Żyto w dżungli - Zbigniew Uniłowski (nowoczesna biblioteka szkolna .txt) 📖

„życia na łonie przyrody”. Powstaliśmy i uścisnąwszy drewnianą jakby rączkę Indianina, wyszliśmy z szałasu.

Zaraz jednak Grzeszczeszyn zawrócił, wsadził głowę do szałasu i z wewnątrz słyszałem, jak namawiał całe towarzystwo, aby pozwoliło się sfotografować. Indianin odpowiedział, że sfotografowanie jednej osoby kosztuje milreisa. Grzeszczeszyn gwałtownie odwrócił do nas głowę z ożywionymi oczkami:

— Widział pan tych sukinsynów! Po milu chcą za fotografię! Jak to sobie obliczyli? A gówno w maśle, parszywe dzikusy!

— Jak już pan wszczął tę całą historię, to zdejm pan ze dwóch i zapłać te dwa mile.

Głowa Grzeszczeszyna znów zniknęła w szałasie.

— Po pół mila chcecie, to was wszystkich zdejmę!

— Nie, nie — po milu, taka jest cena; obok w toldzie biorą tak samo.

— A to cyganie, ścierwy, indiańska ich mać! — biadał Grzeszczeszyn po polsku. W tymże języku zaprosił ich do fotografii:

— Wyłaźcie! Czarna swołocz, śmierdziuchy, psia wasza mać!

Po chwili opamiętał się i rzekł po portugalsku:

— No to wyjdźcie! Wy i tamten chłopak ze wstążką na kapeluszu i trzy kobiety, tylko młode, lepiej sam sobie wybiorę!

Wszedł do szałasu i po chwili wrócił z trzema młodymi, roześmianymi Indiankami. Ustawił grupę na tle szałasu i polecił nam stanąć między nimi. Stanęliśmy. Pstryknął, nastawił powtórnie aparat i biegnąc do Indian, prosił aby go Wójcik zdjął z kolei.

Gotowe. Ale przy płaceniu wszczęła się kłótnia, bo Indianin żądał za dwa zdjęcia, czyli dziesięć milów zamiast pięciu. Pociągnięci kłótnią, mimo woli weszliśmy znów do szałasu i zapaliliśmy. Przy drabinie fircyk stał już z powrotem, kobiety usadowiły się na dawnych miejscach. Wreszcie Grzeszczeszyn zapłacił, klnąc obrzydliwie, wszystko, czego żądali i po raz drugi wyszliśmy z szałasu.

Kilku chłopaków rozbiegło się na nasz widok. Przyszło mi do głowy, że przecież jakeśmy tu przyjechali, z szopy wyjrzało co najmniej czterech Indian, a zastaliśmy tylko trzech i jeden był przecież chory, bez sił. Było to jakieś tajemnicze. Wsiedliśmy na konie. Obejrzałem się.

W progu szopy stał z wdziękiem wygięty elegant i barwił się swymi wstążkami na brudnym tle. Poza nim nie było nikogo. Ostro pognaliśmy konie i po chwili wyjechaliśmy na dawną ścieżkę.

— No, cóż — zagadnął mnie Wójcik. — To nie wigwamy, mokasyny, pióra i tomahawki, co! Niech mi pan wierzy, że gorzej się dzieje niejednokrotnie na przedmieściach wielkich miast Europy.

— Ma pan słuszność — odpowiedziałem z przekonaniem.

Jechaliśmy prędko, pragnąc nadrobić stracony czas. Droga ciągle była nudna aż do bólu. Żadnego życia, same stężałe w upale zarośla, przez całą drogę widzieliśmy zaledwie trzy czy cztery ptaki; i chociaż wiem, że jest ich w tym kraju mnóstwo, ale dziwnie jakoś nie widzę ich na swoim szlaku. Chrapliwie wrzeszczący tukan, który przeleciał nad nami, stał się zdarzeniem, o którym rozprawiałem z Wójcikiem jakieś pół godziny. W ogóle od jednostajności tej drogi aż mdliło. Jeśli zdarzył się zakręt, to byłem pewien że ujrzę tam powtórzenie minionego. Gdybym usnął i obudził się po pewnym czasie, śmiało mógłbym pomyśleć, że spałem na jednym miejscu. Ale wreszcie pejzaż uległ zasadniczej zmianie. Ukazał się solidny most z dachem, zza mostu wyłoniła się pusta przestrzeń z rzadkimi piniorami, ukazał się także jakiś budynek, dość pokaźny, z gankiem, nieco dalej garbiły się dwie niepozorne chałupiny, na trawie pasły się konie i z przestrzeni tej wiało wietrzną samotnią. Zadudniły kopyta na moście (z dachem), po czym wesoło skręciliśmy w lewo po niewielkiej pochyłości i zatrzymaliśmy się przy płocie obiegającym dom z gankiem. Z domu wyszła mała, pulchna kobieta (Grzeszczeszyn od razu wszczepił się w nią spojrzeniem) a za nią równie drobny mężczyzna z gołą głową, czarniawy na twarzy i potulnie uśmiechnięty. Jego żona, ta właśnie pulchna smyrda z erotycznym uśmieszkiem pod zadartym noskiem, zakręciła się koło nas żwawo, powiadomiła, że „kapiton” wyjechał do Candido do Abreu i wróci późnym wieczorem.

