Klątwa - Stanisław Wyspiański (focjusz biblioteka TXT) 📖
We wsi panuje czerwcowa spiekota, wyschła ziemia nie daje się uprawiać i nie rodzi plonów. Chłopi są poważnie zaniepokojeni: nie pomagają nawet modły odprawiane w kościele w intencji powstrzymania klęski suszy. Mieszkańcy wsi dochodzą do wniosku, że Bóg przestał słuchać modlitw ich kapłana. Zwracają się więc o pomoc i radę do pustelnika, który radzi wznieść stos ofiarny dla przebłagania sił natury. Z drugiej strony chłopi zaczynają krytycznie patrzeć na postępki swego plebana, uważając, że to one są powodem utracenia łaski u Boga przez księdza oraz zesłania plagi na wioskę.
Tymczasem do księdza przyjeżdża w odwiedziny jego matka. Nie uchodzi jej uwadze, że gospodyni na plebanii jest młoda, ładna i poczyna sobie niezwykle śmiało, jak u siebie w domu. Ksiądz spowiada się przed matką ze wszystkich swoich wyrzutów sumienia i lęków, nie stroniąc od biblijnego języka i obrazów piekielnego potępienia. Rozmowę tę podsłuchuje gospodyni i postanawia stać się „żniwiarką swojej Niedoli”…
Sztuka została opublikowana w 1899 roku w redagowanym przez Stanisława Przybyszewskiego krakowskim „Życiu”. Próby wystawienia Klątwy na scenie napotkały jednak na silny opór ze względu na fakt ukazania w krytycznym świetle postaci księdza. Śmietanka towarzyska była oburzona i zaniepokojona możliwym demoralizującym wpływem dzieła Wyspiańskiego; uzyskano więc zakaz cenzury austriackiej. Do prapremiery doszło dopiero w 1909 r. w Łodzi, a już w 1910 r. Klątwa trafiła na afisze Teatru Wielkiego w Warszawie. Aby nie urazić niczyich uczuć religijnych, czas akcji przeniesiono w mroki średniowiecza.
W zamyśle Wyspiańskiego Klątwa miała być jak najbardziej współczesna, osadzona tu i teraz, w konkretnej wsi, którą autor dobrze znał. Dopiero z tej bliskiej realności rozmaitych codziennych spraw i zatargów dramat miał wyrastać w kierunku konfliktu tragicznego i wyobraźni mitycznej. Doszukano się wielu możliwych inspiracji dla akcji Klątwy wśród historii z życia wziętych (co nie dziwi, bo nie rzecz sama była niesłychana, tylko mówienie o niej głośno), ale też zestawiano sztukę z wzorami antycznymi.
- Autor: Stanisław Wyspiański
- Epoka: Modernizm
- Rodzaj: Dramat
Czytasz książkę online - «Klątwa - Stanisław Wyspiański (focjusz biblioteka TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Stanisław Wyspiański
Pisane w czerwcu 1899. Tegoż roku drukowane po raz pierwszy w Krakowie w Drukarni Uniwersytetu Jagiellońskiego w zeszycie 15 i 16 „Życia” oraz nakładem Autora w osobnej odbitce, wydanie drugie wyszło w roku 1901. Wydanie trzecie wyszło w roku 1904. Zaś druk wydania czwartego ukończono w sierpniu 1920 r.
KRS: 0000070056
Nazwa organizacji: Fundacja Nowoczesna Polska
Każda wpłacona kwota zostanie przeznaczona na rozwój Wolnych Lektur.
