Zbójcy - Fryderyk Schiller (bezpłatna biblioteka internetowa TXT) 📖
Bogaty hrabia Moor, na skutek intrygi zazdrosnego syna, Franciszka, wydziedzicza drugiego z synów.
Wydziedziczony Karol dołącza do bandy zbójców, którzy grasują w Lesie Czeskim, zostaje niebawem ich przywódcą. Franciszkowi jednak nie wystarcza pozbycie się brata — teraz usiłuje odbić mu narzeczoną. Karol postanawia wrócić na zamek.
Zbójcy to jeden z najwcześniejszych dramatów Friedricha Schillera, niemieckiego poety XVIII wieku. Wpisuje się w poetykę tzw. okresu Sturm und Drang (Burzy i naporu). Dzieło ma wymowę polityczną — sprzeciwia się tyranii niemieckich książąt, a także niemożliwości rozwoju, wynikającego ze sztywnych struktur społecznych. Po raz pierwszy zostało wydane w 1781 roku w Niemczech, w Polsce — w 1803 roku. Wielokrotnie wystawiane na deskach teatru.
- Autor: Fryderyk Schiller
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Dramat
Czytasz książkę online - «Zbójcy - Fryderyk Schiller (bezpłatna biblioteka internetowa TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Fryderyk Schiller
Stój, ani się waż! Kochanka Moora z Moora tylko ręki umierać winna!
Kapitanie, kapitanie! Co robisz? Czyś szalony?
KAROLUgodzona — jeszcze jedno drgnienie i już po niej! — No, patrzcie, czy jeszcze macie co do żądania? Ofiarowaliście mi życie — życie, co już do was nie należało, życie pełne obrzydliwości, hańby — ja wam anioła zamordowałem. Co? przypatrzcie się tylko dobrze! Czy dosyć wam na tem?
GRIMZ lichwą dług zapłaciłeś. Toś uczynił, czego żaden człowiek dla honoru nie uczyniłby swego. Chodź dalej!
KAROLPrzyznajesz? — Nieprawdaż, życie świętej za życie łotrów, to zamiana nierówna? O zaprawdę, mówię, choćby każdy z was na rusztowanie wstąpił, a ciało, kawałek po kawałku rozpieczonemi obcęgami wydzierano mu, choćby ta męczarnia jedenaście dni letnich trwała, jeszcze by nie mogła tym łzom równoważyć. Z gorzkim uśmiechem. Rany wasze, czeskie lasy! Prawda, prawda: za to trzeba było zapłacić.
SZWARCUspokój się, kapitanie, chodź z nami! To widok nie dla ciebie. Prowadź nas dalej!
KAROLCzekajcie! Jeszcze słowo, nim dalej pójdziemy. Słuchajcie, wy pochopni zbirowie moich barbarzyńskich rozkazów — od tej chwili przestaję być wodzem waszym. Ze wstydem i wstrętem odrzucam tę krwawą buławę, pod którą myśleliście mieć prawo zbrodnie popełniać, brudzić światło niebieskie dziełami ciemności. Idźcie w lewo czy w prawo! — Nic odtąd wspólnego między nami nie będzie.
ROZBÓJNICYHa, lękliwcze! Gdzież twoje wysokie, wzniosłe zamiary? Toż były tylko bańki mydlane, co znikły za podmuchem jednej kobiety?
KAROLO, szalony głupiec ze mnie, żem myślał ohydnymi czynami świat upiększyć, a bezprawnością prawo utwierdzać! Nazwałem to zemstą i słusznością. Byłem tyle zuchwały, opatrzności Boska, porwać się na zaostrzanie szczerb twojego miecza, na poprawę stronniczych twych rozrządzeń — ale — o głupie dzieciństwo! otóż stanąłem u brzegu okropnego życia i łkając, zgrzytając zębami, co widzę! oto dwóch ludzi jak ja, cały porządek świata moralnego zdoła wywrócić ze szczętem. Przebacz, o przebacz dziecku, co się na władzę twoją targnęło. Zemsta tylko do ciebie należy; ręki człowieka nie potrzebujesz. Nie w mocy mojej zapewne przywrócić ubiegłą przeszłość. — Zniszczone na wieki, co się raz zniszczyło — com rozwalił, nigdy nie powstanie. Ale został mi sposób, którym obrażone prawa przebłagam i naprawię porządek znieważony. — Jemu potrzeba ofiary — ofiary, co by nienaruszoność jego majestatu w obliczu całej ludzkości rozwinęła — tą ofiarą ja będę. Ja sam za znieważony porządek umierać muszę.
