Żyto w dżungli - Zbigniew Uniłowski (nowoczesna biblioteka szkolna .txt) 📖

czerwieni wyglądały jak zły obraz któregoś z kapistów. Ominęliśmy je starannie, po czym poprzez aptekę weszliśmy do mieszkania Suchodolskiego, ponieważ wenda była już zamknięta. Powitał nas nastrój wieczoru, jaki spędzają wszyscy ludzie o unormowanym trybie życia. Na stole paliła się naftowa lampa, bo chociaż na dworze zmrok jeszcze walczył z zachodem słońca, to jednak w pokoju mogło być ciemno. Był to znany mi już salon Suchodolskiego, tylko jakiś — pewnie na skutek wieczornej pory — inny. Oprócz gospodarza zastaliśmy tam Srokonia i starszego subiekta — Brazylianina, oraz psa. Wszyscy siedzieli i pili szimaron. Po kilku słowach, jakie zwykle towarzyszą powitaniom, Suchodolski począł mówić przyjemnym głosem o moim popołudniowym potraktowaniu ludowego poety. Wszyscy byli bardzo zadowoleni i patrzeli na mnie życzliwie. Próbowałem im wytłumaczyć, że postąpiłem zbyt brutalnie i gwałtownie, że byłem podenerwowany, ze snu... Ale oni tylko śmiali się serdecznie i powściągliwie, jak się śmieją starsze panie, kiedy ktoś popełni wesoły nietakt wobec nielubianej osoby. Podali mi szimaron, usiadłem i czułem się niewyraźnie. Subiekt wyszedł na chwilę i wrócił z butelką białego wina i talerzykiem pełnym lukrowanych, niesympatycznych ciasteczek. Popijaliśmy winko na przemian z szimaronem. Wiedziałem, że wszyscy czują się dobrze, są zadowoleni i, pełen nieporządku psychicznego, zazdrościłem im nieco. Srokoń wyjął bardzo powolutku karty z szufladki i zaproponował Grzeszczeszynowi oraz mnie grę w sześćdziesiąt sześć.

I tak rozpoczęła się gra, którą znienawidziłem do końca dni moich. Odbywała się ona au ralenti. Zanim Srokoń położył kartę i zgarnął lewę, można było sobie nieco pomarzyć. Aby nie nudzić się podczas tej gry, zastosowałem w przerwach opowiadanie anegdotek. Biedny Srokoń śmiał się zawsze z poprzedniej anegdotki. Był to w gruncie rzeczy przystojny, potężnie zbudowany chłop; swego czasu najlepszy pływak i siłacz w okolicy. W blasku lampy twarz jego była kanciasta, ponura. Nie bawiliśmy się nadzwyczajnie. Grzeszczeszyn fiukał, ja ziewałem często, dopiero kiedy Suchodolski zaczął mnie rozpytywać w kwestiach tyczących arystokracji polskiej, trochę się ożywiłem. W tym na pół mrocznym saloniku z lampą otoczoną ruchomym wianuszkiem nocnych owadów, wpadających do pokoju z dusznym podmuchem brazylijskiego wieczoru, wionęły z ust gospodarza nazwiska tak szlachetne, że aż lęk brał czy nie jest z naszej strony poufałością siedzieć i grać w karty wobec tylu świetnych brzmień. W końcu padło nazwisko wymówione upojnie, po czym nastąpiła pauza i wstrząsająca informacja:

— Tak, pani Walewska, to moja kuzynka... ale cóż to teraz znaczy, w tych czasach, gdzie byle pachołek przewodzi... również generał Zajączek jest moim antenatem... rody zanikają, wieki płyną... tworzą się nowe rody... A, co tam — panowie — gadać! Wypijmy za cienie ojców naszych!... Dziś, cóż! Jest się sklepikarzem na obczyźnie i jedynie wspomnienia są coś warte!

Wszyscyśmy w milczeniu unieśli kielichy. Wypiłem szybko i wyszedłem w młódkę karo.

— Tą młódką karo podegrał mi pan damę — powiedział Srokoń, kiedyśmy się żegnali.

Wyszliśmy, pies zaszczekał za nami kilka razy! W drodze powrotnej, w ciemnościach, Grzeszczeszyn rozpływał się nad tym przyjęciem:

— O, i w takiej dziurze napotkać można kulturalnego osobnika. Widzi pan, wzruszył się, a przecież to wpływowy człowiek, wiele może... Oj, gęba mi się drze, człowiek się wyśpi, a jutro w drogę, panie, panie... huuua — ale żem zmachany.

— Miał pan o koniu pomówić!

