O wolności ludzkiej woli - Artur Schopenhauer (jak czytać książki .txt) 📖
W rozprawie o wolności woli Schopenhauer właściwie zaprzecza możliwości suwerennego podejmowania decyzji dotyczących własnego postępowania przez jednostkę ludzką.
Jednocześnie, pod koniec rozprawy, filozof broni tezy o odpowiedzialności człowieka za własne czyny, mimo że powodowany jest on w gruncie rzeczy niezależną w żaden sposób od niego koniecznością. Wydanie opatrzone zostało erudycyjnymi przypisami tłumacza, Adama Stögbauera, zawierającymi m.in. streszczenia innych, odnoszących się do tego, dzieł Schopenhauera oraz skrótową prezentację tych poglądów innych myślicieli, które stanowią filozoficzny kontekst rozprawy.
- Autor: Artur Schopenhauer
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «O wolności ludzkiej woli - Artur Schopenhauer (jak czytać książki .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Artur Schopenhauer
Wyobrażeniowy — (niem.) anschaulich; zob. wyobrażenie, przedstawienie.
Wystarczająca podstawa — (niem.) zureichender Grund; zob. podstawa.
ZZapatrywanie — (niem.) Meinung, Stimme; Ansicht.
Zasada — (niem.) Princip, zob. podstawa; Regel, Satz, Grundsatz, zob. prawo. Zasada doświadczenia — (niem.) Erfahrungssatz; zob. doświadczenie. Zasada podstawy — (niem.) Satz vom Grunde; zob. podstawa.
Zdolność — (niem.) Vermögen, Fähigkeit; zob. siła.
Zdolność do dobra i zła — (niem.) Vermögen des Guten und Bösen.
Zdolność myślenia — (niem.) Denkfähigkeit, Denkvermögen.
Zdolność pojmowania — (niem.) Fassungskraft, Auffassungsvermögen; zob. pojmowanie.
Zdolność poznawcza — (niem.) Erkenntnisvermögen, zob. poznawczy.
Zdolność przedstawień — (niem.) Vorstellungsvermögen; zob. przedstawienie.
Zdolność przyjmowania pobudek — (niem.) Empfänglichkeit für Motive; zob. pobudliwość.
Zdolność rozważania — (niem.) Deliberationsfähigkeit.
Zdolność sądzenia — (niem.) Urteilsvermögen, Urteilskraft; zob. sądzenie, siła.
Zdolny do rozwagi — (niem.) deliberationsfähig.
Zjawisko — (niem.) Erscheinung, Phänomen. Fenomen, w przeciwstawieniu do rzeczywistego istnienia, do rzeczy w sobie (zob. rzecz w sobie). Odróżnić należy zjawisko (Erscheinung) od złudzenia, pozoru (Schein; zob. pozór). U Schopenhauera jest byt zjawiskowy tylko złudzeniem. Zob. Wstęp do niniejszej rozprawy.
Zmuszać, zmusić — (niem.) necessiren; zob. koniecznym uczynić.
Znaczenie — (niem.) Sinn; zob. sens, nonsens (Unsinn). Bedeutung.
