Natan mędrzec - Gotthold Ephraim Lessing (książki czytaj online .TXT) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Krótki opis książki:

Dramat Gottholda Ephraima Lessinga z 1779 roku, napisany po tym, jak cenzura zabroniła mu dalszej polemiki z teologiem Johannem Melchiorem Goeze.

Sztuka jest pochwałą tolerancji religijnej, a jej centralnym dla wymowy ideowej punktem jest przypowieść o cudownym pierścieniu, którym ojciec miał obdarować ukochanego syna. Ponieważ nie mógł się zdecydować na żadnego z trzech potomków, wręczył im wszystkim identyczne pierścienie, więc nie było wiadomo, który jest cudowny. Tak samo zdaniem Lessinga nie można rozróżnić, która z trzech wielkich religii monoteistycznych (judaizm, chrześcijaństwo czy islam) jest prawdziwa.

Te i inne rozważania filozoficzne i teologiczne opakowane zostały w schemat fabularny, w którym młody templariusz ułaskawiony przez Saladyna zakochuje się w Resze, córce Natana – zaś w ostatnim akcie okazuje się bratankiem Saladyna i bratem Rechy.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Czytasz książkę online - «Natan mędrzec - Gotthold Ephraim Lessing (książki czytaj online .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Gotthold Ephraim Lessing

Idź do strony:

mi przyszło w moich dni ostatku

Chcieć być inakszym, niż dotychczas byłem?

Czyliż Saladyn nie ma Saladynem

Umrzeć!... Musiałby chyba wówczas nie żyć

Jako Saladyn.

DRUGI MAMELUK

wchodząc

Dobra wieść, sułtanie!

SALADYN

Jeśli chcesz donieść mi...

DRUGI MAMELUK

Że karawana

Przyszła z Egiptu.

SALADYN

To już wiem.

DRUGI MAMELUK

Zbyt późno

Przybyłem zatem.

SALADYN

Czemu późno? Zabierz

Za dobrą wolę jeden lub dwa worki.

DRUGI MAMELUK

Jeden i dwa to trzy.

SALADYN

Ha! Skoro liczysz

Tak, to weź.

DRUGI MAMELUK

Przyjdzie tutaj jeszcze trzeci,

Jeśli tu będzie mógł przyjść.

SALADYN

Jak to jeśli?...

DRUGI MAMELUK

Ot, bo kark skręcił... Gdyśmy byli pewni,

Że karawana już się zbliża, każdy

Rzucił się naprzód, by ci pierwszy donieść.

Ten nas wyścignął wszystkich, lecz spadł z konia,

Więc wyprzedziłem ja go. Aż do miasta

Byłem na przodzie, lecz Ibrahim, hultaj,

Lepiej tu w mieście zna ulice.

SALADYN

Biedak!

Spadł!... przyjacielu! Jedź do niego! Wracaj!

DRUGI MAMELUK

Wracam natychmiast, i jeżeli żyje,

Połowa tego złota doń należy.

Wychodzi. SALADYN

I to poczciwy chłopiec! Kto się może

Poszczycić, że ma takich mameluków?...

Gdyby mi wolno było, to bym myślał,

Że im mój przykład pomógł, by się stali

Takimi, jacy są... Precz zatem z myślą

Przyzwyczajenia ich do inakszego

Postępowania na dni moich schyłku.

TRZECI MAMELUK

wchodząc

Sułtanie!

SALADYN

Tyś spadł z konia?

TRZECI MAMELUK

Nie. Donoszę

Tylko, Emir Mansor, dowodzący

Transportem zsiada z konia..

SALADYN

Niech przychodzi

Co prędzej! Otóż i on!...

SCENA II

Saladyn, emir Mansor. SALADYN

Pozdrowiony

Bądź nam, emirze! Jakże poszła droga?...

Mansorze! Długo czekać nam kazałeś

Na siebie.

MANSOR

List ten powie ci, sułtanie,

Jakie w Tebajdzie musiał Abdulkassem

Stłumić zamieszki, nim mogliśmy ruszyć.

Ja przyśpieszałem transport, ile było

W mej mocy.

SALADYN

Wierzę ci. Bez zwłoki teraz

Weź nowy konwój... musisz zaraz jechać

Dalej, odstawić większą część pieniędzy

Na Liban, ojcu memu... Czy to chętnie

Uczynisz?

MANSOR

Chętnie, bardzo chętnie.

