Natan mędrzec - Gotthold Ephraim Lessing (książki czytaj online .TXT) 📖
Krótki opis książki:
Dramat Gottholda Ephraima Lessinga z 1779 roku, napisany po tym, jak cenzura zabroniła mu dalszej polemiki z teologiem Johannem Melchiorem Goeze.
Sztuka jest pochwałą tolerancji religijnej, a jej centralnym dla wymowy ideowej punktem jest przypowieść o cudownym pierścieniu, którym ojciec miał obdarować ukochanego syna. Ponieważ nie mógł się zdecydować na żadnego z trzech potomków, wręczył im wszystkim identyczne pierścienie, więc nie było wiadomo, który jest cudowny. Tak samo zdaniem Lessinga nie można rozróżnić, która z trzech wielkich religii monoteistycznych (judaizm, chrześcijaństwo czy islam) jest prawdziwa.
Te i inne rozważania filozoficzne i teologiczne opakowane zostały w schemat fabularny, w którym młody templariusz ułaskawiony przez Saladyna zakochuje się w Resze, córce Natana – zaś w ostatnim akcie okazuje się bratankiem Saladyna i bratem Rechy.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Gotthold Ephraim Lessing
- Epoka: Oświecenie
- Rodzaj: Dramat
Czytasz książkę online - «Natan mędrzec - Gotthold Ephraim Lessing (książki czytaj online .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Gotthold Ephraim Lessing
od wielu
Lat...
NATAN
sięgając po pieniądze
Dobry bracie, niechże się odświeży...
BRACISZEK
Dziękuję... Biednych okradłbym, nie mogę
Przyjąć... Pozwólcie jednak, że ja wzajem
Wspomnienie moje wam odświeżę trochę...
Chlubię się bowiem, że i ja wsunąłem
Coś w waszą rękę, co swą wartość miało...
NATAN
Wybaczcie!... wstyd mi... mówcie co... Za karę
Zwrócę siedemkroć wartość...
BRACISZEK
Przede wszystkim
Muszę powiedzieć wam, jak się to stało,
Że dziś dopiero przypomniałem sobie
O tym, com kiedyś wam powierzył.
NATAN
Mnieście
Coś powierzyli?
BRACISZEK
Do niedawna jeszcze,
Jako pustelnik żyłem pod Jerycho,
Przy kwarantannie, lecz arabscy zbójcy
Obrabowali mi mój domek boży,
Złupili celę i uprowadzili
Mnie z sobą. Szczęściem w drodze im umknąłem,
I tu przybyłem, by od patryjarchy
Otrzymać inne miejsce, w którym mógłbym
Bogu samotnie przez dni moich resztę
Służyć...
NATAN
Niepokój dręczy mnie, więc, bracie,
Mówcie od razu, coście powierzyli
Mnie...
BRACISZEK
Zaraz, panie. Otóż patryjarcha
Na górze Tabor przyrzekł mi pustelnię,
Jak tylko która będzie opróżnioną;
Tymczasem kazał przyjąć mnie w klasztorze,
Jako braciszka... Po sto razy dziennie
Do mej pustelni wzdycham, bo patriarcha
Wciąż mnie używa do spraw, co są dla mnie
Wstrętne... Na przykład...
NATAN
Kończcie, bracie, proszę.
BRACISZEK
Zaraz. Na przykład teraz ktoś mu mówił,
Że jest tu pewien Żyd, co chrześcijańskie
Dziecko za córkę sobie wychowuje.
NATAN
z niepokojem
Co?
BRACISZEK
Posłuchajcie tylko!... Zatem na mnie
Włożył zlecenie, żebym, jeśli zdołam,
Wpadł na trop tego Żyda, i okropnie
Gniewał się na to straszne wykroczenie,
Które się zbrodnią zwie przeciw Duchowi
Świętemu, to jest najstraszniejszym grzechem
Ze wszystkich grzechów... chociaż, Bogu dzięki,
Nie wiemy dobrze, na czym to właściwie
Grzech ten zależy... Wtenczas się zbudziło
Nagle sumienie we mnie i w pamięci
Mojej stanęło, że to ja sam może
Do tego grzechu nieodpuszczonego
Przed laty powód dałem... Więc powiedzcie,
Czy nie wam konny giermek przed latami
Osiemnastoma oddał do rąk dziecko,
Dziewczynkę kilkotygodniową?
NATAN
Jak to?...
W istocie... to jest...
BRACISZEK
Lecz przypatrzcie mi się,
Ten konny giermek to ja...
NATAN
To wy?
BRACISZEK
Pan ów,
Który wam oddać kazał dziecko, zwał się...
