Walka o język polski w czasach Odrodzenia - Kazimierz Morawski (książki naukowe online TXT) 📖
Rozprawa Kazimierza Morawskiego, filologa klasycznego i tłumacza dzieł Sofoklesa, a jednocześnie znawcy kultury renesansowej, poświęcona rozwojowi języka polskiego aż do Kochanowskiego włącznie.
Morawski (1852–1925) był prawdziwym miłośnikiem literatury i sztuki Odrodzenia, czemu daje wyraz w publikowanym tu tekście. Szeroko i dogłębnie zarysowany obraz polskiego piśmiennictwa XVI wieku na tle ówczesnej kultury europejskiej jest efektem starannych studiów i analiz badawczych. Walka o język polski w czasach Odrodzenia to jedna z serii znakomitych rozpraw poświęconych Renesansowi autorstwa tego powszechnie uznanego w swoich czasach za autorytet konsultanta naukowego m.in. powieści historycznych Henryka Sienkiewicza.
- Autor: Kazimierz Morawski
- Epoka: Modernizm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Walka o język polski w czasach Odrodzenia - Kazimierz Morawski (książki naukowe online TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Kazimierz Morawski
25. Brückner, Język polski i jego historja, cz. I, str. 80–81. [przypis autorski]
26. W egzemplarzu Bibljoteki Czartoryskich, str. 203. [przypis autorski]
27. coram clericis saporem suavitatis non habet (łac.) — w oczach kleru nie ma smaku słodyczy. [przypis edytorski]
28. Długosz, Liber beneficiorum, I, 261. [przypis autorski]
29. Por. Lecoy de la Marche: La chaire franc. au moyen âge, Paris 1886, str. 263, i moją Historję Uniw. krak. I, 285 i nast. [przypis autorski]
30. Długosz, IV, 530. [przypis autorski]
31. quod polonice... (łac.) — to po polsku... powiedział, jakby ta mowa do samych Polaków odnosiła się, nie jednak do obcych, którzy byli obecni; tak, a co więcej Samuel wówczas zgodnie z posiadaną wizją, chwalił króla polskiego pośród Polaków słowami polskimi. [przypis edytorski]
32. Por. Baliński, Pamiętniki o królowej Barbarze, I, 219 i 222. [przypis autorski]
33. Acta Tomiciana, III, 445. [przypis autorski]
34. Cytuję według wyd. z r. 1564. — Ułoga, tyle co nałóg, niedomaganie. [przypis autorski]
35. Por. Voigt, Die Wiederbelebung des klass. Alterthums II, 422. [przypis autorski]
36. quarum memoriam nolumus transferre ad posteros (łac.) — których pamięci nie chcemy zachować dla potomnych. [przypis edytorski]
37. Korespondencja Zebrzydowskiego, wyd. Wisłocki, nr. 377. [przypis autorski]
38. Pismo Hozjusza czytamy w Hosii Epistulae, nr. 1508. Objaśnienie historyczne tego starcia, które nas wyłącznie pod względem literackim zajęło, dał prof. Kot w dziele Andrzej Frycz Modrzewski, Kraków 1919, str. 139–140 i 142. [przypis autorski]
39. W Defensio verae Translationis corporis catechismi in linguam polonicam (rękopis w archiwum państw. w Królewcu, nr. 207). [przypis autorski]
40. Por. ks. dr. Warmińskiego: Andrzej Samuel i Jan Seklucjan, Poznań 1906, str. 199. [przypis autorski]
41. Mecherzyński, Historja języka łacińskiego w Polsce, 1833, strona 34. [przypis autorski]
42. Podobnie działo się w szesnastym wieku we Francji; pisarze zasilali francuski swój język wyrażeniami gwarowemi, nowotworami, nawet pożyczkami z obcych zupełnie języków. Por. o tem znakomite dzieło Ferdynanda Brunot’a, Histoire de la langue française, 1906, II, 174. [przypis autorski]
43. Por. Orichoviana, wyd. Korzeniowski, str. 304. [przypis autorski]
44. Konstytucje dla księstwa oświecimskiego i zatorskiego znajdujemy w Archiwum ziemskiem w Krakowie, Terr. Crac. 406 (Succameralia). Są one z r. 1543 i przepisują dla sądów tamtejszych język polski; pozwy, zapisy etc. mają być „po polsku pisane” (str. 55); zwraca się to przeciw panującej tam czeszczyźnie. Przeciwko łacinie w polskich sądach odezwał się Górnicki w Rozmowie o elekcji wtórej; piętnuje on tam łacinę prawniczą polską, „która nic w sobie nie ma łacińskiego”. — W sądownictwie Francji zarządzała używanie języka francuskiego ordonnance z Villers-Cotterets, wydana krótko przedtem, w roku 1539. [przypis autorski]
45. Czytamy to w ostatniej z tylu cennych prac Brücknera o Reju, Mikołaj Rej, Lwów 1922, str. 98. [przypis autorski]
46. Statorius w swej gramatyce zauważał, wymieniając zdrobniałe polskie wyrazy: in hac parte vehementer polonica lingua luxuriat. [przypis autorski]
47. patrii sermonis egestas (łac.) — ubóstwo mowy ojczystej. [przypis edytorski]
48. Por. Chrzanowskiego: Wśród zagadnień, książek i ludzi, str. 107 i nast. [przypis autorski]