Para ta była czymś w rodzaju służby i administracji tego posterunku. „Kapiton” był tu przełożonym i opiekunem Indian. Po to też zbudowano ten dom, gdzie się mieściło biuro z telefonem. Z kobietki emanowała nieprzyzwoita chutliwość, zdawała się tylko oczekiwać okazji, aby się wsunąć pod mężczyznę. Ponieważ fluidy te nie pozostały bez wpływu na nasze zachowanie, więc Wójcik tonem surowego przywódcy polecił jej przyrządzić obiad i powiadomił nas jednocześnie, że ta morena86 długi czas zanim wyszła za mąż, zamieszkiwała dom publiczny niejakiej Stefanii w Kurytybie. Wzmianka ta zdawała się jeszcze bardziej podniecać Grzeszczeszyna. Przechadzał się, znów siadał, oczka mu biegały, słowem zachowywał się niespokojnie.

Tymczasem zachmurzyło się, wszystko to, na co patrzyliśmy z ławeczki na ganku, przykro sposępniało, ciepły wiatr sczesał grzywy końskie. Rozsiodłaliśmy te konie i puściliśmy wolno, po czym znów usiedliśmy na ganku. Oczywiście piliśmy szimaron, paląc i plotąc o byle czym. Grzeszczeszyn zaczął raptem opowiadać, jak kiedyś koło Matto Grosso spotkał Indianina albinosa, który miał osiemnaście lat i był biały jak owieczka, wszystko: włosy, rzęsy, brwi, a oczy czerwone jak u królika. Na piersiach i nogach był też obrośnięty na biało, kędzierzawo. Wypuszczał strzałę z łuku, kładł na ziemi dwa rozsunięte palce, i między te palce strzała wbijała się w ziemię. Było to przyjemne, białe kłamstwo odcinające się na tle ciemności, jaka opadła w tej chwili na ziemię. Wójcik z nudów zatelefonował do Tereziny, zapytał się Suchodolskiego co słychać, ten mu odpowiedział, że nic i z kolei zapytał, czy się co nie stało. Wójcik zakończył rozmowę powiadomieniem Suchodolskiego, że nic się nie stało. W międzyczasie pobudliwe kobieciątko przygotowało nam gotowaną kurę, jajecznicę na sadle, postawiła na stole butelkę kaszasy i zasiedliśmy do stołu z minami, jakbyśmy właśnie mieli spełniać misję i osiągali cel naszej podróży. Tutaj też po raz nie wiem który, odczułem nieważność wszelkich zamierzeń w tym kraju. W Europie przed pójściem do kawiarni na rozmowę o niczym jest się przejętym; tutaj można by jechać z niefrasobliwym gwizdem wydobywać ojca z niewoli indiańskiej (akurat ci nędzarze zdolni są do tego!) i żadnej atmosfery niepokoju nie odczuwałoby się. To stwarzają: jednostajność pejzażu, dłużąca się podróż i te wszystkie postoje z szimaronami.

Nad niesmacznym, mdłym jadłem snuje się między naszymi głowami ckliwy zaduch kaszasy, obok stołu kręci się pobudzające wyposzczoną wyobraźnię żeńskie paskudztwo; w sumie obżarstwo, pijaństwo i cudzołóstwo zdają się siedzieć na ramieniu każdego z nas niby oswojone ptaki. A za oknami żałobny całun jakiegoś niezdecydowanego huraganu. Pod wpływem denaturatu wyobraźnia zaczyna pracować niechlujnie i jakieś mętne porównania spod ciemnej gwiazdy snują się po głowie. Jakby dla podkreślenia groteskowej uczty usiadł w kącie mąż zdziry i zaczął brząkać na gitarze jakąś melodię kaboklerską pełną nikczemnego smutku. Żeby już wreszcie lunął deszcz! Obok męża usiadła kobieta i zaczęła śpiewać głosem gdzieś z bebechów. Odurzony wódką Grzeszczeszyn począł kiwać się nad stołem. Należało przerwać tę zabawę. Wstałem i powiedziałem:

— Moi panowie, jedźmy! Mamy kapy, w razie deszczu nie zmokniemy!