SALADYN

Tylko

Niech konwój będzie silny... Na Libanie

Nie tak bezpiecznie teraz. Nie słyszałeś?

Znów się ruszają templariusze... Miej się

Na ostrożności. Idź!... Gdzież karawana?...

Pójdę zobaczyć ją i sam zarządzę

Wszystko. A potem muszę iść do Sitty.

Wychodzą.

Zmiana. Miejsce pod palmami, przed domem Natana. SCENA III TEMPLARIUSZ

sam, przechadza się

Do domu jego wejść nie mogę... Przecież

Musi się wreszcie tu pokazać. Przedtem

Tak przed tym domem chętnie mnie widziano!

Mamże doczekać tego, że się stanie

Przykrym dla niego, iż tak uporczywie

Tu się przechadzam?... Hm! Tak wielka gorycz

Mówi przeze mnie!... Cóż mnie nań zgniewało

Tak bardzo?... Nic mi jeszcze nie odmówił,

Jak sam powiada, a Saladyn przyrzekł

Wziąć to na siebie, przyrzekł go nakłonić...

Czyżby chrześcianin we mnie jeszcze bardziej

Był wkorzeniony, niż w nim Żyd?... Ha! Może!...

Któż się zna dobrze?... Jakże mogłem zresztą

Przeczyć mu tego łupu, który sobie

Na chrześcijaństwie zdobył?... Jest to, prawda,

Łup niezwyczajny!... tak urocze dziecko!...

Dziecko, lecz czyje?... Czy tamtego, który

Nieurobioną bryłę na pustynię

Żywota rzucił, a sam poszedł dalej?

Czyli też tego, co tę bryłę podniósł,

I boskie dla niej obmyśliwszy kształty,

W nie ją przyoblókł? Niechaj chrześcijanie

Mówią co zechcą, ojcem Rechy, ojcem

Prawdziwym, mimo tego chrześcianina

Co jej dał życie, zawsze Żyd zostanie!...

Gdy myślę o niej, jako o chrześciance,

Gdy wyobrażam sobie, że jej braknie

Tego wszystkiego, co jedynie mogła

Od podobnego nabyć Żyda, wtedy...

Mów serce moje, co by ciebie do niej

Wabiło?... Prawie nic! Jej uśmiech nawet,

Gdyby był tylko kurczem jej muskułów,

Pięknym i miłym, ale gdyby to, co

Uśmiech ten budzi, czaru, co przystraja

Usta jej lube miało nie być godnym, —

Nie! Taki uśmiech mnie by nie porywał!...

Tyle uśmiechów takich już widziałem,

Którymi hojnie obdarzano głupców,

Frantów, szyderców, zalotników, albo

Pochlebców — przecież mnie nie czarowały...

Czyżbym i wtedy uczuł jakąś żądzę,

Bujać motylem w jej słonecznym blasku? —

Nie wiem!... I oto jestem zagniewany

Na tego, co jej taką wartość nadał!...

O co? Dlaczego?... Bom zasłużył na to

Szyderstwo, jakim żegnał mnie Saladyn!...

Źle ze mną bardzo, gdy Saladyn mógł w to

Uwierzyć!.. Jakże małym ja się muszę

Wydawać w jego oczach, jakże nędznym!...

I to z powodu tej dziewczyny!... Kurdzie!

Kurdzie!... Inaczej być powinno! Zwróć się

Z tej błędnej drogi! Jeśli zresztą Daja

Mówiła rzeczy, których dowieść trudno?

A! On nareszcie!... Wyszedł z domu... mówi...

Aa! Lecz z kim mówi?... Z kim?... Z braciszkiem!

Wie już o wszystkim... może już wydany

Przed patryjarchą!... Ha! W mej zaciekłości

Co ja zrobiłem?... Jak to jedna iskra

Namiętnych ogni łatwo mózg wypala! ...

Prędko! Pomyślmy, co uczynić trzeba!...

Będę nań czekał tutaj, aż odejdzie

Braciszek.

Odchodzi na stronę. SCENA IV

Natan, Braciszek. NATAN

Dzięki! Jeszcze dzięki, dobry

Bracie!

BRACISZEK

Ja także wam winienem dzięki!

NATAN

Wy? Mnie? I za co?... żem wam uporczywie

Narzucił to, co nie jest wam potrzebne?...

Gdybyście tylko uporowi swemu

Ulec nie chcieli; gdybyście wy gwałtem

Bogatszym się ode mnie stać nie chcieli.

