pączków, gdyś ty żył na świecie, 
Są dziś pannami... czerwony li biały 
Pączek na róży, taka będzie róża... 
Przypomnij niegdyś najpiękniejsze dziecię, 
Białą, jak w ręku anielskiego stróża 
Kwiat lilijowy — niech jej słowik śpiewny 
Zazdrości głosu, a synogarlica6 
Wiernością zrówna... gdzie taka dziewica, 
Wskaż mi, o starcze? Mówią, że królewny 
Słyną wdziękami? 
  PUSTELNIK
Nieba! to ród węża. 
Żona zbrodniami podobna do męża, 
Córki do ojca, a do matek syny; 
Jak w jednym gnieździe skłębione gadziny. 
O bogdaj piorun!... 
  KIRKOR
Nie przeklinaj. 
  PUSTELNIK
Młody, 
Przeklinaj ze mną — oni klątwy warci. 
Bogdaj doznali, co pomór7 i głody! 
Bogdaj piorunem na poły pożarci, 
Padając w ziemi paszczą rozdziawioną, 
Proch mieli płaszczem, a węża koroną. 
Bogdaj! — Klnąc zbójcę potargałem siły, 
Wściekłem się jako brytan uwiązany. 
Bo też ja kiedyś byłem pan nad pany, 
Stutysiącznemu narodowi miły, 
Żyłem w purpurze8, dziś noszę łachmany; 
Muszę przeklinać. Miałem dziatek9 troje, 
Nocą do komnat weszli brata zbóje, 
Różyczki moje trzy z łodygi ścięto! 
Dziecinki moje w kołyskach zarżnięto! 
Aniołki moje!... wszystkie moje dzieci! 
  KIRKOR
Któż jesteś, starcze? 
  PUSTELNIK
Ja... Król Popiel trzeci... 
  KIRKOR
schyla kolano
Królu mój! 
  PUSTELNIK
Któż mię z żebraki rozezna?... 
  KIRKOR
Uzbrajam chamy10 i lecę do Gnezna 
Mścić się za ciebie... 
  PUSTELNIK
Młodzieńcze, rozwagi! 
  KIRKOR
Bezprawie gorzej od Mojżesza plagi11 
Kala tę ziemię i prędzej się szerzy; 
Popiel, skalany dzieci krwią niewinną, 
Niegodny rządzić tłumowi rycerzy. 
Niech więc się stanie, co się stać powinno, 
Pod okiem Boga, na tej biednej ziemi. 
  PUSTELNIK
Czy ty skrzydłami anioła złotemi 
Z nieba zleciałeś? 
  KIRKOR
Na barkach orlicy   
Para tych białych skrzydeł wyrastała; 
Gdy na rycerskiej są naramiennicy, 
Będzież–li rycerz mniej niż owa biała 
Ptaszyna ludziom użyteczny? — ma–li 
Gadom przepuszczać rycerz uskrzydlony 
Orła piórami? 
  PUSTELNIK
O mężu ze stali! 
Ty jesteś z owych, którzy walą trony. 
  KIRKOR
Ty wiesz, jak nasza ziemia wszeteczeństwem 
Króla skalana. Wiesz, jak Popiel krwawy 
Pastwi się coraz nowym okrucieństwem... 
Zaczerwienione krwią widziałem stawy: 
Król żywi karpie ciałem niewolników. 
Nieraz wybiera dziesiątego z szyków 
I tnąc w kawały, ulubionym rybom 
Na żer wyrzuca; resztę ciał wymiata 
Na dworskie pola i czerwonym skibom 
Ziarno powierza. Sąsiad ziemię kata 
Na pośmiewisko zwie Rusią Czerwoną. 
Dotąd żyjącym pod Lecha koroną 
Bóg dawał żniwo szczęścia niezasiane, 
Lud żył szczęśliwy; dzisiaj niesłychane 
Pomory, głody sypie Boża ręka. 
Ziemia upałem wysuszona pęka; 
Wiosenne runa złocą się, nim ziarno 
Czoła pochyli, a wieśniacy garną 
Sierpami próżne tylko włosy żyta. 
Ta sama Polska, niegdyś tak obfita, 
Staje się co rok szarańczy szpichlerzem; 
Niegdyś tak bitna, dziś bladym rycerzem 
Z głodami walczy i z widmem zarazy. 
  PUSTELNIK
Ach jam przeklęty! przeklęty! trzy razy 
Przeklęty! winien jestem nieszczęść ludu. 
  KIRKOR
Jako, tyś winien?... 
  PUSTELNIK
Z rozlicznego cudu 