Jak sądzę... Filneck.. Wolf von Filneck...
NATAN
Właśnie!
BRACISZEK
Ponieważ matka krótko przed tym zmarła,
A ojciec musiał... jeśli pomnę dobrze...
Jechać do Gazza, dokąd nie mógł z sobą
Zabrać robaczka, więc go przysłał do was...
Czy to nie w Darun wówczas was znalazłem?
NATAN
Tak jest.
BRACISZEK
Nie byłoby to wcale dziwnym,
Gdyby mnie pamięć zwiodła. Rozmaitych
Miewałem panów, a u tego krótko
Służyłem... Poległ wnet pod Askalonem...
Dobry to zresztą pan był!
NATAN
Prawda! Prawda!
Tyle wdzięczności jemu winien jestem,
Tyle mi razy uratował życie!
BRACISZEK
To bardzo ładnie. A więc tym ochotniej
Córeczkę jego przyjęliście?
NATAN
Łatwo
To pojąć!
BRACISZEK
A więc gdzież jest ona? Przecież
Nie zmarła? Śmiało mówcie, że nie zmarła...
Jeśli nikt zresztą więcej o tym nie wie,
To nie ma strachu...
NATAN
Nie ma?...
BRACISZEK
Mnie możecie
Ufać, Natanie! Bo ja sobie myślę
Tak: jeśli z dobrem, które mam uczynić,
Blisko graniczy złe, to tego dobra
Czynić nie trzeba, bo choć dość dokładnie
Wiemy, co złem jest, ale co jest dobrem,
Tego tak ściśle nie możemy wiedzieć.
Było to bardzo naturalnym, żeście,
Chcąc chrześcijańskie dziecię dobrze chować,
Jako swe własne je chowali. Miłość
Kazała wam tak zrobić, i miałaby
Was za to czekać kara? To byłoby
Niesprawiedliwe. Prawda, że przezorniej
Zrobilibyście, gdybyście kazali
Obcym chrześciańskie wychowywać dziecię
W wierze chrześciańskiej, ale w takim razie
Czyżby to dziecko przyjaciela było
Kochanym przez was? A miłości dziecku,
Choćby dzikiego zwierza, jest potrzeba
W tych młodych latach bardziej, niż chrześciaństwa.
Na chrześciaństwo jeszcze ma dość czasu.
Jeśli więc dziewczę zdrowo i pobożnie
Pod okiem waszym wzrosło, to zostało
Przed okiem bożym tym, czym było. Czyliż
Całe chrześciaństwo nie jest zbudowane
Na judaizmie? Nieraz mnie bolało,
I wiele nad tym łez wylałem, żeśmy
Chrześcianie często zapominać zwykli,
Iż sam Zbawiciel nasz był także Żydem.
NATAN
Wy, dobry bracie, za mną przemówicie,
Gdy złość, obłuda, przeciw mnie podniosą
Głosy... z powodu czynu... czynu, który...
Wy tylko sami wiedzieć to będziecie,
Ale do grobu weźcie tajemnicę...
Nigdy mnie jeszcze nie popchnęła pycha,
Bym ją powierzył komukolwiek... wam ją
Opowiem tylko... Zacnej ją prostocie
Opowiem tylko... Bo wy tylko sami
Zdolniście pojąć, jakie czyny może
Wymóc na sobie człowiek, co się boi
Boga...
BRACISZEK
Wzruszenie was przejęło... oczy
Wasze łez pełne...
NATAN
W Darun z owym dzieckiem
Mnie znaleźliście, lecz nie wiecie o tym,
Że na dni kilka przedtem chrześcijanie
Wymordowali Żydów w Gath, nie szczędząc
Kobiet i dzieci... lecz nie wiecie o tym,
Że między nimi była moja żona
Z siedmiu synami, co się ukrywała
U mego brata, i że wszyscy razem
Zginęli w ogniu...
BRACISZEK
Sprawiedliwy Boże!
NATAN
Gdym przybył, trzy dni, w prochu i popiele
Dzień i noc leżąc, przepędziłem w płaczu
Przed Bogiem... W płaczu? Nie! Ja przeciw Bogu
Bunt podnosiłem, wrzałem, przeklinałem
Siebie, świat, wszystko, a chrześciaństwu wieczną
Zaprzysięgałem zemstę...
BRACISZEK
Ach! Pojmuję!
NATAN
Powoli jednak rozum mój powrócił
I rzekł łagodnie: „Przecież na niebiosach
Jest Bóg! To wszystko było jego wolą!
Idź, pełń to, co już dawno pojmowałeś,