— Aha, prawda... rano się załatwi; nie wypadało na wizycie mówić o interesie. Już dom, trzeba dobrze zamknąć drzwi, bo Janicki może szukać odwetu.

Kiedy zasypiałem, zdawało mi się, że Grzeszczeszyn wyszedł jeszcze na dwór. Westchnął i drzwi skrzypnęły. Rano ogarnął mnie nagły niepokój. Dzień wczorajszy wydał mi się jak po nadużyciu alkoholu. Sprawa z Janickim przedstawiała mi się diablo grubiańsko. Pewnie coś knuje, skoro dotychczas nie zareagował. Siedziałem przy śniadaniu naburmuszony. Przez okno widziałem Grzeszczeszyna, jak skakał przez skakankę ze sznurka. Zatrzepotał palcami, skoro mnie zobaczył i zaraz przyszedł, rozśpiewany, radosny.

— Wykombinowałem dla pana bura77 od młodego Smyka, tego rzeźnika, siodło też zaraz przyniosą; stare, ale na jedną podróż wystarczy. Bura z siodłem przyprowadzi z powrotem Wójcik. Zapłaci się za wypożyczenie dziesięć milreisów. Bur tam stoi, pod drzewem, chodź pan obejrzeć.

Wyszliśmy przed dom. W cieniu stał bur, żuł coś i patrzył na mnie drańskimi, skośnymi oczami. Trochę poweselałem. Wróciłem do pokoju i zabrałem się do pakowania manatków. Grzeszczeszyn mówił z drugiego pokoju:

— Czy aby się czego nie zapomniało... czy się wszędzie było...

Postawiłem torbę obok drzwi, nakryłem ją kapą i poszedłem do kuchni zrobić ze Smykową rachunek. Staruszka zażądała po dziesięć milreisów od osoby, cena wydała mi się nieprzesadzoną, zapłaciłem, podziękowałem za dobre przyjęcie, Smyk wetknął mi kuję z szimaronem, popiłem z kwadrans, pogadałem trochę o piesku; że urośnie, że to będzie dobry pies.

— Ano, będziemy widzieć — panie! — odpowiedział Smyk.

Zjawił się wątły chłopak z jakimś rupieciem na głowie, zostawił siodło na progu i uciekł. Poszliśmy z Grzeszczeszynem siodłać bura. Wzdął brzuch, Grzeszczeszyn kopnął go w ten brzuch, w końcu bur dał się osiodłać, ale ze wzdętym brzuchem. Jakoś się wszystko dobrze układało, bo zaraz podjechał Wójcik na furze. Strzelał batem, trąbił na dłoni. Na wozie siedziała jego żona i dwoje dzieciaków. Grzeszczeszyn wgramolił się na wóz, wziął ode mnie worek i kapę i rozsiadł się wygodnie. Powiedziałem im, żeby jechali, to ich wkrótce dogonię. Pojechali. Zostałem z burem.

Zachowywał się nieco dziwnie. Przestępował z nogi na nogę, trząsł głową, łypał ślepiami. Wsiąść nie sposób — rzuca. Wyszedł Smyk i przytrzymał go za wędzidło. Wlazłem wreszcie i począłem go kierować ku furtce. Poniósł mnie w krzaki, między drzewa, musiałem przytrzymywać kapelusz, bo zawadzał o gałęzie.

— Musi się trochę przyzwyczaić — pomyślałem.

Zsiadłem i przeprowadziłem go za uzdę przez furtkę. Próbowałem wsiąść: rzucał i podskakiwał. Podszedł Smyk, przytrzymał go, wsiadłem. Ogromnie ciągnęło go w stronę przeciwną, niż go kierowałem. Było bardzo gorąco i już się zgrzałem. Uderzyłem go dwa razy batem po pysku, przysiadł na zadzie i poszedł, gdzie chciałem. Wypadało mi przejechać plac tuż przed szkołą, aby wyjechać na drogę. Obok szkoły bur znienacka skręcił w stronę furtki, minął ją truchtem i zatrzymał się przed domem Janickiego. Tutaj obaj chwilę odpoczywaliśmy. Wyszedł Janicki, usiadł na schodkach i paląc papierosa, przyglądał się jak wódz defiladzie. W oknach szkoły tłoczyły się dzieciaki, rzucając rozmaite rady pod moim adresem. Obtarłem pot z twarzy i pogładziłem bura po pysku. Robiłem tak zwykle, aby uspokoić konia. Ale konia, a nie to... to ścierwo! Stale trzymał się tak, aby zadem stać do furtki. Obok Janickiego stanęła jakaś niebrzydka kobieta. Uderzyłem bydlę znów batem po pysku. Okręcił się gwałtownie kilka razy i znów stanął tyłem do furtki. Było mi bardzo przykro. Ze szkoły wybiegł Stachurski i zbliżył się do mnie, krzycząc:

— Co pan tego Smykowego bura wziął! Przecież to diabeł, zostaw go pan!