1. opłocony — otoczony płotem. [przypis edytorski]
2. wnętrzny (daw.) — wewnętrzny. [przypis edytorski]
3. wschodowy (daw., gw.) — wchodowy, wejściowy. [przypis edytorski]
4. wrotka — małe wrota; drzwiczki, furtka. [przypis edytorski]
5. niesporo (daw., gw.) — nie bardzo, niełatwo, z trudem. [przypis edytorski]
6. raźnijże (gw.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, forma popr. raźniejże; znaczenie: szybciej. [przypis edytorski]
7. okopiny — tu: okopywanie ziemniaków; czynność pielęgnacyjna przy hodowli roślin. [przypis edytorski]
8. krzepcej (daw., gw.) — mocniej, silniej. [przypis edytorski]
9. stęgły — tu: stężały, stwardniały. [przypis edytorski]
10. nieokież (gw.) — nieledwie że, [prawie że; WL]. [przypis autorski]
11. roztłuce (gw.) — roztłucze. [przypis edytorski]
12. jeno (daw., gw.) — tylko. [przypis edytorski]
13. memłace (gw.) — rzeczownik o pejoratywnym wydźwięku; przezwisko, obelga wyrażająca lekceważenie; słowo utworzone od memłać: babrać (się), gmerać, robić coś opieszale. [przypis edytorski]
14. Zdziwiajcie, jak ta wola (gw.) — dziwcie się (wydziwiajcie), jeśli chcecie. [przypis edytorski]
15. sparła się — zaparła się. [przypis edytorski]
16. Ziemia człowieczej ręce korna — ziemia jest pokorna wobec (działań) ludzkiej ręki. [przypis edytorski]
17. imać — łapać, chwytać, brać się za coś. [przypis edytorski]
18. tela (gw.) — tyle. [przypis autorski]
19. dzisiok (gw.) — dzisiaj. [przypis autorski]
20. marnotrawce (gw.) — marnotrawcy. [przypis edytorski]
21. leda (daw., gw.) — lada, byle. [przypis edytorski]
22. darmolęgi — rzeczownik o pejoratywnym znaczeniu; przezwisko, obelga oznaczająca kogoś, kto urodził się (wylągł) na darmo (tzn. swoim istnieniem nie przynosi nikomu korzyści). [przypis edytorski]
23. kijców — kijów. [przypis edytorski]
24. przyganiać (daw., gw.) — wypominać, dogadywać, piętnować. [przypis edytorski]
25. życzem (gw.) — życzymy sobie, chcemy. [przypis autorski]
26. jeno (daw., gw.) — tylko. [przypis edytorski]
27. wszędy — wszędzie. [przypis edytorski]
28. żywość — żywotność, życie. [przypis edytorski]
29. powięgła (gw.) — powiędła. [przypis autorski]
30. tyle (gw.) — tak wielkie. [przypis edytorski]
31. ozsierdzeni — zagniewani, [rozsierdzeni; WL]. [przypis autorski]
32. Nie dziwna nam robota (...) ano dziekujem za nię (gw.) — nie [jest] nam obca praca, ale skoro tak się gniewacie, to z niej zrezygnujemy [podziękujemy za nią]. [przypis edytorski]
33. inksi (gw.) — inni. [przypis autorski]
34. tela drugie (gw.) — drugie tyle, dwa razy tyle. [przypis edytorski]
35. sobace (gw.) — sobacze, psie. [przypis edytorski]
36. bier (gw.) — bierz. [przypis autorski]
37. kaindziej (gw.) — gdzie indziej. [przypis autorski]
38. robotny (gw.) — chętny do roboty, [pracowity; WL]. [przypis autorski]
39. nie trza (gw.) — nie trzeba, nie potrzeba. [przypis edytorski]
40. zjadły — tu: zajadły; wściekły, zapamiętały. [przypis edytorski]
41. co inksego (gw.) — co innego. [przypis edytorski]
42. bajcarz — tu: ten, kto opowiada bajki, kłamie. [przypis edytorski]
43. wsiowi — mieszkańcy wsi. [przypis edytorski]
44. do krzty (gw., daw.) — w zupełności; do izna; [do ostatka, całkiem; WL]. [przypis autorski]
