Klątwa - Stanisław Wyspiański (focjusz biblioteka TXT) 📖
We wsi panuje czerwcowa spiekota, wyschła ziemia nie daje się uprawiać i nie rodzi plonów. Chłopi są poważnie zaniepokojeni: nie pomagają nawet modły odprawiane w kościele w intencji powstrzymania klęski suszy. Mieszkańcy wsi dochodzą do wniosku, że Bóg przestał słuchać modlitw ich kapłana. Zwracają się więc o pomoc i radę do pustelnika, który radzi wznieść stos ofiarny dla przebłagania sił natury. Z drugiej strony chłopi zaczynają krytycznie patrzeć na postępki swego plebana, uważając, że to one są powodem utracenia łaski u Boga przez księdza oraz zesłania plagi na wioskę.
Tymczasem do księdza przyjeżdża w odwiedziny jego matka. Nie uchodzi jej uwadze, że gospodyni na plebanii jest młoda, ładna i poczyna sobie niezwykle śmiało, jak u siebie w domu. Ksiądz spowiada się przed matką ze wszystkich swoich wyrzutów sumienia i lęków, nie stroniąc od biblijnego języka i obrazów piekielnego potępienia. Rozmowę tę podsłuchuje gospodyni i postanawia stać się „żniwiarką swojej Niedoli”…
Sztuka została opublikowana w 1899 roku w redagowanym przez Stanisława Przybyszewskiego krakowskim „Życiu”. Próby wystawienia Klątwy na scenie napotkały jednak na silny opór ze względu na fakt ukazania w krytycznym świetle postaci księdza. Śmietanka towarzyska była oburzona i zaniepokojona możliwym demoralizującym wpływem dzieła Wyspiańskiego; uzyskano więc zakaz cenzury austriackiej. Do prapremiery doszło dopiero w 1909 r. w Łodzi, a już w 1910 r. Klątwa trafiła na afisze Teatru Wielkiego w Warszawie. Aby nie urazić niczyich uczuć religijnych, czas akcji przeniesiono w mroki średniowiecza.
W zamyśle Wyspiańskiego Klątwa miała być jak najbardziej współczesna, osadzona tu i teraz, w konkretnej wsi, którą autor dobrze znał. Dopiero z tej bliskiej realności rozmaitych codziennych spraw i zatargów dramat miał wyrastać w kierunku konfliktu tragicznego i wyobraźni mitycznej. Doszukano się wielu możliwych inspiracji dla akcji Klątwy wśród historii z życia wziętych (co nie dziwi, bo nie rzecz sama była niesłychana, tylko mówienie o niej głośno), ale też zestawiano sztukę z wzorami antycznymi.
- Autor: Stanisław Wyspiański
- Epoka: Modernizm
- Rodzaj: Dramat
Czytasz książkę online - «Klątwa - Stanisław Wyspiański (focjusz biblioteka TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Stanisław Wyspiański
136. toć (daw., gw.) — przecież. [przypis edytorski]
137. jeno (daw., gw.) — tylko. [przypis edytorski]
138. dla cię — dla ciebie; z twojego powodu. [przypis edytorski]
139. prędki — tu: szybki; prędko wywołany. [przypis edytorski]
140. zwada — spór, kłótnia. [przypis edytorski]
141. nie naglej — nie naglij; nie przynaglaj; nie pospieszaj, nie poganiaj. [przypis edytorski]
142. więcierze (daw.) — sieci rybackie. [przypis autorski]
143. choć się przechwalasz znać przyczyny — choć się przechwalasz, że znasz przyczyny. [przypis edytorski]
144. snać (daw., gw.) — widocznie, najwyraźniej. [przypis edytorski]
145. tęga (gw.) — ciężkość, duszność. [przypis autorski]
146. jąć się (daw., gw.) — złapać się (za coś), chwycić za coś. [przypis edytorski]
147. z Ziemi lęgły — tu: wylęgły z ziemi; zrodzony z ziemi. [przypis edytorski]