Odpowiedziałem mu, że muszę na nim pojechać.

Stachurski chwycił go za wędzidło i wyprowadził „nas” przez furtkę, po czym ją zamknął. Bur stał w miejscu i tulił uszy. Do płotu zbliżał się Janicki, kobieta, Stachurski już stał, nadbiegała dzieciarnia. Z daleka widziałem grupę ludzi przed wendą „Suchodolski Srokoń”. Bębniłem palcami w siodło i pogwizdywałem niemelodyjnie. Z nieba sączył się żar, ale tłum przy płocie trwał. W ręku miałem szikotę, brazylijski bat, z żelaznym kółkiem przy rękojeści. Tym kółkiem, zapominając o wszelkich towarzystwach opieki nad zwierzętami, począłem prać bydlę po pysku. Jakże się wierci... jakże nieudolnie stara się stanąć dęba... ugina przednie nogi, kręci się w kółko, stara się, (wyraźnie: stara się!) przycisnąć mi nogę do płotu, tuż przed nosem Janickiego. W końcu... W samą porę na szczęście — bo od strony wendy biegli nowi widzowie — w końcu ruszył jakimś niezdarnym galopem w stronę drogi. Jechaliśmy pod górę. Ludzie, a zwłaszcza Janicki zniknęli mi z oczu. Myślałem sobie, jakiej to trzeba cierpliwości, żeby takie niesforne bydlę poskromić. Wydostaliśmy się na równinę. Droga była szeroka, biegła kręto, między rzadkimi zagrodami. Teraz z łatwością dogonię furę, pomyślałem z ulgą. Bur biegł truchcikiem i ochotnie skręcił w bramę wiodącą do jakiejś chałupy. Ale tu go — na moją prośbę — kakoblo z dwoma chłopakami sromotnie przegnali drągami. Zawrócił, ale na drodze skręcił w stronę Tereziny. Zdarłem mu tak łeb cuglami, że wyglądał niby rasowy rumak na paradzie. Tańczył. Musiałem mieć niesłychaną minę, bo dwaj kabokle przechodzący drogą usiedli, położyli węzełki obok siebie i poczęli się zaśmiewać. Bur wesoło podążał w dół. Zsiadłem i począłem go prowadzić z powrotem. Na to się godził. Znów mijaliśmy dwóch kabokli, którzy zabierali się dalej w drogę, ale na nasz widok znów przysiedli. Uszedłem z gadziną jakiś kilometr, wreszcie znienacka wskoczyłem w siodło. To go trochę zdezorientowało, ale już nie zawrócił, tylko skręcił w ledwie widoczną w gąszczu ścieżkę i począł schodzić po stromym, obficie zarośniętym zboczu. Spadł mi kapelusz, jakieś kolce darły mi koszulę, szorstkie gałęzie cięły po policzkach, bur ślizgał się na zadnich kopytach, w pewnej chwili omal nie spadłem mu przez łeb, otaczał nas mrok, głusza zupełna. Objąłem ramieniem jakieś drzewo, lewą ręką szarpnąłem cugle — przystanął. Obaj dyszeliśmy ciężko, na twarzy czułem krople potu czy krwi. Z wdziękiem począł obgryzać listki takuary. Ciągle trzymając się drzewa, zlazłem z tego łotra. Zaszedłem mu do pyska i zajrzałem w oczy. Mrużył je z rozkoszy, jaką mu sprawiało żarcie. Z całej siły wyciąłem mu to, co się u ludzi nazywa policzek. Otrząsnął łeb i żarł dalej. Staliśmy w krzewach po szyję, na niewygodnej pochyłości. Pociągnąłem go za cugle, powlókł się ciągnąc za sobą takuarę. Znów wyszliśmy na drogę i w spiekocie, nurtowany nieludzką wprost wściekłością, szedłem, prowadząc go za cugle. Gdyby nie Janicki i wstyd powtórnego pokazania się z tym szatanem, powróciłbym do Tereziny. Szedłem z godzinę, odpocząłem, znów szedłem, na niewiadome, nie znając drogi. Koło mostu pociągnął mnie w dół, ku rzece, powodowany nieopanowanym pragnieniem. Przemocą dałem się tam zaprowadzić. Skierował pysk ociekający wodą w moją stronę i przez chwilę miałem wrażenie, że mrugnął do mnie lewem okiem. Wróciliśmy na most, tutaj próbowałem wsiąść na niego, ale nie pozwolił, zresztą nie miałem już sił. Nasze kroki ponuro dudniły po moście. Wprawdzie miałem rewolwer przy sobie, mógłbym mu strzelić w łeb, ale pomyślałem, że to nie jest załatwienie sprawy. W tej chwili czułem do niego nienawiść równą nienawiści do człowieka, który się względem nas szczególnie podle zachowa. Naprzeciw turkotał wóz i szybko rozpoznałem — jakże mi bliską w tej chwili — roześmianą twarz Grzeszczeszyna. Wracali po mnie.

— Cóż się też stało?

Bez fałszywego wstydu, zdecydowanym ruchem wskazałem na bura.

— Nie chce mnie nieść — powiedziałem.

— A któż to panu tego bura znów wytrzasnął?! — zawołał Wójcik. — Przecież to bur Smyka, znany łajdak w całej okolicy... któż to go panu przyprowadził?

— Więc ja... więc ja, bo nie było żadnego konia — odpowiedział Grzeszczeszyn.

— Jak to, i Smyk panu nic nie mówił?

— Mówił że jest narowny, ale ja pomyślałem, że pan Łóniłowski da sobie z nim radę... Pan Łóniłowski nie jest żadna pokraka, hehehe!

Teraz wiedziałem, że Grzeszczeszyn zrobił mi na złość. Chwilę się nad tym zastanowiłem, ale nic nie dałem po sobie poznać.

— Trudno! — powiedziałem. — Dobrze, żeście po mnie wrócili. A teraz zrobimy tak: weźmie go się linką przywiąże do wozu, ja na niego wlezę i w końcu będzie musiał pójść. Ma pan linkę?

— Wójcik poszedł do wozu szukać linki.

— Tak będzie najlepiej... hahabe, cholera... omansuje się78 w ten sposób! — mówił, rechocząc, Grzeszczeszyn.

Przywiązali go za wędzidło do wozu, pomogli mi wsiąść i ruszyliśmy. Z początku opierał się trochę, ale wędzidło pysk mu uwierało i w końcu na dobre podreptał za wozem, rozglądając się jednak bystro na obie strony drogi. Z wozu patrzył na mnie Grzeszczeszyn, ciągle starając się ukryć rozradowanie. Byłem teraz spokojny. Jeśli człowiek sobie wynajdzie jakiś cel i poweźmie postanowienie, aby go osiągnąć, to wtedy na duszę spływa dziwny hart i opanowanie. Spróbowałem się nawet przyjaźnie uśmiechnąć do Grzeszczeszyna. Co do bura, to czułem, że osiągnąłem połowę satysfakcji. Należało mu jeszcze tutaj coś wymyślić. Toteż kombinowałem, rozglądając się z wysokości tej kanalii po świecie. Było upalne, przeładowane słońcem południe, wszystko zastygło i nieruchomiało. Widok beznadziejny: czerwona, szeroka na dwa wozy droga, po obu stronach popielato-rudawa gęstwa, rzadkie ale potężne drzewa. Niebo piaszczyste i bez wyrazu. Na wozie drzemały dzieciaki, pani Wójcikowa z trudem łapała oczka szydłami, spod szerokiego kapelusza Wójcika wylatywały kłęby dymu. Grzeszczeszyn gryzł słomkę i kiwał się. Obrazek był straszliwie idiotyczny, jak zresztą już niejednokrotnie zdarzyło mi się to stwierdzić poprzednio. Co to będzie dalej? Żeby mi się udało wydobyć choć cokolwiek pozytywnego... Czort wie zresztą! To samo dla kogoś innego może być urocze. Ale jest takie (osądźcie tylko!) Ptak tu jest rzadkością, nawet papugi gdzieś się zawieruszyły. Przy tym gorąco, duszno i nieciekawie.

Krzyknąłem na Wójcika, aby zatrzymał konie. Lekko drzemiące towarzystwo ocknęło się, zaczęli przecierać oczy, rozglądać się...

— Co się stało? — zapytał nieprzytomnie Grzeszczeszyn.

... A tu słońce, pustka i nic się nie stało.

— Ma pan jakiś zamiar? — pyta mnie Wójcik, złażąc z wozu.

— Wie pan co... — mówię — wyprzęgniemy konia dla mnie pod siodło, a bura zaprzęgniemy na jego miejsce?

— Dla pana zrobię wszystko!... Dobrze, skoro to pana rozerwie!

Poprosiłem jeszcze Wójcika, aby wsiadł na konia a ja pofurmanię. Zgodził się na to. Zanim ruszyliśmy, bur próbował tylnymi kopytami uwolnić się od wozu, ale bacik uśmierzył te