45. okież (gw.) — o mało. [przypis autorski]
46. leda (gw., daw.) — lada [byle; WL]. [przypis autorski]
47. bez to (gw.) — przez to. [przypis edytorski]
48. dośpiem (gw.) — dośpię. [przypis autorski]
49. zawdy (gw., daw.) — zawsze. [przypis autorski]
50. rewerenda — sutanna; strój kapłanów, obowiązujący od XV w. w kościele katolickim. [przypis edytorski]
51. pomówiewa (daw. forma) — pomówimy. [przypis edytorski]
52. dziwek (gw., daw.) — dziewek. [przypis autorski]
53. nie stoję o nię (gw., daw.) — nie dbam [o nią; WL]. [przypis autorski]
54. a dyć (gw.) — a toć przecie. [przypis autorski]
55. łeb suszyć — nękać, napominać. [przypis edytorski]
56. pojmiesz — tu: poślubisz. [przypis edytorski]
57. do krzty — całkowicie. [przypis edytorski]
58. zmoże (gw.) — przygnębi, przemoże. [przypis autorski]
59. tela (gw.) — tyle, tak dużo. [przypis edytorski]
60. grontów — gruntu, ziemi uprawnej. [przypis edytorski]
61. przemarnić — zmarnować, zmarnotrawić, stracić. [przypis edytorski]
62. ćmaje (gw.) — udaje, kłamie, ćmi. [przypis autorski]
63. złapi (gw.) — złapie. [przypis autorski]
64. kiej (gw.) — gdzie. [przypis edytorski]
65. jagem jest, prawie (gw.) — jaki jestem naprawdę (rzeczywiście, prawdziwie a. w prawie, mający prawo do czegoś). [przypis edytorski]
66. pogwar (gw.) — rozmowa. [przypis autorski]
67. przechera (gw., daw.) — przewrotny. [przypis autorski]
68. spomnieć — wspomnieć; pamiętać. [przypis edytorski]
69. sobakę — [tu:] diabła. [przypis autorski]
70. trza (gw.) — trzeba. [przypis edytorski]
71. urzekło (daw., gw.) — oczarowało. [przypis autorski]
72. cię? (gw.) — widzicie go?! [przypis autorski]
73. mnie ci wara bąkać z gospodyniami — wara ci, gdy ze mną mówisz, wspomnieć o gospodyni. [przypis autorski]
74. gotowo [jestem] (gw.) — [jestem] gotowa. [przypis autorski]
75. ornat — ozdobna szata liturgiczna księży w kościele katolickim. [przypis edytorski]
76. trapić — niepokoić, doskwierać, męczyć. [przypis edytorski]
77. wciągle (gw.) — ciągle, nieustannie. [przypis edytorski]
78. kiej (gw.) — kiedy, jednak, [przecież; WL]. [przypis autorski]
79. trza (gw.) — trzeba, potrzeba. [przypis edytorski]
80. juści (gw.) — pewnie, oczywiście. [przypis edytorski]
81. z gniewu spuścić — ochłonąć z gniewu; mniej się gniewać. [przypis edytorski]
82. tak mi być trzeba — tu: tak muszę się zachowywać; taką postawę trzeba mi przyjąć. [przypis edytorski]
83. pouki — pouczenia. [przypis autorski]
84. fuki (gw., daw.) — gniewy, dąsy, krzyki. [przypis autorski]
85. inksze (gw.) — inne. [przypis edytorski]
86. dościem już napłakała — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: dość [się] już napłakałam. [przypis edytorski]
87. wprzódy (daw., gw.) — wcześniej. [przypis edytorski]
88. napytać licho — wywołać diabła; tu: spowodować niepożądaną, trudną sytuację. [przypis edytorski]
89. ozjaśnić (gw.) — rozjaśnić. [przypis autorski]
90. zwolić (daw., gw.) — pozwolić, zezwolić. [przypis edytorski]
91. było trza — trzeba było. [przypis edytorski]
92. tom dzwonił — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: to dzwoniłem. [przypis edytorski]
93. posucha — susza. [przypis edytorski]
94. wchodzić w zwadę — kłócić się. [przypis edytorski]
