Miasta umarłe - Jerzy Żuławski (gdzie czytać książki txt) 📖
Krótki opis książki:
Zbiór krótkich tekstów młodopolskiego pisarza, poety i dramaturga, zebranych po jego przedwczesnej śmierci w roku 1915.
Wyróżniają się refleksje nad przeszłością i przemijaniem podczas podróży autora po Prowansji i pobytu w Rzymie, doskonała recenzja i zarazem analiza tragedii Oscara Wilde'a Salome oraz wnikliwe uwagi na temat sztuki.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Jerzy Żuławski
- Epoka: Modernizm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Miasta umarłe - Jerzy Żuławski (gdzie czytać książki txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Jerzy Żuławski
oraz Stendhal w O miłości (1822). [przypis edytorski]
76. kosa (daw.) — długie, splecione włosy; warkocz. [przypis edytorski]
77. Grand rue (fr.) — główna ulica (dosł.: wielka). [przypis edytorski]
78. Pompeje — miasto rzymskie zasypane pyłem wulkanicznym w czasie wybuchu Wezuwiusza w 79 r. n.e., szerzej znane dzięki wykopaliskom prowadzonym systematycznie od 1869. [przypis edytorski]
79. wygon — wspólne pastwisko wiejskie. [przypis edytorski]
80. Hôtel des seigneurs de Manville (fr.) — pałac panów de Manville; rezydencja zbudowana w 1571 przez hrabiego Claude’a II de Manville; w 1953 przez spadkobierców tytułu podarowana gminie na ratusz miejski. [przypis edytorski]
81. Franciszek I (1494–1547) — król Francji (od 1515). [przypis edytorski]
82. Post tenebras lux (łac.) — po ciemności światło; parafraza słów biblijnej księgi Hioba w tł. Wulgaty (Hi 17, 12): Post tenebras spero lucem (po ciemności mam nadzieję na światło), przyjęta jako dewiza przez wyznawców kalwinizmu w Genewie, następnie stała się dewizą całej reformacji. [przypis edytorski]
83. hugenoci — protestanci francuscy, wyznawcy kalwinizmu. [przypis edytorski]
84. Karlowingowie — dziś popr.: Karolingowie, dynastia frankijska wywodząca się od Karola Młota, panująca w latach 753–987; jej najwybitniejszym przedstawicielem był Karol Wielki, który stworzył pierwsze europejskie imperium od czasu upadku cesarstwa zachodniorzymskiego. [przypis edytorski]
85. wchodowy (daw.) — wejściowy. [przypis edytorski]
86. mensa (z łac.) — stół ofiarny, ołtarz. [przypis edytorski]
87. stolnica (daw.) — blat stołu. [przypis edytorski]
88. dowcip (daw.) — inteligencja, spryt, rozum. [przypis edytorski]
89. kaleta (daw.) — noszony przy pasie woreczek na pieniądze czy inne drobiazgi. [przypis edytorski]
90. dostać — tu: wydostać, wyjąć. [przypis edytorski]
91. przyzba — ława usypana z ziemi i gliny wzdłuż zewnętrznej ściany domu; dawniej ludzie na wsi zwykli odpoczywać, siedząc na przyzbie i mając za oparcie ścianę chałupy. [przypis edytorski]
92. filister (pogardl.) — mieszczuch o ograniczonych horyzontach, prozaiczny materialista. [przypis edytorski]
93. białych latarń gazowych — pod koniec XIX w. w dużych miastach używano zasilanych z gazowni lamp gazowych, emitujących silne światło dzięki rozgrzewaniu do białości siatki żarowej płomieniem spalanego gazu; oświetlano nimi ulice i budynki publiczne. [przypis edytorski]
94. Faust — postać literacka, uczony, który sprzedał diabłu duszę w zamian za wiedzę, tytułowy bohater dramatu J. W. Goethego. [przypis edytorski]
95. wielkie pobojowisko za miastem z pamiątkowym kamieniem Cesarza — upamiętniającym wielką bitwę pod Lipskiem (16–19 października 1813), zwaną „bitwą narodów”, w której wojska francuskie pod dowództwem Napoleona Bonapartego poniosły klęskę w starciu z wojskami koalicji antyfrancuskiej złożonej z Austrii, Prus, Rosji i Szwecji. Na miejscu bitwy w 1898 położono kamień węgielny pod monumentalny pomnik, ukończony w 1913. [przypis edytorski]