1. Schopenhauer (...) jest mimo swoich sprzeczności bardziej jednolity i uchwytny — zob. ustęp 1., gdzie Schopenhauer sam charakteryzuje swoją filozofię pod tym względem. Niektórzy krytycy odmówili mu prawa do porównywania jej z Tebami, wykazując sprzeczności, które te proste drogi skrzywiają. O czym będzie jeszcze mowa we Wstępie. [przypis tłumacza]
2. percepujący — postrzegający. [przypis edytorski]
3. uchwycenie jej [pierwszej z rozpraw Schopenhauera] znaczenia w systemie — na ten związek sam Schopenhauer kładzie wielką wagę. Zob. ustęp 1. Druga z rozpraw wyszła również w przekładzie polskim (p. Bassakówny. Zob. Literatura), ale tłumaczka nie uwzględniła obu przedmów, mimo to że właściwie odnoszą się one prawie wyłącznie właśnie do drugiej rozprawy (O podstawie etyki). [przypis tłumacza]
4. musiałem uwzględnić kilka wydań dzieł Schopenhauera — zob. Literatura. [przypis tłumacza]
5. wydanie (...) Weicherta, (...) wydanie Frauenstädta i wydanie Grisebacha (...) najsumienniejsze — uznali to również krytycy Schopenhauera. Zob. np. K. Fischer, Schopenhauer, s. 163; Volkelt J. Schopenhauer, s. 359. Zob. VI. tom wydania Grisebacha (Reclam) s. 387 i nast. [przypis tłumacza]
6. obie rozprawy kładące podstawę etyki są (...) uzupełnieniami odnośnych części dzieła głównego — zob. ustęp 3. [przypis tłumacza]
7. cytatów w językach obcych, których Schopenhauer nie skąpi — sam doskonale władał siedmioma językami. [przypis tłumacza]
8. sprzeciwważyć (neol.) — stanowić przeciwwagę; zrównoważyć. [przypis edytorski]
9. Wchodzi tu w grę także „rentowność interesu”. Analogiczny stan rzeczy stwierdził już Locke, a z nim Schopenhauer (...) — zob. ustęp 24. [przypis tłumacza]
10. którzy kładą taki nacisk na związek między osobowością Schopenhauera a jego filozofią — np. K. Fischer, F. Paulsen, J. Volkelt. Zob. Literatura. [przypis tłumacza]
11. Żadna istota (...) powiada Schopenhauer (...) — Schopenhauer, Werke, II, 184; (Grisebach). [przypis tłumacza]
12. potrzeba metafizyki, którą Schopenhauer odnajduje w ludziach, wychodząc ze siebie samego — Schopenhauer, Werke II, 184, (Grisebach); [wychodząc ze siebie samego dziś raczej: wychodząc (w rozumowaniu) od siebie samego; red. WL]. [przypis redakcyjny]
13. w kierunku wyszukiwania ujemnych stron rzeczy i dokumentów marności świata — zob. ustęp 4, Życiorys Schopenhauera. [przypis redakcyjny]
14. szereg czynników (...) które (...) urobiły w nim „charakter nabyty” — zob. ustęp 4, Życiorys Schopenhauera. [przypis redakcyjny]
15. owego nabywania — tj. kształtowania „charakteru nabytego”. [przypis edytorski]
16. sposób przeżywania czasów i ludzi — zob. niniejsza rozprawa, ustęp 79. [przypis redakcyjny]
17. Schopenhauer o filozofii starożytnej — zob. niniejsza rozprawa, ustęp 101. [przypis redakcyjny]
18. zagadnienie wolności woli — zajmuje się nim właśnie nasza rozprawa. [przypis redakcyjny]
19. [Kartezjuszowi] należy się (...) miano ojca nowszej filozofii — Schopenhauer, Werke IV, 15. [przypis redakcyjny]
20. podkreśla Kartezjusz bezpośredniość podmiotu (...) a Schopenhauer pośredniość przedmiotu (...) wyrażają obaj to samo z dwóch różnych stron — Schopenhauer, Werke IV, 16. [przypis redakcyjny]
21. Sam się chlubi, że ostatecznie dopiero on rozwiązał ów najtrudniejszy i najistotniejszy problem filozofii — Schopenhauer, Werke IV, s. 32. [przypis redakcyjny]
22. Nihil est in intellectu, quod non fuerit in sensu — „Nie ma nic w intelekcie, co by nie było wprzód dane w zmysłowym wrażeniu. [przypis redakcyjny]
23. aprioryzm — zob. Słownik, hasło: aprioryczny. [przypis redakcyjny]