95. podal — opodal, niedaleko. [przypis edytorski]
96. wczora (daw., gw.) — wczoraj. [przypis edytorski]
97. wysełali (gw., daw.) — dziś: wysyłali. [przypis edytorski]
98. zawczora (gw., daw.) — przedwczoraj. [przypis edytorski]
99. hań (gw.) — tam. [przypis edytorski]
100. morzyć — powodować śmierć, obumieranie. [przypis edytorski]
101. snać (daw., gw.) — widocznie, najwyraźniej. [przypis edytorski]
102. zara (gw.) — zaraz. [przypis autorski]
103. zwolić (daw., gw.) — pozwolić, zezwolić. [przypis edytorski]
104. durzą (gw., daw.) — mącą, okłamują. [przypis autorski]
105. zamawiać (daw., gw.) — zaklinać. [przypis autorski]
106. inkszy (gw.) — inny. [przypis edytorski]
107. wywodzić (daw., gw.) — opowiadać. [przypis autorski]
108. ladajaki (gw.) — byle jaki, dowolny; tu: każdy. [przypis edytorski]
109. na Święto Jańskie — na dzień Świętego Jana, a właśc. w wigilię św. Jana w kalendarzu chrześcijańskim obchodzono święto u progu lata (w nocy z 23 na 24 czerwca; noc świętojańska, zw. też nocą Sobótki a. nocą Kupały) święto ustanowione dla zasymilowania przez tradycję chrześcijańską prastarego święta pogańskiego (znanego również w krajach anglosaskich jako ang. Midsummer, niem. Mittsommerfest; por. A Midsummer Night’s Dream Shakespeare’a), związanego z przesileniem letnim i obrzędami płodności. [przypis edytorski]
110. tera (gw.) — teraz. [przypis autorski]
111. na plebanje (daw., gw.) — na plebanii. [przypis autorski]
112. roście (gw., daw.) — rośnie. [przypis autorski]
113. tęgi — silny, mocny. [przypis edytorski]
114. niekscone (gw.) — niechrzczone. [przypis edytorski]
115. znosicie (gw.) — obnosicie, rozgadujecie; [roznosicie plotki; WL]. [przypis autorski]
116. wzieni (gw.) — wzięli. [przypis edytorski]
117. baczyć — zwracać uwagę; uważać. [przypis edytorski]
118. wara (...) do (...) — wyrażenie oznaczające zakaz zbliżania się, wtrącania w czyjeś sprawy. [przypis edytorski]
119. starszy — tu: starszy rangą; stojący wyżej w hierarchii społecznej. [przypis edytorski]
120. duszne (gw., daw.) — sprawy duszy, ducha, duchowne. [przypis autorski]
121. mięszać (daw.) — dziś: mieszać. [przypis edytorski]
122. przedsię (gw.) — przecież, wszakże, wszak. [przypis edytorski]
123. toście na gębach ludzkich głośni — plotkują o was, mówią o was. [przypis edytorski]
124. swarzycie (gw., daw.) — [tu:] przyganiacie, [krytykujecie, potępiacie; WL]. [przypis autorski]
125. skwapniej — skwapliwiej, bardziej chętnie. [przypis edytorski]
126. tela (gw.) — tylu, tak wielu. [przypis edytorski]
127. coście (...) wzieni (gw.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika, inaczej: co wzięliście; co pan wziął. [przypis edytorski]
128. wyżenić (daw., gw.) — wygonić, wygnać. [przypis edytorski]
129. het (gw.) — tam, daleko. [przypis edytorski]
130. kaj (gw.) — gdzie, kędy. [przypis autorski]
131. spieka — spiekota, susza. [przypis edytorski]
132. piorun niedaleko — tj. zbliża się kara (boża). [przypis edytorski]
133. ozdarta (gw.) — rozdarta. [przypis autorski]
134. lituję twojej głowy, Stary — lituję się nad tobą, ponieważ jesteś stary; ze względu na to, że jesteś stary, ulituję się i nie powiem więcej. [przypis edytorski]
Uwagi (0)