49. Hic illum patrio... (łac.) — przekład prozą: Tu zobaczyłem owego, śpiewającego pieśni przy akompaniamencie ojczystej lutni Ronsarda, nie mniej oniemiałem... Po tym, jak Mars wzniósł się na niebiańskich koniach w przestworza, wysławiał ów zalety bogów i pożytki szlachetnego pokoju. [przypis edytorski]
50. Niedawno uczynił to prof. Windakiewicz w artykule zamieszczonym w „Przeglądzie Warszawskim”, rocznik I, nr. 2. Nowa książka Nolhac’a: Ronsard et l’humanisme (Paris 1921) dużo przyniosła nowych materjałów. [przypis autorski]
51. Por. Kochanowskiego Dzieła, wyd. warsz., I, str. 354. [przypis autorski]
52. Por. Nolhac, l. c. str. 87 i 170. [przypis autorski]
53. Są to wiersze Ronsard’a, II, 213 w wyd. Laumonier’a. [przypis autorski]
54. Por. moją monografję o Nideckim, str. 377. [przypis autorski]
55. Por. we Fraszkach I: 4, 8, 39, 54, 71; II: 44, 87, 88; III: 4, 5. [przypis autorski]
56. O tem odrodzeniu liryki Pindara we Włoszech i Francji por. Nolhac, l. c. str. 342, 45 i nast., 223. [przypis autorski]
57. Biały wiersz także wypłynął z tego naśladowania klasyków. [przypis autorski]
58. Stosunek Kochanowskiego do Ronsarda w szczegółach poetycznych dotąd bliżej zbadanym nie został. — Sam Ronsard nie wymienia swych znajomych Polaków. W całej jego spuściźnie znaleźliśmy tylko imienne wspomnienie Hozjusza, w wyd. Laumonier’a VI, 21 (Dialogue du libraire et du passant): P. Qui est ce livre? L. Estranger. P. Qui l’a fait? L. Le grand Osie, en sçavoir tout parfait. P. Qui l’a conduit des terres Poulonnoises, Et fait sonner nos parolles Françoises? L. C’est Lavardin... Odnosi się to do tłumaczenia na francuskie dzieła Hozjusza Confessio fidei z r. 1557. Przekład ogłosił Jean de Lavardin w r. 1579. W Indeksie osobowym nie pomieszczono Hozjusza. [przypis autorski]
59. trionfo (wł.) — triumf; odwołanie do starożytnej tradycji pochodu triumfalnego wodza, by uczcić jego osiągnięcia wojenne. [przypis edytorski]
60. Musa, relinquamus ripas Anienis amoenas... (łac.) — przekład prozą: Muzo, opuśćmy piękne brzegi Ania. Wzywają mnie od dawna Karpaty do swych grot i rozkazują Sarmatię upiększyć Poezją (Muzą) ojczystą. [przypis edytorski]
61. Por. Caligarii epistulae, wyd. Boratyński, str. 256, 3 i n., 386. Powodowski w Contiones aliquae piae et eruditae z r. 1578 (Poznań) powiada, że jedne z tych kazań zastosował do uszu króla w języku łacińskim; inne przemowy miał wobec królowej Anny po polsku, lecz z powodu „ubóstwa języka polskiego i braku czytelników” kazania te przełożył na łacinę. [przypis autorski]
62. Por. o tym dalszym poezji łacińskiej rozwoju Sinko: Historja poezji łacińskiej w Polsce (Encykl. polska Akad. Um., t. XXI), str. 141 i nast. Tutaj znalazł też słynny Sarbiewski należytą ocenę. [przypis autorski]
Wolne Lektury to projekt fundacji Nowoczesna Polska – organizacji pożytku publicznego działającej na rzecz wolności korzystania z dóbr kultury.
Co roku do domeny publicznej przechodzi twórczość kolejnych autorów. Dzięki Twojemu wsparciu będziemy je mogli udostępnić wszystkim bezpłatnie.
Jak możesz pomóc?
Przekaż 1% podatku na rozwój Wolnych Lektur:
Fundacja Nowoczesna Polska
KRS 0000070056
Dołącz do Towarzystwa Przyjaciół Wolnych Lektur i pomóż nam rozwijać bibliotekę.
Przekaż darowiznę na konto: szczegóły na stronie Fundacji.
Ten utwór nie jest objęty majątkowym prawem autorskim i znajduje się w domenie publicznej, co oznacza że możesz go swobodnie wykorzystywać, publikować i rozpowszechniać. Jeśli utwór opatrzony jest dodatkowymi materiałami (przypisy, motywy literackie etc.), które podlegają prawu autorskiemu, to te dodatkowe materiały udostępnione są na licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa – Na Tych Samych Warunkach 3.0 PL.
Źródło: http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/walka-o-jezyk-polski-w-czasach-odrodzenia
Tekst opracowany na podstawie: Kazimierz Morawski, Walka o język polski w czasach Odrodzenia, nakł. Krakowskiej Spółki Wydawniczej, Kraków 1923.
Wydawca: Fundacja Nowoczesna Polska
Publikacja zrealizowana w ramach projektu Wolne Lektury (http://wolnelektury.pl) na podstawie tekstu dostępnego w serwisie Wikiźródła (http://pl.wikisource.org). Redakcję techniczną wykonała Paulina Choromańska, a korektę ze źródłem wikiskrybowie. Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Okładka na podstawie: Jason Eppink@Flickr, CC BY 2.0
ISBN 978-83-288-3562-7
Plik wygenerowany dnia 2021-07-08.
Uwagi (0)