24. czyste pojęcia (...) — zob. odnośne wyrazy w słowniku. [przypis redakcyjny]
25. aprioryczność, rzeczy w sobie itp. — zob. odnośne wyrazy w słowniku. [przypis redakcyjny]
26. odbiera temu światu rzeczywistość i robi go mniej niż snem — porównaj: Riehl, Zur Einführung in die Philosophie der Gegenwart, s. 117. i 118 oraz Volkelt, A. Schopenhauer, s. 78. [przypis redakcyjny]
27. pozostający (...) pod wpływem dusznej atmosfery rodzinnej — zob. Życiorys Schopenhauera. [przypis redakcyjny]
28. Schulze — profesor Schopenhauera na uniwersytecie w Getyndze; zob. Wstęp. [przypis redakcyjny]
29. o zasadzie wystarczającej podstawy — Über die vierfache Wurzel des Satzes vom zureichenden Grunde, Rudolstadt 1813. [przypis redakcyjny]
30. Świat jest moim przedstawieniem (...) I. księga — I, s. 33; Die Vorstellung unterworfen dem Satze vom Grunde: das Objekt der Erfahrung und Wissenschaft. [przypis redakcyjny]
31. przyczynowość, która jest jedyną prawdziwą z kategorii kantowskich — zob. Wstęp. Schopenhauer nazywa resztę kategorii Kantowskich „ślepymi oknami” i stara się je sprowadzić do jednej, tzn. do przyczynowości. Charakterystycznym jest ten punkt styczny Schopenhauera z filozofami pokantowskimi, których tak nienawidził, a którzy tak samo starają się wprowadzić jedność w schemat kategorii Kanta. [przypis redakcyjny]
32. wpływ metafizyki Indów (...) — zob. Volkelt, 1, s. 78. [przypis redakcyjny]
33. z (...) założeniami teorii poznania — porównaj: Volkelt 1. c, s. 138 i 144; Überweg, Geschichte der Philosophie IV, s. 90; Windelband, Geschichte d. neueren Philosophie II, s. 368. [przypis redakcyjny]
34. typowo nowoczesny człowiek o dwu duszach — por. Paulsen, Schopenhauer, Hamlet, Mephisto, s. 43. [przypis redakcyjny]
35. furtki, której może Kant nie zauważył (...) — zob. Wstęp. [przypis redakcyjny]
36. co też w nas jest najgłębszego i najistotniejszego (...) będzie niewątpliwie najbliższe rdzeniowi świata — tak określa pięknie i trafnie genezę metafizyki u Schopenhauera Theodor Lessing, dając tym samym zwięzłe jej streszczenie; Schopenhauer. Wagner. Nietzsche, München 1906, s. 48. [przypis redakcyjny]
37. alogistyczny — dziś raczej: alogiczny. [przypis edytorski]
38. bierze tu wolę w bardzo obszernym znaczeniu, jako prasiłę, energię, popęd — por. Lessing, op. cit., s. 82; Windelband, op. cit., s. 359; Volkelt, op. cit., s. 148 i 167; Paulsen, op. cit., s. 78 oraz w [dołączonym tu] Słowniku [hasło]: „wola”. [przypis redakcyjny]
39. Wola jest władcą (...) światów — II. 589; III. 272, 311; IV. 33, 87, 108. [przypis redakcyjny]
40. Dlatego też jest wola wolna — posiada, jak Schopenhauer mówi, asertatem; por. niniejsza rozprawa, ustęp 114 i 164. [przypis redakcyjny]
41. Zasadniczym rysem mojej teorii (...) — Schopenhauer charakteryzuje tu sam trafnie swoją filozofię. Por. Überweg, op. cit., s. 102. [przypis redakcyjny]
42. Człowiek tkwi w sercu, a nie w głowie — II. 268 i n., 271 i n., 279 i n., III. 228 i n. [przypis redakcyjny]
43. wielkiej teorii εν καὶ πᾶν głoszonej przez Indów, Eleatów, Spinozę i metafizyków pokantowskich — Volkelt, op. cit., s. 166; [gr. εν καὶ πᾶν (hen kai pan): wszechjednia, jedność wszechrzeczy; red. WL]. [przypis redakcyjny]
44. stara się Schopenhauer wykazać i wytłumaczyć związek między tymi dwoma światami — por. Wstęp. [przypis redakcyjny]
45. obiektywacje woli i państwo idei — Der Welt als Wille erste Betrachtung: Die Objektivation des Willens. [przypis redakcyjny]
46. ustopniowany szereg obiektywacji woli przechodzi przez całą przyrodę (...) — zob. niniejszej rozprawy ustęp 57, 60 i n. [przypis redakcyjny]