148. kir — czarna, żałobna zasłona. [przypis edytorski]
149. dwie sągi — dziś: dwa sągi; sąg: jednostka miary objętości drewna, stos drewna o objętości 4 m³ (czterech metrów sześciennych a. przestrzennych). [przypis edytorski]
150. ugorny — leżący ugorem, nieorany, nieuprawny. [przypis edytorski]
151. niebios dla cię litość głucha — tj. litość niebios jest głucha dla ciebie; nie wzbudzasz litości niebios. [przypis edytorski]
152. coście ziemskie wzieni na się — co wzięliście na siebie ziemskiego (tj. należącego do spraw ziemskich). [przypis edytorski]
153. wyżeńcie het na pola (gw.) — wygońcie daleko, na pola. [przypis edytorski]
154. spuść (gw., daw.) — zwolnij, przestań, zmniejsz. [przypis autorski]
155. ziści (gw., daw.) — spełnij, dopełnij nadziei. [przypis autorski]
156. prawie (daw.) — prawdziwie; na pewno. [przypis edytorski]
157. przemóc — przezwyciężyć. [przypis edytorski]
158. pawęż (daw., gw.) — tarcz[a], ochrona. [przypis autorski]
159. wypleni (gw., daw.) — wypleń. [przypis autorski]
160. zabył (gw., daw.) — zapomniał, przebaczył. [przypis autorski]
161. zaprzania (daw., gw.) — zaparcia [się]. [przypis autorski]
162. a (daw.) — tu: oraz. [przypis edytorski]
163. schyl — [tu:] przychyl. [przypis autorski]
164. zwól (gw., daw.) — pozwól, przybliż. [przypis autorski]
165. znać — tu: widocznie, najwyraźniej. [przypis edytorski]
166. swarzyć — tu: kłócić się, przeciwstawiać. [przypis edytorski]
167. trza (gw.) — trzeba, należy. [przypis edytorski]
168. chyżo — szybko. [przypis edytorski]
169. sporo (daw., gw.) — szybko, niezwłocznie. [przypis edytorski]
170. het (gw.) — tam daleko. [przypis autorski]
171. skąd by nie dojrzeć — skąd nie widać. [przypis edytorski]
172. podle (daw., gw.) — wzdłuż, obok, nieopodal. [przypis edytorski]
173. ścierz (gw., daw.) — ściernisko. [przypis autorski]
174. mątwa (gw.) — zmierzwione badyle. [przypis autorski]
175. kierz (gw., daw.) — krzaki. [przypis autorski]
176. nie zorywa — nie orze, nie uprawia. [przypis edytorski]
177. trza (gw.) — trzeba, należy. [przypis edytorski]
178. powrósło — sznur, wstęga do przewiązywania snopów zboża, chrustu, polan drewna, najczęściej upleciona z traw, słomy a. wikliny; także: przewiąsło. [przypis edytorski]
179. wszelijakiego (gw.) — wszelakiego. [przypis autorski]
180. zładzić — tu: zgromadzić. [przypis edytorski]
181. trza zrobić, jako inksza Wola — trzeba postąpić tak, jak nakazuje inna (boska) wola. [przypis edytorski]
182. sąg dwie — dziś: dwa sągi. [przypis edytorski]
183. poły (gw.) — przez pół, pół. [przypis autorski]
184. hańtego (gw.) — tamtego. [przypis autorski]
185. ugor — dziś popr.: ugór. [przypis edytorski]
186. a dyć (gw.) — a toć przecie. [przypis autorski]
187. prawić (daw., gw.) — mówić, rozmawiać, rozprawiać. [przypis edytorski]
188. zmilkłabyś raczy — iron. racz zamilknąć; lepiej byś zamilkła. [przypis edytorski]
189. haczyć się kogoś — zaczepiać kogoś. [przypis edytorski]
190. zmiarcyła (gw.) — zmiarkowała, domyśliła się. [przypis autorski]
191. harny — hardy, dumny; por. gw. harnaś. [przypis edytorski]
192. wyżeną (gw., daw.) — wygnają. [przypis autorski]
193. zdziwiać (gw.) — mędrkować, wydziwiać. [przypis autorski]
194. skorzyście — jesteście skorzy (szybcy, pochopni). [przypis edytorski]