Wójcik wyraził zgodę, ale Grzeszczeszyn zawołał:

— Nie, panowie! Tak wesoło, posiedźmy jeszcze!

Wójcik i ja wybiegliśmy w duszną i pociemniałą przestrzeń, z uzdami w rękach połapać konie. Pasły się o jakieś paręset metrów od domu. Wróciliśmy z końmi i z dworu krzyknęliśmy na Grzeszczeszyna aby wyniósł siodła i pelegi. Przyniósł je gitarzysta. Zaczęliśmy siodłać. Po niebie przewalały się brudne, opuchłe chmury. Wszedłem do domku, aby zapłacić za obiad i wywołać Grzeszczeszyna. W ciemnym kącie ujrzałem buraczaną plamę sukienki, podszedłem bliżej, rozległ się kobiecy chichot i rozróżniłem Grzeszczeszyna, który był tak zajęty chciwym obmacywaniem kobiety, że kiedy począłem wściekle krzyczeć na niego, aby nieopanowane bydlę jakiej biedy nam tu nie naprowadziło! - mógł przecież wejść mąż — nawet wtedy nie mógł od niej się oderwać, tylko dalej manipulował rozdygotanymi łapami po grzesznym ciałku groteskowej rozpustnicy z tego pustkowia. Szarpnąłem go za ramię:

— Puść pan ją, bo wejdzie ten małpiszon i postrzeli pana!

Podniecony i rozjąkany odpowiedział:

— Idź pan, wyjdź pan jeszcze trochę... zagadaj pan męża... błagam pana!

Nie wiedziałem, czy śmiać się czy drzeć włosy z wściekłości i sprać mordę temu draniowi. Kobietka — rzeczywiście — stała potulna i z miną, że: „no cóż, mam akurat przy sobie... pozwolę”.

Z dworu doleciał nas odgłos, coś w rodzaju suchego trzasku z którego miał się urodzić potężny huk. Huku nie było, sam trzask. Szarpnąłem Grzeszczeszyna tak silnie, że aż jęknął zdziwionym jakby tonem. Kobieta zapiszczała i klasnęła w dłonie. Uff, bodajby mnie los uchronił od tego obiadu! Od protokołowania tego wszystkiego! Pamiętam, że schodząc z ganku po schodkach i ciągnąc Grzeszczeszyna za rękę jak zadąsanego wałkonia, pomyślałem sobie o tym wszystkim, że przecież fantazja pisarza jest czymś nieudolnym wobec sztuczek, jakie może nam znienacka pokazać rzeczywistość, nawet w tak wyblakłych warunkach, jak tu.

— Co to za trzask? Ciągle ciemno, jedźmy, cholera! — krzyknąłem naraz do Wójcika.

Odpowiedział, włażąc na konia: — Jakiś piorun, ale diabli go wiedzą... nie huknęło!

— Właź pan na konia! — wołam do Grzeszczeszyna.

— Zaraz przyjdę, zostawiłem tam kapelusz...

— Już ja go panu zaraz przyniosę.

— O, ja wiem... byle tylko nie ja! — posłyszałem za sobą jego płaczliwy głos.

Upiło się zwierzę i nic więcej. W progu stał babsztyl z założonymi rękami i wierciła mnie czarnymi ślipiami.

— Siapeo, siapeo, a ki87... — zaskrzeczała.

Podała mi kapelusz, wsadziłem go na głowę Grzeszczeszyna z przyklapnięciem i kiedy już siedziałem na koniu, przypomniało mi się, że zapomniałem zapłacić tej... tam. Złażę z konia i mówię — bardziej w stronę Grzeszczeszyna — wyjaśniająco:

— Muszę jej zapłacić, psiakość, zapomniałem...

— Tak, ja już znam takich, co zapominają jak trzeba... i co kolegom wydrapują dziewuchy spod....

Nie słyszałem, co tam dalej mówił, tylko stanąłem na ganku i zacząłem wywoływać kobietę. Stała w ciemnym progu i śmiała się. Pokazałem jej banknoty. Potrząsnęła głową, że nie chce. Położyłem dziesięć milreisów na widocznym miejscu i podbiegłem do konia.

— Nie szczekałby pan głupstw! — wrzasnąłem do ucha Grzeszczeszynowi.

Popędziliśmy ścieżką w czerń, w stronę mostu. Usunął nam się z drogi jej mąż i krzyknął:

— Ate logo, senhores88!