96. Józef Poniatowski (1763–1813) — książę, generał, Wódz Naczelny Wojsk Polskich Księstwa Warszawskiego, marszałek Francji; zginął w czasie wojen napoleońskich pod Lipskiem. [przypis edytorski]
97. chasydyzm — ruch mistyczno-religijny w judaizmie, utworzony w poł. XVIII w. przez Izraela Baal Szemtowa z Podola, kładący główny nacisk na osobistą modlitwę. [przypis edytorski]
98. dzieckiem — tu: jako dziecko, będąc dzieckiem. [przypis edytorski]
99. żargon — tu: język jidysz, używany przez Żydów w Europie Środkowej i Wschodniej, powstały ok. X wieku w płd. Niemczech na bazie jednego z dialektów niemieckich z dodatkiem elementów hebrajskich, słowiańskich i romańskich. [przypis edytorski]
100. Księga Kaznodziejska — biblijna dydaktyczna Księga Koheleta, zwana też Księgą Kaznodziei Salomona; żądza poznania, która według słów Księgi Kaznodziejskiej jest najgorszą klątwą: por. Koh 1, 18. [przypis edytorski]
101. krom (daw.) — oprócz. [przypis edytorski]
102. syjonizm — żydowski ruch polityczny i społeczny, dążący do stworzenia własnego żydowskiego państwa na terenach starożytnego Izraela. [przypis edytorski]
103. dekokt (daw.) — wywar. [przypis edytorski]
104. Talmud — obszerne dzieło stanowiące podsumowanie doktrynalno-religijnego pobiblijnego dorobku judaizmu; składa się z Miszny i Gemary. [przypis edytorski]
105. Spinoza, Baruch (1632–1677) — filozof niderlandzki pochodzący z żydowskiej rodziny z Portugalii, zaliczany do największych myślicieli europejskich, przedstawiciel racjonalizmu; twórca systemu filozoficznego mającego u podstaw jedną, wieczną i wszechogarniającą substancję, nazwaną naturą lub Bogiem. W wyniku sporu z teologami żydowskimi został oskarżony o herezję i w 1656 wykluczony z gminy żydowskiej; przybrał wówczas łacińskie imię Benedictus, jednak nie przyjął chrześcijaństwa. [przypis edytorski]
106. Marks, Karol (1818–1883) — niemiecki filozof, ekonomista i działacz polityczny, współzałożyciel I Międzynarodówki, twórca marksizmu, światopoglądu głoszącego materialistyczny i rewolucyjny pogląd na świat; w 1848 napisał razem z Engelsem Manifest partii komunistycznej; jego najważniejsze dzieło to Kapitał: krytyka ekonomii politycznej (t. 1 1867, t. 2–3 1885–94); pochodził ze zasymilowanej rodziny żydowskiej: jego ojciec otrzymał świeckie wykształcenie i choć niereligijny, przeszedł na luteranizm, a w ślad za nim ochrzciła się jego żona. [przypis edytorski]
107. Klinger, Max (1857–1920) — niemiecki symbolista, malarz, rzeźbiarz i grafik. [przypis edytorski]
108. Salome — żydowska księżniczka z dynastii herodiańskiej (wnuczka Heroda Wielkiego); według legendy biblijnej, gdy jej ojczym, Herod Antypas, władca Galilei, zachwycony tańcem dziewczyny obiecał spełnić każde jej życzenie, Salome za namową swej matki Herodiady zażądała głowy Jana Chrzciciela, przyczyniając się w ten sposób bezpośrednio do śmierci proroka. [przypis edytorski]
109. Kasandra (mit. gr.) — księżniczka trojańska, wieszczka; zakochany w niej Apollo obdarzył ją darem wieszczenia, lecz gdy odrzuciła jego zaloty, sprawił, że nikt nie wierzył w jej przepowiednie; bezskutecznie przestrzegała rodaków o zbliżającym się upadku Troi. [przypis edytorski]
110. mutatis mutandis (łac.) — zmieniwszy to, co powinno być zmienione; z uwzględnieniem istniejących różnic. [przypis edytorski]
111. dobrze namalowana rzepa więcej warta niż źle namalowana tęsknota za nieskończonością — aforyzm przypisywany Stanisławowi Witkiewiczowi (1851–1915), malarzowi i teoretykowi sztuki. [przypis edytorski]
112. Salomy — dziś ndm: Salome. [przypis edytorski]
113. Lilith — w legendach żydowskich pierwsza żona Adama, która nie chciała się mu podporządkować, twierdząc, że jest mu równa, i usiłowała dominować podczas współżycia; jako demoniczna kusicielka wyobrażana w postaci zmysłowej kobiety z długimi włosami. [przypis edytorski]