ROZBÓJNICYOdbierzcie mu szpadę — chce się zabić.
KAROLSzaleńcy, na wieczną ślepotę skazani! Myślicie, że grzechy śmiertelne śmiertelnym grzechem się zgładzą? Myślicie, że harmonia świata zyska na tym bezbożnym rozdźwięku? Ciska z pogardą broń pod ich nogi. Żywcem mię dostaną. Idę i sam się oddam w ręce sprawiedliwości.
ROZBÓJNICYOkujcie go! Rozum stracił.
KAROLNie dlatego, iżbym myślał, że ta sprawiedliwość nie dosięgnie mnie, skoro wyższa wola rozrządzi — ale mogłaby mnie we śnie zejść niespodzianie albo w ucieczce doścignąć, albo siłą i zbrojnymi pochwycić — a wtenczas i tej zasługi byłbym pozbawiony, żem za nią umarł dobrowolnie. Po cóż jak złodziej mam dłużej ukrywać życie swoje, kiedy sąd stróżów niebieskich dawno już odjął mi to życie?
ROZBÓJNICYPuszczajcie, niech idzie! — Chce grać rolę wielkiego człowieka i wystawia życie dla próżnego podziwu.
KAROLW samej rzeczy, mogliby mię podziwiać. Po namyśle. Przypominam sobie, że mi w drodze mówiono o biedaku, który za dzienny zarobek pracuje i jedenaścioro ma dzieci. — Obiecano tysiąc luidorów temu, kto żywcem dostawi wielkiego rozbójnika. Można wspomóc biedaka.
1. Quae medicamenta non sanant, ferrum sanat; quae ferrum non sanat, ignis sanat — czego leki nie uzdrowią, to uleczy żelazo, czego żelazo nie uzdrowi, to uleczy ogień; red. WL. [przypis edytorski]
2. o moim synie (daw.) — dziś: o moim synu. [przypis edytorski]
3. twojem — daw. forma w odniesieniu do rzeczowników rodzaju żeńskiego i nijakiego; dziś: twoim. [przypis edytorski]
4. mię — daw. forma w pozycji nieakcentowanej (stosowana analogicznie do np. cię); dziś: mnie. [przypis edytorski]
5. czwartem — daw. forma dla określeń (przymiotników, zaimków) rzeczowników rodzaju żeńskiego i nijakiego; dziś: czwartym. [przypis edytorski]
6. szczudeł mi (...) oszczędzisz — tzn. sztucznego wsparcia (sprawiającego, że nie kroczy się samodzielnie po realnym gruncie. [przypis edytorski]
7. niewinnem (...) mojem — daw. formy dla wyrazów określających (przymiotników, zaimków) rzeczowników rodzaju żeńskiego i nijakiego; dziś taka jak dla rodzaju męskiego: niewinnym, moim. [przypis edytorski]
8. przekonywam — dziś: przekonuję. [przypis edytorski]
9. gorżki (daw.) — dziś: gorzki. [przypis edytorski]
10. czwałować — dziś: cwałować; cwał: najszybszy chód konia. [przypis edytorski]
11. mię — daw. forma w pozycji nieakcentowanej (stosowana analogicznie do np. cię); dziś: mnie. [przypis edytorski]
12. takeś (...) powtarzał — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika: tak cwałowałeś. [przypis edytorski]
13. c’est l’amour qui a fait cela (fr.) — miłość to uczyniła. [przypis edytorski]
14. złożonemi — daw. forma dla określeń (przymiotników, zaimków) rzeczowników rodzaju niemęskoosobowego lm; dziś tak samo dla obu rodzajów: złożonymi. [przypis edytorski]
15. ojca w swoich widokach zawiedzionego — ojca, którego zawiodły jego przewidywania. [przypis edytorski]
16. mię — daw. forma w pozycji nieakcentowanej (stosowana analogicznie do np. cię); dziś: mnie. [przypis edytorski]
17. ośmdziesięcioletni (daw.) — dziś: osiemdziesięcioletni. [przypis edytorski]