Jechał cię sęk, sutenerze z dżungli! Przeskoczyliśmy most jak szatani i jechaliśmy dalej galopem, z powiewającymi niby skrzydła, połami kap. Wreszcie solidny piorun przerwał tę atmosferyczną obstrukcję, błyskawice zaczęły krajać niebo i chlusnęło takim łachem wody, że aż konie przysiadły na zadach. Skręciliśmy w krzaki, zeszliśmy z koni i trzymając je za uzdy, przykucnęliśmy blisko siebie, nakryci kapami, niby brunatne kopce. Lało z taką siłą, że czuliśmy ciężar spływającej wody po plecach. Pod kapami było ciemno i śmierdziało wypitą kaszasą. Wyjąłem papierosy, poczęstowałem i zaczęliśmy puszczać sobie dym w nosy.

— Pan to jest jakiś jak nie z tego świata — szepnął do mnie Grzeszczeszyn z wymówką.

— Siedź pan cicho lepiej, na wszystkich postojach będziesz pan bajzle urządzał! — krzyknąłem.

— Oj, panowie! Dajcie spokój, bo przecież i tak mało nie skonałem ze śmiechu — wykrztusił Wójcik.

— Pan to jest taki zazdrosny o wszystkie baby... pies gnata nie zje i drugiemu nie da — wtrącił znów Grzeszczeszyn.

— Uspokój się pan, mówię panu... Jesteś pan nieopanowany erotoman!

— O, już zaraz takie naukowe określenia... na drugi raz niech pan się lepiej nie wtrąca!

Nie miałem już sił przemawiać się z nim dalej. Buty nasze po kostki pławiły się w kałuży. Zerknąłem spod kapy na świat. Gdyby nie szum deszczu i kanonada piorunów, człowiek z fantazją mógłby pomyśleć, że znajdujemy się na dnie jakiegoś stawu. I nagle — jakby wstrzymana gestem jakiegoś dyrygenta — cała ta awantura ucichła; coś niewidzialnego zdmuchnęło z nieba chmury, na mokrą roślinność padły promienie słońca, zalśniło, błysnęło tu i ówdzie, konie uniosły łby, słowem zrobiło się jak po burzy z tymi wszystkimi akcesoriami: „ożywcze powietrze, zapachy, krople opadające z listka na listek”. Zegarek wskazywał godzinę piątą. Przewidująca dłoń Wójcika odwróciła pelegi włosiem pod spód, dzięki czemu nie zmokły i uchroniły siodła.

Człapaliśmy w pogodnych usposobieniach, w słońcu, ptaszki gdzieniegdzie się odezwały, deszcz zdawał się spłukiwać wrażenia z kapitońskiego domku na Faxinalu.

— Oj, chłopcy, chłopcy! — wykrzyknął z wesołym pobłażaniem Grzeszczeszyn.

Ano, dzięki Bogu, że nasz donżuan nabrał humoru! Jedziemy dalej niby jacyś partyzanci; i diabli wiedzą, czego my tu szukamy w tej ogromnej krainie. Badacze i podróżnicy? A toć przejeżdżamy miejsca zbadane! Może obyczaje? Żeby to chociaż pomieszkać trochę między tymi wszawymi Indianami; ale kto by na to miał ochotę! Zwykłe włóczęgi, obijlasy, oto kto my jesteśmy. Popędziliśmy znów żwawo, aż bryzgi błota padły na wilgotne krzaki. Obojętnie, ze zwieszonymi głowami, uskoczyli nam z drogi: dwie Indianki i jeden Indianin. Ciemnieje, robi się chłodno, monotonne podrywki na koniu zwalczają zmęczenie, po głowie snują się marzenia; chciałoby się usiąść z czysto ubranymi, dowcipnymi ludźmi, pogadać, pośmiać się... I po co się ty tłuczesz po tych wertepach, młody człowieku? Bieda cię jaka wyrwała z kultury, zdarzenie lub potrzeba? Oh, głupio i mętnie, i nieciekawie, jak nieciekawe są te dwa zady końskie, pokryte zwisającymi z ramion moich towarzyszy kapami. Pokazały się dwa zapamiętane znaki: zwalony i najeżony sękami pień piniora, potem dwie olbrzymie, zrośnięte ze sobą imbuie. Zaznaczyła się bliskość zagrody Potyrały. Ci dwaj przede mną ożywili się, zaczęli mówić przytłumionymi głosami o jakimś wendziarzu, co chce zostać prefektem i nie wiadomo czy zostanie... Koń mi się potknął, poprawiłem się w siodle, coś mnie uwierało... Stanęliśmy. Jędruś wyskoczył z latarką...

— A, zara wam portung otworzę!

Zatoczyłem się na zdrętwiałych nogach, koń odszedł ode mnie gdzieś w ciemność, wszedłem do izby. Tak samo jak i wczoraj, tylko jacyś nowi ludzie. Piją szimaron. Witam się kolejno; między kilku palącymi, rozgadanymi chłopami rozpoznaję jednookiego, tego co