195. ino (gw.) — tylko. [przypis edytorski]
196. kiej (gw.) — kiedy, gdy. [przypis edytorski]
197. tęgo (gw., daw.) — uparcie, mocno. [przypis autorski]
198. parać się (gw., daw.) — wdawać się, zadawać się. [przypis autorski]
199. trza (gw.) — trzeba, potrzeba. [przypis edytorski]
200. tęga (gw.) — siła; tu: duszność. [przypis edytorski]
201. jąć się (daw., gw.) — złapać się, chwycić się. [przypis edytorski]
202. bez (gw.) — przez, poprzez. [przypis edytorski]
203. bo tak widno musi (gw.) — bo tak, widać, być musi. [przypis autorski]
204. zejmie (gw. forma) — zdejmie. [przypis edytorski]
205. bez (gw.) — przez, z powodu. [przypis edytorski]
206. bez (gw.) — przez, z powodu. [przypis autorski]
207. zaśby (gw.) — skąd żeby zaś; [skądże; ależ skąd; WL]. [przypis autorski]
208. juści (gw.) — owszem, właśnie tak. [przypis edytorski]
209. zwala (gw., daw.) — pozwala (zwolić). [przypis autorski]
210. jeźli (daw., gw.) — jeśli, jeżeli. [przypis edytorski]
211. mnie się patrzy (gw., daw.) — ja powinnam, mnie się należy. [przypis autorski]
212. bąkają — gadają. [przypis autorski]
213. jedno (gw., daw.) — jednak. [przypis autorski]
214. co ta (gw.) — co tam. [przypis autorski]
215. wygębować — wygadać; powiedzieć. [przypis edytorski]
216. wrzescała (gw.) — wrzeszczała. [przypis autorski]
217. dziecka (gw.) — dzieci. [przypis edytorski]
218. zawdy (gw., daw.) — zawsze. [przypis autorski]
219. ladacznica (daw.) — prostytutka. [przypis edytorski]
220. paduch (gw.) — nicpoń. [przypis autorski]
221. strawa — pożywienie; wyżywienie. [przypis edytorski]
222. dyciem (gw.) — a przeciem, a tom przecie. [przypis autorski]
223. warować się — trzymać się z daleka; nie ruszać. [przypis edytorski]
224. pirwsze (gw.) — pierwsze. [przypis autorski]
225. dyć (gw., daw.) — toć, przecie. [przypis autorski]
226. spamiętać się — opamiętać się; powstrzymać się. [przypis edytorski]
227. kroiło ci się (gw., daw.) — zbierało się na ciebie. [przypis autorski]
228. naściże (daw., gw.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że; inaczej: masz, maszże. [przypis edytorski]
229. włóko — wywłoko (przekleństwo, obelga). [przypis edytorski]
230. zczesła — sczezła; umarła, zdechła. [przypis edytorski]
231. krzywdów (gw.) — [D.lm] krzywd. [przypis autorski]
232. dola — los, egzystencja. [przypis edytorski]
233. grzędów (gw.) — grządek. [przypis autorski]
234. znikcemniały (gw.) — znikczemniały. [przypis autorski]
235. dworuje (gw.) — jest panem we dworze, panuje. [przypis autorski]
236. czasów siła — dużo czasu. [przypis edytorski]
237. zaroz (gw.) — zaraz. [przypis autorski]
238. suma — długa, uroczysta msza w kościele katolickim, odprawiana raz dziennie, najczęściej w południe. [przypis edytorski]
239. awo (gw.) — a to. [przypis autorski]
240. dworuje — panoszy się, mizdrzy, udaje panią. [przypis autorski]
241. aniś pocieszał — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: ani pocieszałeś; nawet nie pocieszałeś. [przypis edytorski]
242. niesporo (daw.) — niełatwo, trudno. [przypis edytorski]
243. snać (daw., gw.) — widocznie, najwyraźniej. [przypis edytorski]
244. uczna — uczona. [przypis autorski]
245. wkiedy (gw.) — kiedy. [przypis autorski]