47. estetyki, którą się Schopenhauer zajmuje w trzeciej księdze — Die Vorstellung, unabhängig vom Satze des Grundes: D. Platonische Idee: D. Objekt der Kunst I, 231. [przypis redakcyjny]
48. człowiek jest na równi z innymi rzeczami w przyrodzie zjawiskiem podlegającym zasadzie podstawy — zob. niniejszą rozprawę, ustępy 57, 61 i 74. [przypis redakcyjny]
49. determinizm jest w tym wypadku określony motywacją (...) — zob. niniejszą rozprawę, ustęp 64. [przypis redakcyjny]
50. bezwzględną wolność — ta pierwsza część niniejszego 3-go rozdziału odnosi się w ogóle do naszej rozprawy, a w szczególności do jej V-go ustępu. [przypis redakcyjny]
51. mówi Schopenhauer, że każdy człowiek posiada uczucie odpowiedzialności (...) — podobnie, jak Kant; por. niniejszej rozprawy ustęp 158. [przypis redakcyjny]
52. zawisłości [od metafizyki] w ogóle wymaga też Schopenhauer sam od każdej etyki — podobnie, jak Kant i Fichte; por. niniejszej rozprawy ustępy 7 i 9. [przypis redakcyjny]
53. głęboko te korzenie [wyrastające z woli] sięgają, to jest pytaniem transcendentnym, na które Schopenhauer nie obowiązuje się odpowiedzieć — zob. I. 337 i n.; II. 711, 756; V. 233 i n., 243 oraz Schemanna Schopenhauer — Briefe, s. 406 i n., 502 i n. [przypis redakcyjny]
54. [teorię] Kantowską (...) nazywa też Schopenhauer najdoskonalszym z tego, co duch ludzki stworzył — zob. niniejszej rozprawy ustęp 162. [przypis redakcyjny]
55. wolność jest pojęciem negatywnym — zob. niniejszej rozprawy ustęp 8. [przypis redakcyjny]
56. etyka Schopenhauera jest opisowa — etyczne rozważania zawiera, księga 4: Die Welt als Wille: bei erreichter Selbsterkenntnis Bejahung oder Verneinung des Willens zum Leben, I. 353, II. 541 oraz Die beiden Grundprobleme der Ethik, III. 345. [przypis redakcyjny]
57. Schopenhauer zwalcza Kanta pod tym względem — III. 500 i n. §§ 4–9. [przypis redakcyjny]
58. trzecią pobudką ludzkiego działania jest litość — II. 483. Über d. Grundlage der Moral. [przypis redakcyjny]
59. tożsamościowa istota wszystkich ludzi i zwierząt — Schopenhauer jest jedynym filozofem, który w swojej etyce uwzględnia także zwierzęta, a szczególnie psy, uważając dręczenie ich za uczynek moralnie zły. Tę sympatię do zwierząt podzielają z Schopenhauerem Wagner, Tołstoj, Jean Paul, F. Vischer. [przypis redakcyjny]
60. określenia etyczne (...) u Kanta — por. Wstęp. [przypis redakcyjny]
61. etyczne prazjawisko — Ethisches Ur-Phänomen. [przypis redakcyjny]
62. wola gatunku popycha ku sobie kochających się — zob. II. 623. Methaphysik der Geschlechtsliebe. [przypis redakcyjny]
63. zjawiska hipnotyzmu i spirytyzmu, którymi Schopenhauer (...) popiera (...) swój fenomenalizm (...) i metafizyczną jedność woli — zob. niniejszej rozprawy ustęp 95. Kant zajmował się także tymi zjawiskami: Träume eines Geistersehers” (Reclam). [przypis redakcyjny]
64. litość i połączone z nią: sprawiedliwość i miłosierdzie są drugą stacją na drodze zaprzeczenia woli — zob. Wstęp. [przypis redakcyjny]
65. wola chce tylko chcieć i dlatego jest wiecznie niezaspokojona — zob. Wstęp. [przypis redakcyjny]
66. człowiek sam jej wolnym sprawcą, co wynika z jego inteligibilnego charakteru — zob. Wstęp. [przypis redakcyjny]
67. przejścia od Sansary (tzn. pełni życia) do Nirwany — Nirwany nie uważa Schopenhauer za niebyt bezwzględny, gdyż mówi, że gdybyśmy weń przeszli, może by potem ten nasz świat wydał się nam Nirwaną. Ponieważ żyjemy w świecie potwierdzającym wolę, brak nam środków do przedstawienia sobie i uchwycenia istoty tej Nirwany (I. 523 i n., II. 510, 716 i n.). [przypis redakcyjny]
Uwagi (0)