Korona Lecha sławną niegdyś była, 
W niej szczęścia ludu, w niej krainy siła 
Cudem zamknięta... oto ja, wygnany, 
Lud pozbawiłem tej korony. 
  KIRKOR
Starcze?... 
  PUSTELNIK
Korona brata mego jak liczmany 
Fałszywa... moja pod spróchniałe karcze 
Lasu wkopana... miałem ją do grobu 
Ponieść za sobą. 
  KIRKOR
Skądże tej koronie 
Cudowna władza? 
  PUSTELNIK
Ku ojczystej stronie 
Wracali niegdyś od Betleem żłobu 
Święci królowie — dwóch Magów i Scyta12. 
Ów król północny zaszedł w nasze żyta, 
Zabłądził w zbożu jak w lesie — bo zboże 
Rosło wysokie jak las w kraju Lecha; 
Więc zabłądziwszy rzekł: „Wyprowadź, Boże!” 
Aż oto przed nim odkrywa się strzecha 
Królewskiej chaty — bo Lech mieszkał w chacie. — 
Wszedł do niej Scyta i rzekł: „Królu! bracie! 
Idę z Betleem, a gwiazda błękitna 
Twoich bławatków ciągle szła przede mną, 
Aż tu zawiodła”. — Lech rzekł: „Zostań ze mną. 
Kraina moja szczęśliwa i bitna, 
Jeśli chcesz, to się tą ziemicą z tobą 
Dzielę na poły”. — Scyta rzekł: „Zostanę, 
Lecz kraju nie chcę, bo ziemie złamane 
Rozgraniczają się krwią i żałobą 
Dzieci i matek”. Więc razem zostali; 
Ale to długa powieść... 
  KIRKOR
Mów! mów dalej! 
  PUSTELNIK
Więc jako dawniej czynili mocarze, 
Z Lechem się mieniał Scyta na obrączki; 
A pokochawszy mocniej sercem, w darze 
Dał mu koronę... stąd nasza korona. 
Zbawiciel niegdyś wyciągając rączki 
Szedł do niej z matki zadumanej łona 
I ku rubinom podawał się cały 
Jako różyczka z liści wychylona, 
I wołał: caca! i na brylant biały 
Różanych ustek perełkami świecił. 
  KIRKOR
O biedny kwiatku! na toż ty się kwiecił, 
By cię na krzyżu ćwiekami przybito? 
Czemuż nie było mnie tam na Golgocie, 
Na czarnym koniu, z uzbrojoną świtą! 
Zbawiłbym Zbawcę — lub wyrąbał krocie13 
Zbójców na zemstę umarłemu. 
  PUSTELNIK
Synu! 
Bóg weźmie twoją pochopność do czynu 
Za czyn spełniony. Wróćmy w nasze czasy. 
Gdy mię brat wygnał, uniosłem w te lasy 
Świętą koronę... 
  KIRKOR
Wróci ona! wróci! 
Przysięgam tobie... Lecz... 
  PUSTELNIK
Co chcesz powiadać? 
  KIRKOR
Nim Kirkor w przepaść okropną się rzuci 
Szukając zemsty — chcę — chciałbym cię badać, 
Na jakim pieńku zaszczepić rodowe 
Drzewo Kirkorów, aby kiedyś nowe 
Plemię rycerzy tronu twego strzegło? 
Kogo wprowadzić w podwoje zamkowe 
Z żony imieniem? 
  PUSTELNIK
Tylu ludzi biegło   
Z pierścionkiem ślubnym za marą14 wielkości, 
A prawie wszyscy wzięli kość niezgody 
Zamiast straconej z żebra swego kości15. 
Postąp inaczej — ty szlachetny, młody; 
Niechaj ci pierwsza jaskółka pokaże, 
Pod jaką belką gniazdo ulepiła; 
Gdzie okienkami błysną dziewic twarze, 
A dach słomiany, tam jest twoja miła. 
Ani się wahaj, weź pannę ubogą, 
Żeń się z prostotą, i niechaj ci błogo 
I lepiej będzie, niżbyś miał z królewną... 
  KIRKOR
Tak radzisz, starcze? 
  PUSTELNIK
Idź, synu, na pewno 
Do biednej chaty — niechaj żona karna, 
Miła, niewinna... 
  KIRKOR
Jaskółeczko czarna! 
Ptaszyno moja, gdzie mię zaprowadzisz? 
  PUSTELNIK
Słuchaj mię, synu... 
  KIRKOR
Starcze, dobrze radzisz... 
Prowadź, jaskółko! 
 
Odchodzi Kirkor. PUSTELNIK
sam
O! ci młodzi ludzie, 
Odchodzą od nas i wołają głośno: 
Idziemy szukać szczęścia. Więc my, starce, 
Cośmy przebiegli po tej biednej ziemi, 
A nigdy szczęścia w życiu nie spotkali; 
Możeśmy tylko szukać nie umieli... 
Idź! idź! idź, starcze, do pustelnej celi... 
 
chce wchodzić do celi — i zatrzymuje się na progu
Wchodzi Filon, pasterz... zamyślony — fantastycznie we wstążki i kwiaty ubrany. FILON16
z egzaltacją
O! złote słońce! drzewa ukochane! 
O! ty strumieniu, który po kamykach 
Z płaczącym szumem toczysz fale śklane! 
Rozmiłowane w jęczących słowikach 
Róże wiosenne! z wami Filon skona! 
Bo Filon marzył los Endymijona17, 
Marzył, że kiedyś po blasku miesiąca 
Biała bogini, różami wieńczona, 
Z niebios błękitnych przypłynie, i drżąca 
Czoło pochyli, a koralowemi 
Ustami usta moje rozpłomieni. 
Ach! tak marzyłem! Ale na tej ziemi 
Nie ma Dyjanny. Samotny uwiędnę 
Jako fijołek — albo kwiat jesieni. 
  PUSTELNIK
Co znaczą owe narzekania zrzędne? 
Młody szaleńcze, gdzie zimny rozsądek? 
Wywracasz świata boskiego porządek, 
A że ty chciwy Akteona18 wanien, 
Czekasz na ziemi anielskiego bóstwa: 
Dlatego tyle zestarzałych panien 
Dotąd się mężów swych nie doczekały; 
Szukaj kochanki na ziemi. 
  FILON
Świat cały   
Na próżno zbiegłem przeglądając mnóstwa 
Dziewic śmiertelnych. Nieraz wzrok łakomy 
Śledził spod złotej kapeluszów słomy 
Żniwiarek twarze, podobne czerwienią 
Makom zbożowym. Nieraz poglądam 
Na białe płótna, łąk jasną zielenią 
Słońcu podane; rojąc serca szałem, 
Że z bieli płócien jako z morskiej piany 
Alabastrowa19 miłości bogini 
Wyjdzie na słońce. Ach! tak obłąkany, 
Żyłem na świecie jako na pustyni; 
Nienasycony, dumający, rzewny. 
Byłem na dworach, widziałem królewny 
Podobne gwiaździe Wenus20, co wynika 
Wieczorem z nieba różowego zorzą, 
Zaczerwieniona, ale bez promyka. 
Serca nie mają, a sercem się drożą21 
Więcej niż koron brylantami. 
  PUSTELNIK
Głupcze!   
Niedoścignionych gwiazd szalony kupcze! 
Ty, co na dworach szukałeś kochanki: 
Precz! precz ode mnie, kwiecie beznasienny, 
Studniom niezdatny jak stłuczone dzbanki, 
Światowi jako słońca blask jesienny 
Bezużyteczny. Skoro na tron wrócę, 
Zamknę cię w szpital szalonych lub rzucę 
Na bakalarską22 ławę między dzieci. 
  FILON
Mój dobry ojcze! niechaj ci Bóg świeci! 
Musisz być chory, gadasz nieprzytomnie. 
  PUSTELNIK
Wszyscy szaleńcy zlatują się do mnie, 
A wszyscy marzą o królewskich dworach, 
Myślą o królach, a kryją się w borach, 
I jęczą, jęczą jak oślepłe sowy. 
  FILON
Wsadź, starcze, głowę w strumień kryształowy, 
Może ochłonie. 
  PUSTELNIK
Woda nie obmyje 
Na moim czole czerwonego pasu. 
Widzisz! czy widzisz, jak korona ryje? 
Dwudziestoletnie życie w głębi lasu 
Nie zagoiło rany. Pas na czole, 
A drugi taki pas mi serce płata; 
Ten od korony, 
 
pokazując na serce
ten od mieczów kata. 
O! moje dzieci! o! sieroctwa bole! 
O! moja przeszłość! 
  FILON
Nudzi mię ten stary, 
W głowie ma jakieś bezcielesne mary, 
Pewnie oszalał samotnością, postem. 
  PUSTELNIK
Cierpienie myśli jest kolącym ostem, 
Lecz rzeczywistość... o! ta jak żelazo 
Rani, zabija... 
  FILON
O tym inną razą 
Mówić będziemy, a przekonam ciebie, 
Że smutek serca... 
  PUSTELNIK
Niechaj cię pogrzebie, 
Mdława istoto. Nic niech nic zabije; 
A twój grobowiec zamknie nic. 
  FILON
O luba! 
Nie znaleziony twój obraz 
 
pokazując na serce
tu żyje! 
Nieznalezienie gorsze niźli zguba; 
Jam cię nie znalazł, a widzę przed sobą! 
Idę do lasu, gdzie będę sam — z tobą... 
Błogosławiony wyobraźni cudzie, 
Ty mnie ocalasz! 
 
odchodzi w las PUSTELNIK
Jak szaleją ludzie!   
 
wchodzi do celi SCENA II
Inna część lasu — widać jezioro Gopło.
Skierka i Chochlik wchodzą. SKIERKA
Gdzie jest Goplana, nasza królowa? 
  CHOCHLIK
Spi jeszcze w Gople. 
  SKIERKA
I woń sosnowa, 
I woń wiosenna nie obudziła 
Królowej naszej? woń taka miła! 
Czyliż nie słyszy, jak skrzydełkami 
Czarne jaskółki biją
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ... 17
Idź do strony:

Darmowe książki «Balladyna - Juliusz Słowacki (biblioteka online za darmo TXT) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!
Dodaj komentarz