246. honorny (gw.) — z honorem, dumą. [przypis autorski]
247. bez tom chciała (gw.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; przez to chciałam. [przypis edytorski]
248. chycił (gw.) — chwycił. [przypis autorski]
249. ile roków (gw., daw.) — ile lat. [przypis autorski]
250. jurny (gw., daw.) — namiętny, zapędny. [przypis autorski]
251. namknął (gw.) — napomknął, wzmiankował. [przypis autorski]
252. bez to (gw.) — przez to, z tego powodu; [bez tom zjechała: konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; bez to zjechałam (gw.), znaczenie: z tego powodu przyjechałam]. [przypis autorski]
253. bez toście tu (gw.) — przez to [jeste]ście tu. [przypis edytorski]
254. zabaczyć (gw., daw.) — zapomnieć. [przypis autorski]
255. trza (gw.) — trzeba. [przypis edytorski]
256. jeno (gw.) — tylko. [przypis edytorski]
257. wprzódzi (gw.) — wcześniej, najpierw. [przypis edytorski]
258. zaśbym (gw.) — cóż bym, czemu bym. [przypis edytorski]
259. wnijść (daw., gw.) — wejść. [przypis edytorski]
260. statkiem (daw., gw.) — dobytkiem. [przypis autorski]
261. plebaneś dzisiaj — skrócone: pleban [jeste]ś dzisiaj. [przypis edytorski]
262. podchyzie — obejście bezpośrednie koło domu, od frontu ocienione daszkiem wspartym na słupach; także: podścienie, podcienie, podcień. [przypis edytorski]
263. hawok (gw.) — tutaj, haw. [przypis autorski]
264. dwa stołków (gw. forma) — dwa stołki. [przypis edytorski]
265. ciewy (gw.) — a niech to; a to dopiero; też coś. [przypis edytorski]
266. [może ci] nie prawie — może ci się nie podoba. [przypis autorski]
267. cale (daw., gw.) — całkiem, całkowicie, w pełni. [przypis edytorski]
268. ładzić — porządkować, wprowadzać ład. [przypis edytorski]
269. jeźli (daw., gw.) — jeśli, jeżeli. [przypis edytorski]
270. z gębą (gw.) — wymowna. [przypis autorski]
271. wkiedy (gw.) — kiedyś. [przypis edytorski]
272. abo (gw.) — albo. [przypis autorski]
273. zmarnieli (gw.) — posmutnieli. [przypis autorski]
274. zejmę — zdejmę. [przypis autorski]
275. trocha (gw.) — trochę. [przypis autorski]
276. pirwy (gw.) — pierwej, wpierw. [przypis autorski]
277. awo (gw.) — a oto. [przypis autorski]
278. szklenę (daw., gw.) — szklankę. [przypis autorski]
279. wszyscy inszy (gw.) — wszyscy inni. [przypis autorski]
280. z pyszna — dumnie. [przypis autorski]
281. jak się (...) śmieli — jak się ośmiela. [przypis autorski]
282. nieodbycie — tu: nieuchronnie. [przypis edytorski]
283. przewina (daw., gw.) — przewinienie. [przypis autorski]
284. trocha (gw.) — trochę. [przypis edytorski]
285. najść (daw., gw.) — znaleźć. [przypis edytorski]
286. dorzeczny (gw., daw.) — dogodny dla siebie. [przypis autorski]
287. nie zajrzą (gw., daw.) — nie pozazdroszczą. [przypis autorski]
288. radości (gw., daw.) — radościami. [przypis autorski]
289. żywiący (gw., daw.) — żyjący. [przypis autorski]
290. pożyte (gw., daw.) — spełnione. [przypis autorski]
291. każdyże — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że; znaczenie: czyż każdy, każdy przecież. [przypis edytorski]
292. ziem nie porał (daw., gw.) — ziemi nie krajał (pługiem). [przypis autorski]
293. czemużem (...) pragła — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że, skróconą do -ż; znaczenie:
Uwagi (0)