18. jestże — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy jest. [przypis edytorski]
19. siedm (daw.) — dziś: siedem. [przypis edytorski]
20. skazówka — dziś: wskazówka. [przypis edytorski]
21. maż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy ma. [przypis edytorski]
22. zaparty (daw.) — zamknięty. [przypis edytorski]
23. wisznia (daw.) — wiśnia; tu: D.lm wiszeń, dziś: wiśni. [przypis edytorski]
24. czwałować — dziś: cwałować; jechać konno cwałem; cwał: najszybszy chód konia. [przypis edytorski]
25. maż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy ma. [przypis edytorski]
26. Jozefus — Józef Flawiusz, historyk żydowski z I w. n.e. [przypis edytorski]
27. szturkać — dziś: szturchać. [przypis edytorski]
28. saduceusz — członek odłamu religii żydowskiej z II w. p.n.e., nieuznającego części daw. tradycji (przeciwnie do faryzeuszy, strzegących najdrobniejszych elementów tradycji). [przypis edytorski]
29. leszczota — deszczułka. [przypis edytorski]
30. Mort de ma vie (fr.) — dosł. śmierć mego życia; na moje życie. [przypis edytorski]
31. ośm (daw.) — dziś: osiem. [przypis edytorski]
32. doskwirczyć — dziś: doskwierać. [przypis edytorski]
33. choroba Świętego Walentego — epilepsja, padaczka. [przypis edytorski]
34. la bourse ou la vie (fr.) — pieniądze albo życie; dosł. sakiewkę albo życie. [przypis edytorski]
35. bezzawodnie — dziś: niezawodnie. [przypis edytorski]
36. zaprzysiąc tornistrowi — wstąpić do wojska. [przypis edytorski]
37. cały żelazny magazyn Wulkana — łańcuchy, okucia. [przypis edytorski]
38. fr... om — w innym wydaniu: Francuzom. [przypis edytorski]
39. merkuriusz — rtęć. [przypis edytorski]
40. ślepa świnia żołądź znalazła — w pol. przysłowiu: ślepa kura ziarno. [przypis edytorski]
41. trosków — dziś forma D.lm: trosk. [przypis edytorski]
42. hojdać się — bujać, unosić się. [przypis edytorski]
43. ptak Jowisza — orzeł. [przypis edytorski]
44. Acheron (mit. gr.) — rzeka opływająca świat podziemny, tj. Hades; tu: zaświaty, świat umarłych. [przypis edytorski]
45. mię — daw. forma w pozycji nieakcentowanej (stosowana analogicznie do np. cię); dziś: mnie. [przypis edytorski]
46. Orfeusz (mit. gr.) — bohater znany m.in. z tego, że swoim śpiewem uspokajał dzikie bestie, a nawet oczarował nią pana podziemnego świata, Hadesa. [przypis edytorski]
47. si omnes consentiunt, ego non dissentio (łac.) — skoro wszyscy się zgadzają, ja się nie sprzeciwiam. [przypis edytorski]
48. Megera a. Megiera (mit.gr.) — imię jednej z Erynii (w mit. rzym. Furii), bogiń zemsty, które były wykonawczyniami kary, szczególnie za zbrodnie popełnione przeciwko członkom własnej rodziny, stanowiły uosobienie wyrzutów sumienia. [przypis edytorski]
49. powolność (daw.) — tu: postępowanie zgodne, uległe; podporządkowanie się czyjejś woli. [przypis edytorski]
50. kędy (daw.) — gdzie. [przypis edytorski]
51. pozierać (daw., gw.) — patrzeć, spoglądać. [przypis edytorski]
52. z lichwą — z procentem. [przypis edytorski]
53. mię — daw. forma w pozycji nieakcentowanej (stosowana analogicznie do np. cię); dziś: mnie. [przypis edytorski]