BRACISZEK

Wszakże i tak ta książka nie jest moją,

Lecz jest własnością córki, jest jedynym

Spadkiem po ojcu jej... Daj tylko, Boże,

Abyście kiedyś nie pożałowali,

Żeście tak wiele dla niej uczynili.

NATAN

Czyżbym mógł?... Nigdy nie mógłbym żałować...

BRACISZEK

Tak, lecz patriarcha oraz templariusze...

NATAN

Niezdolni tyle złego mi wyrządzić,

Bym czegokolwiek kiedy mógł żałować,

Tym bardziej tego. Czy jesteście pewni,

Że to templariusz podał myśl patriarsze?...

BRACISZEK

Niepodobieństwo prawie, żeby to był

Kto inny! Tyle wiem, że niezbyt dawno

Pewien templariusz mówił z nim, a z tego,

Co uszu moich doszło, wnosić mogę...

NATAN

Ale w tej chwili w całym Jeruzalem

Jeden jest tylko. Tego znam. Ten moim

Jest przyjacielem. Zacny, szczery człowiek.

BRACISZEK

Ten sam... Lecz często to, czym rzeczywiście

Jesteśmy w świecie i czym być musimy,

Nie bywa w zgodzie...

NATAN

Tak niestety! Kto bądź

Mógł to być zresztą, niechaj co chce czyni,

Ja z waszą książką, na nic nie zważając,

Zaraz stąd prosto pójdę do sułtana.

BRACISZEK

Życzę wam szczęścia; żegnam was...

NATAN

A nawet

Jej nie widzieliście... Wróćcież się jeszcze...

Byleby tylko dziś się patriarcha

Nic nie dowiedział... Bah! I dziś możecie

Powiedzieć wszystko, co wam się podoba.

BRACISZEK

Nic mu nie powiem. Bądźcie zdrowi.

NATAN

Bracie,

Chciejcie pamiętać o nas!

Braciszek odchodzi.

Boże wielki!

Czemuż nie mogę upaść na kolana

Tu, zaraz! Jakże łatwo się rozplata

Ten węzeł, który często mnie przerażał!

Boże! Jak lekkim czyni mnie nadzieja,

Że już nie będę nic kryć potrzebował,

Że tak swobodnie będę mógł wśród ludzi

Stawać, jak staję przed Twym tronem, Boże,

Który nie sądzisz ludzi podług czynów,

Bo wiesz, że czyny te rzadko własnymi

Są ich czynami!

SCENA V

Natan, Templariusz. TEMPLARIUSZ

zbliżając się

Zaczekajcie na mnie,

Natanie, pójdę z wami!

NATAN

Kto mnie woła?

To wy, rycerzu? Gdzieżeście bawili54,

Żem u sułtana z wami się nie spotkał!

TEMPLARIUSZ

Zminęliśmy się... za złe mi nie bierzcie.

NATAN

Ja nie, lecz sułtan.

TEMPLARIUSZ

Wnet po wyjściu waszym...

NATAN

Mówiliście z nim, to już dobrze.

TEMPLARIUSZ

Ale

Chce mówić z nami obydwoma.

NATAN

Owszem,

Tym lepiej. Chodźmy. Ja tam szedłem właśnie.

TEMPLARIUSZ

Czy mogę spytać was, Natanie, z kim to

Rozstaliście się?...

NATAN

Czyliż go nie znacie?

TEMPLARIUSZ

Jeśli się nie mylę, był to ten poczciwy

Braciszek, który patryjarsze musi

Służyć za wyżła.

NATAN

Może u patriarchy

Jest rzeczywiście.

TEMPLARIUSZ

Fortel to jest zręczny

Użyć prostoty, żeby torowała

Drogi matactwu...

NATAN

Tak, prostoty głupiej,

Lecz nie poczciwej.

TEMPLARIUSZ

Czyż w poczciwą wierzyć

Może patriarcha?

NATAN

Ja za tego ręczę,

Że patryjarsze swemu nie pomoże

Do żadnych czynów złych.

TEMPLARIUSZ

Tak się wydaje

Przynajmniej. Czy wam nic nie mówił o mnie?

NATAN

O was?... Właściwie o was nic. Być może,

Że mu nieznane nawet wasze imię.

TEMPLARIUSZ

Zapewne.

NATAN

Ale mi o templariuszu

Mówił.

TEMPLARIUSZ

Co mówił?

NATAN

Idź do strony:

Darmowe książki «Natan mędrzec - Gotthold Ephraim Lessing (książki czytaj online .TXT) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz