Klątwa - Stanisław Wyspiański (focjusz biblioteka TXT) 📖
We wsi panuje czerwcowa spiekota, wyschła ziemia nie daje się uprawiać i nie rodzi plonów. Chłopi są poważnie zaniepokojeni: nie pomagają nawet modły odprawiane w kościele w intencji powstrzymania klęski suszy. Mieszkańcy wsi dochodzą do wniosku, że Bóg przestał słuchać modlitw ich kapłana. Zwracają się więc o pomoc i radę do pustelnika, który radzi wznieść stos ofiarny dla przebłagania sił natury. Z drugiej strony chłopi zaczynają krytycznie patrzeć na postępki swego plebana, uważając, że to one są powodem utracenia łaski u Boga przez księdza oraz zesłania plagi na wioskę.
Tymczasem do księdza przyjeżdża w odwiedziny jego matka. Nie uchodzi jej uwadze, że gospodyni na plebanii jest młoda, ładna i poczyna sobie niezwykle śmiało, jak u siebie w domu. Ksiądz spowiada się przed matką ze wszystkich swoich wyrzutów sumienia i lęków, nie stroniąc od biblijnego języka i obrazów piekielnego potępienia. Rozmowę tę podsłuchuje gospodyni i postanawia stać się „żniwiarką swojej Niedoli”…
Sztuka została opublikowana w 1899 roku w redagowanym przez Stanisława Przybyszewskiego krakowskim „Życiu”. Próby wystawienia Klątwy na scenie napotkały jednak na silny opór ze względu na fakt ukazania w krytycznym świetle postaci księdza. Śmietanka towarzyska była oburzona i zaniepokojona możliwym demoralizującym wpływem dzieła Wyspiańskiego; uzyskano więc zakaz cenzury austriackiej. Do prapremiery doszło dopiero w 1909 r. w Łodzi, a już w 1910 r. Klątwa trafiła na afisze Teatru Wielkiego w Warszawie. Aby nie urazić niczyich uczuć religijnych, czas akcji przeniesiono w mroki średniowiecza.
W zamyśle Wyspiańskiego Klątwa miała być jak najbardziej współczesna, osadzona tu i teraz, w konkretnej wsi, którą autor dobrze znał. Dopiero z tej bliskiej realności rozmaitych codziennych spraw i zatargów dramat miał wyrastać w kierunku konfliktu tragicznego i wyobraźni mitycznej. Doszukano się wielu możliwych inspiracji dla akcji Klątwy wśród historii z życia wziętych (co nie dziwi, bo nie rzecz sama była niesłychana, tylko mówienie o niej głośno), ale też zestawiano sztukę z wzorami antycznymi.
- Autor: Stanisław Wyspiański
- Epoka: Modernizm
- Rodzaj: Dramat
Czytasz książkę online - «Klątwa - Stanisław Wyspiański (focjusz biblioteka TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Stanisław Wyspiański
294. księstwa — [tu:] księdzowstwa; [godności, stanowiska księdza]. [przypis autorski]
295. niebytu — [tu:] biedoty. [przypis autorski]
296. chudoby (gw., daw.) — dobytku. [przypis autorski]
297. żywiąc (gw., daw.) — żyjąc. [przypis autorski]
298. ziemny — tu: ziemski (nie niebiański). [przypis edytorski]
299. amfora — kadzielnica. [przypis autorski]
300. znak pokojny — znak pokoju. [przypis autorski]
301. jeno (gw.) — tylko. [przypis edytorski]
302. łysną (daw., gw.) — błysną. [przypis autorski]
303. zacz — tu: czy, czyż. [przypis edytorski]
304. goryczne (gw.) — gorzkie. [przypis autorski]
305. wiecznaż — konstrukcja z partykułą wzmacniającą (tu tworzącą pytanie retoryczne) -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy wieczna, czyż wieczna. [przypis edytorski]
306. nadzieje (daw., gw.) — dziś D.lp: nadziei. [przypis edytorski]
307. nadzieje (gw., daw.) — nadziei. [przypis autorski]
308. mamże — konstrukcja z partykułą wzmacniającą (tu tworzącą pytanie retoryczne) -że; znaczenie: czy mam, czyż mam. [przypis edytorski]
309. psować — psuć. [przypis autorski]
310. dwie sągi — dziś: dwa sągi; sąg: jednostka miary objętości, równa ok. 4 m³. [przypis edytorski]
311. skąd by nie dojrzeć — skąd nie można dojrzeć. [przypis edytorski]
312. podle (gw.) — wzdłuż, obok. [przypis edytorski]
313. ścierz — ściernisko. [przypis edytorski]
314. kierz — krzak, krzaki. [przypis edytorski]
315. do studnie (gw., daw.) — do studni. [przypis autorski]
316. szczapa — szczypa, drzazga. [przypis autorski]
317. hań (gw.) — tam. [przypis edytorski]
318. u drewutnie (gw., daw.) — w drewutni. [przypis autorski]
319. onej (gw.) — jej. [przypis edytorski]
320. dziatki (daw., gw.) — dzieci. [przypis edytorski]
321. przecz (daw., gw.) — przecież, wszak. [przypis edytorski]
322. prze (gw.) — przez; [z powodu; WL]. [przypis autorski]
323. ludzkichże — konstrukcja z partykułą wzmacniającą (tu tworzącą pytanie retoryczne) -że; znaczenie: czy ludzkich, czyż ludzkich. [przypis edytorski]
324. bądźże — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że. [przypis edytorski]
325. do wsie (gw., daw.) — do wsi. [przypis autorski]
326. z którejem [przyszła] — z której [przyszłam]; [spójnik z dołączoną ruchomą końcówką czasownika 3 os. lp r.ż.; WL]. [przypis autorski]
327. po jagodach (gw., daw.) — po policzkach. [przypis autorski]
328. jedno a. jeno (gw., daw.) — tylko, li tylko. [przypis autorski]
329. przecz (daw., gw.) — przecież, wszak. [przypis edytorski]
330. jenoście (...) rzekli — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: jeno rzekliście; tylko rzekliście. [przypis edytorski]
331. sposobić (daw., gw.) — przygotowywać, szykować. [przypis edytorski]
332. jeno (gw.) — tylko. [przypis edytorski]
333. zdybać — przyłapać; tu: spotkać. [przypis edytorski]
334. a tociem (...) patrzała (gw.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: przecież patrzałam. [przypis edytorski]
335. comy (gw., daw.) — cośmy [mówili; co mówiliśmy: konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika]. [przypis autorski]
336. ostaw (gw.) — zostaw. [przypis autorski]
337. kaj (gw.) — gdzie. [przypis edytorski]
338. hań (gw.) — tam. [przypis edytorski]
339. na rozchodnem (gw., daw.) — przy rozstaniu. [przypis autorski]
340. wyścież dobrzy — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż oraz skróconą formą czasownika; znaczenie: wy jesteście dobrzy. [przypis edytorski]
341. jeno (gw.) — tylko. [przypis edytorski]
342. mej dusze (daw., gw.) — dziś D.lp: mej duszy. [przypis edytorski]
343. dwie sągów — dziś: dwa sągi; sąg: jednostka miary objętości, równa ok. 4 m³. [przypis edytorski]
344. lecino (gw.) — leć ino, leć no. [przypis autorski]
345. przyzwijże — przywołajże [konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że; WL]. [przypis autorski]
346. potrza — potrzeba. [przypis edytorski]
347. warzyć — gotować. [przypis edytorski]
348. kiejsi (gw.) — kiedyś tam. [przypis edytorski]
349. a dyć (gw.) — a przecież już; a owo już. [przypis autorski]
350. zgotowiony — przygotowany. [przypis edytorski]
351. choć zaraz — choćby i zaraz. [przypis autorski]
352. hańten (gw.) — tamten. [przypis edytorski]
353. przydam pomocy złożyć — przydam pomocy, by złożyć. [przypis autorski]
354. hań (gw.) — tam. [przypis edytorski]
355. nikta — nikt ta. [przypis autorski]
356. niechby się te gniewy Boże skońcą — niechby się skończyły i niech się skończą (zaczyna mówić przypuszczeniem, kończy pewnikiem). [przypis autorski]
357. nie zdawało — nie zdawało stosownym. [przypis autorski]
358. wraził (gw., daw.) — włożył. [przypis autorski]
359. potrza (gw.) — potrzeba, trzeba. [przypis edytorski]
360. hań (gw.) — tam. [przypis edytorski]
361. w drewutnie (daw., gw.) — dziś forma N.lp: w drewutni. [przypis edytorski]
362. sklamrzyć — tu: skamleć, narzekać. [przypis edytorski]
363. kaindziej (gw.) — gdzie indziej. [przypis edytorski]
364. hańte (gw.) — tamto. [przypis edytorski]
365. swarzyć — tu: krzyczeć. [przypis edytorski]
366. przyodziwa (gw.) — ubranie, przyodziewek. [przypis edytorski]
367. jużci a. juści (gw.) — pewnie, oczywiście. [przypis edytorski]
368. beze mnie (gw.) — przeze mnie. [przypis edytorski]
369. zesujesz (gw., daw.) — zesypiesz. [przypis autorski]
370. wszyćko (gw.) — wszystko. [przypis edytorski]
371. do studnie (gw., daw.) — do studni. [przypis autorski]
372. powrósło — sznur, wstęga do przewiązywania snopów zboża, chrustu, polan drewna, najczęściej upleciona z traw, słomy a. wikliny; także: przewiąsło. [przypis edytorski]
373. słomne (gw.) — ze słomy, słomiane. [przypis autorski]
374. rozumię (gw.) — rozumiem. [przypis edytorski]
375. tela (gw.) — tyle. [przypis edytorski]
376. a jeszcze — a! jeszcze i to. [przypis autorski]
377. na ścieżki — idź na ścieżki. [przypis autorski]
378. bez natonie (gw.) — przez podwórko na tyle dworu. [przypis autorski]
379. haw (gw.) — tu. [przypis edytorski]
380. bez (gw.) — przez. [przypis edytorski]
381. był (...) wyciągnął — konstrukcja czasu zaprzeszłego; znaczenie: wyciągnął uprzednio, wyciągnął wcześniej. [przypis edytorski]
382. przeklena (gw.) — przeklęła. [przypis edytorski]
383. cie (gw.) — cię. [przypis edytorski]
384. wyżena (gw., daw.) — wygoniła. [przypis autorski]
385. nieswojo — niemiło, niespokojno. [przypis autorski]
386. przeklena (gw.) — przeklęła. [przypis edytorski]
387. wziena (gw.) — wzięła. [przypis edytorski]
388. cobym zaś (gw.) — gdzieżbym zaś, [ależ czemu; WL]. [przypis autorski]
389. przyjena (gw.) — przyjęła. [przypis edytorski]
390. wbiegła na izby — do izb (izb jest tam kilka). [przypis autorski]
391. tela (gw.) — tyle, tak dużo. [przypis edytorski]
392. wszyćko (gw.) — wszystko. [przypis edytorski]
393. żeby poradziła unieść — żeby dała radę ciężarowi i udźwignęła. [przypis autorski]
394. wkiedy (gw.) — kiedyś, czasem. [przypis edytorski]
395. młożą (gw.) — mnożą. [przypis autorski]
396. namniejszy (gw., daw.) — najmniejszy. [przypis autorski]
397. swobodno (gw., daw.) — swobodnie. [przypis autorski]
398. obstoicie (gw., daw.) — potraficie. [przypis autorski]
399. mie się pytać (gw.) — mnie się pytać. [przypis autorski]
400. pono (gw.) — podobno, najwyraźniej. [przypis edytorski]
401. hań (gw.) — tam. [przypis edytorski]
402. wiedę (gw.) — wiodę, prowadzę. [przypis edytorski]
403. że prze mnie (gw.) — że przeze mnie. [przypis autorski]
404. nad obima — nad oboma. [przypis edytorski]
405. pojeni (gw.) — pojęli, zrozumieli. [przypis edytorski]
406. hań (gw.) — tam. [przypis edytorski]
407. bramy edeńskie — bramy rajskie. [przypis autorski]
408. wy Boga mi nie gródźcie — nie zagradzajcie mi [drogi do] Boga. [przypis edytorski]
409. jakiesi (gw.) — jakieś. [przypis edytorski]
410. zwidzyska (gw.) — przywidzenia. [przypis autorski]
411. w giezłeczkach (gw., daw.) — w koszulkach. [przypis autorski]
412. przygodziła — godnie ubrała. [przypis autorski]
413. pożywię (gw., daw.) — pożyję. [przypis autorski]
414. Nieba Empirejskie — wyrażenie znane chłopom z kolędy. [przypis autorski]
415. zali (daw, gw.) — czy, czyż. [przypis edytorski]
416. sięże (daw., gw.) — sięgnie, dosięgnie. [przypis edytorski]
417. chyta (gw.) — chwyta. [przypis autorski]
418. upowita — spowita. [przypis edytorski]
419. lęże (daw., gw.) — legnie, polegnie, położy się. [przypis edytorski]
420. przenieść — znieść, przecierpieć. [przypis edytorski]
421. przeczże — przecież. [przypis edytorski]
422. gorze — gore, [płonie; WL]. [przypis autorski]
423. k’tobie (daw., gw.) — ku tobie, w twoją stronę. [przypis edytorski]
424. pospoły — pospołu, wespół, razem. [przypis edytorski]
425. we czworą świata stronę (gw.) — w cztery świata strony. [przypis edytorski]
426. ostawić (daw., gw.) — zostawić. [przypis edytorski]
427. natonie (gw.) — podwórko na tyle domu. [przypis autorski]
428. kędyś (daw., gw.) — gdzieś. [przypis edytorski]
429. hań (gw.) — tam. [przypis edytorski]
430. kaj (gw.) — gdzie. [przypis edytorski]
431. kajby (gw.) — gdzieżby. [przypis edytorski]
432. gorzeć (daw., gw.) — palić się, płonąć. [przypis edytorski]
433. prose (gw.) — proszę. [przypis edytorski]
434. hajnok (gw.) — tam gdzieś. [przypis edytorski]
435. zwólże (daw., gw.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że; znaczenie: pozwól. [przypis edytorski]
436. sproszą — uproszą, doproszą się. [przypis autorski]
437. coście (...) dopuścili — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: co [którzy] dopuściliście. [przypis edytorski]
438. trza (gw.) — trzeba, potrzeba. [przypis edytorski]
439. prawie (daw., gw.) — prawdziwie, naprawdę, rzeczywiście. [przypis edytorski]
440. gorzeć (daw., gw.) — palić się, płonąć. [przypis edytorski]
441. trza (daw., gw.) — trzeba, potrzeba. [przypis edytorski]
442. letą ka dwór (gw.) — lecą, gdzie jest dwór. [przypis autorski]
443. łyskać — błyskać, połyskiwać. [przypis edytorski]
444. u kalenice (daw., gw.) — na szczycie dachu, strzechy. [przypis autorski]
445. trzepotą (gw.) — trzepocą, trzepotają. [przypis autorski]
446. do samice (gw., daw.) — do samicy. [przypis autorski]
447. spokoić — uspokajać. [przypis edytorski]
448. wnetki (gw.) — wnet. [przypis autorski]
449. kaj (gw.) — gdzie. [przypis edytorski]
450. trzepotą (gw. forma) — trzepocą. [przypis edytorski]
451. mir — pokój. [przypis edytorski]
452. więtsze (gw.) — większe. [przypis autorski]
453. jaskółce (gw.) — jaskółki. [przypis autorski]
454. mgleją (gw.) — mdleją. [przypis autorski]
455. wylęgnione — wylęgnięte; te, które się wylęgły. [przypis edytorski]
456. dostrzegłszy gołębi — dziś
Uwagi (0)