54. maż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy ma. [przypis edytorski]
55. Eumenida (mit. gr.; dosł. życzliwa) — Erynia; jedna z bogiń zemsty, wykonawczyń kary za przestępstwa (szczególnie wobec własnej rodziny), będących uosobieniem wyrzutów sumienia; przedstawiano je jako postacie kobiece, pędzące, z kłębowiskiem węży zamiast włosów a. z pękiem (jak rózg) węży w dłoni. [przypis edytorski]
56. deus ex machina — dosł. „bóg z maszyny” (nawiązanie do technicznego rozwiązania zakończenia niektórych sztuk w teatrze gr.); wyraz zaskoczenia, tu odpowiednik: z nieba mi spadasz. [przypis edytorski]
57. suchotnica — kobieta chorująca na suchoty (tj. ostatnie stadium gruźlicy). [przypis edytorski]
58. przenieść — znieść; ścierpieć. [przypis edytorski]
59. skoro (daw.) — szybko. [przypis edytorski]
60. zrzecze się — dziś: zrzeknie się. [przypis edytorski]
61. adieu (fr.) — żegnam. [przypis edytorski]
62. zgryziony — tu: naznaczony zgryzotą, ciężkim zmartwieniem. [przypis edytorski]
63. o synie — daw. forma Ms.lp; dziś: o synu. [przypis edytorski]
64. wyźwierciedlić — dziś: odzwierciedlić. [przypis edytorski]
65. przypuszczenie — tu: dopuszczenie; wpuszczenie do domu i spotkanie z gospodarzem. [przypis edytorski]
66. oniemić — odebrać głos; uczynić niemym. [przypis edytorski]
67. mię — daw. forma w pozycji nieakcentowanej (stosowana analogicznie do np. cię); dziś: mnie. [przypis edytorski]
68. biegąc — dziś: biegnąc. [przypis edytorski]
69. uporny — dziś: uparty. [przypis edytorski]
70. niktże — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy nikt. [przypis edytorski]
71. pasować się — walczyć, zmagać się; pojedynkować się. [przypis edytorski]
72. ażali a. azali (daw.) — czy. [przypis edytorski]
73. mię — daw. forma w pozycji nieakcentowanej (stosowana analogicznie do np. cię); dziś: mnie. [przypis edytorski]
74. eskulap — przen. lekarz. [przypis edytorski]
75. par force (fr.) — siłą. [przypis edytorski]
76. łapka — tu: pułapka. [przypis edytorski]
77. diem perdidi — dzień straciłem. [przypis edytorski]
78. tupając — dziś: tupiąc. [przypis edytorski]
79. iudicium (łac.) — zdolność sądzenia, osąd, przenikliwość, bystrość. [przypis edytorski]
80. przepytlować — przesiać przez gęste sito. [przypis edytorski]
81. sztuczny — tu: wymyślny, umiejętny, zgodny z regułami pewnej sztuki. [przypis edytorski]
82. b... ch — w innym wydaniu: lupanarach. [przypis edytorski]
83. puślisko — skórzany pasek, na którym umocowane są strzemiona; zerwanie puśliska grozi niebezpiecznym upadkiem jeźdźca. [przypis edytorski]
84. posmaże — dziś: wysmaga; od smagać: bić rózgami a. biczem. [przypis edytorski]
85. memento mori (łac.) — pamiętaj o śmierci. [przypis edytorski]
86. łono Abrahama — przen. zaświaty. [przypis edytorski]
87. sążeń — daw. miara długości (zasięg ramion dorosłego mężczyzny), licząca ok. 170–200 cm. [przypis edytorski]
88. ośmdziesięciu (daw.) — dziś: osiemdziesięciu. [przypis edytorski]
89. kuczka — namiot, szopa. [przypis edytorski]
90. przefrymarczyć — sprzedać. [przypis edytorski]
91. wiegieć a. wiecheć — tu: zwinięta wiązka słomy służąca do podpałki. [przypis
Uwagi (0)