114. Androgyne (z gr. andrós: mężczyzna i gyné: kobieta) — istota łącząca w sobie cechy męskie i żeńskie; w filozofii: człowiek idealny, pełny; wg koncepcji romantycznej: miłość idealna, całkowita jedność kobiety i mężczyzny; także: tytuł poematu prozą Stanisława Przybyszewskiego z roku 1900, nasyconego erotyzmem i mistycyzmem, tęsknotą za miłością idealną. [przypis edytorski]
115. Bachleda, Klimek a. Klemens (1849–1910) — góral z Zakopanego, przewodnik tatrzański, jeden z założycieli Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego; zginął podczas akcji ratowniczej. [przypis edytorski]
116. piarg — rumowisko skalne; okruchy skalne nagromadzone u wylotu żlebu u podnóża stromych, skalistych stoków. [przypis edytorski]
117. Der beste Kletterer, den ich kenne (niem.) — najlepszy wspinacz, jakiego znam. [przypis edytorski]
118. wirch (gw.) — wierch, szczyt górski. [przypis edytorski]
119. podwoda — wóz z zaprzęgiem dostarczany przez chłopów na żądanie władz, wojska lub dworu. [przypis edytorski]
120. upłaz — stosunkowo płaski stok górski, często porośnięty trawą, oddzielający zbocza o znacznie większym nachyleniu. [przypis edytorski]
121. koń skalny — odcinek trasy wspinaczkowej w postaci bardzo wąskiej grani; najczęściej pokonuje się go okrakiem. [przypis edytorski]
122. watra (gw. podhalańska) — ognisko. [przypis edytorski]
123. osędziały (gw.) — okryty szronem lub śniegiem, nadającym białą, siwą barwę; por. sędziwy (daw.): siwy. [przypis edytorski]
124. serdak — rodzaj wyszywanej ciepłej kamizelki a. krótkiego kożuszka bez rękawów. [przypis edytorski]
125. przybycia urzędowej węgierskiej komisji — w 1910 Tatry należały do monarchii austro-węgierskiej. [przypis edytorski]
126. kurniawa (gw. podhalańska) — zadymka. [przypis edytorski]
127. mimo lata podeszłe — dziś: mimo lat podeszłych. [przypis edytorski]
128. czestny — dziś: poczesny; uczczony, obdarzony czcią. [przypis edytorski]
129. Solska, Irena (1877–1958) — polska aktorka, wybitna odtwórczyni ról repertuaru modernistycznego; występowała w 1896–1919 z przerwami w Krakowie, w 1900–1905 we Lwowie, w okresie międzywojennym w Warszawie. [przypis edytorski]
130. Intimes Theater — tu: Teatr Kameralny w Monachium, założony w 1895. [przypis edytorski]
131. Salome — żydowska księżniczka z dynastii herodiańskiej (wnuczka Heroda Wielkiego); według legendy biblijnej, gdy jej ojczym, Herod Antypas, władca Galilei, zachwycony tańcem dziewczyny obiecał spełnić każde jej życzenie, Salome za namową swej matki Herodiady zażądała głowy Jana Chrzciciela, przyczyniając się w ten sposób bezpośrednio do śmierci proroka. [przypis edytorski]
132. Wilde, Oscar (1854–1900) — irlandzki poeta, dramaturg i prozaik; w swojej twórczości prezentował estetyzm, amoralizm i hedonizm; autor m.in. dramatu biblijnego Salomé (1892). [przypis edytorski]
133. Salomy — dziś ndm: Salome. [przypis edytorski]
134. Moreau, Gustave (1826–1898) — francuski malarz symbolista. [przypis edytorski]
135. tetrarcha (z gr.) — tu: władca jednej z czterech krain, na które zostało podzielone królestwo Heroda Wielkiego po jego śmierci; jednym z nich był Herod Antypas, tetrarcha Galilei i Perei. [przypis edytorski]
136. padolny (daw.) — przym. od padół, tj. nisko położony teren, dolina, wąwóz. [przypis edytorski]
137. a tout prix (fr.) — za wszelką cenę. [przypis edytorski]
138. Kasprowicz, Jan (1860–1926) — przedstawiciel Młodej Polski, poeta, krytyk literacki, dramaturg; Kasprowiczowska (...) kapłanka Astarty: w jego dramacie Salome tytułowa bohaterka jest kapłanką Astarte walczącą z Janem Chrzcicielem, ponieważ przynosi on monoteistyczny kult Boga transcendentnego, przeciwstawionego doświadczeniom zmysłowości. [przypis edytorski]
139. Astarte a. Asztarte (dziś nieodm.) — zachodniosemicka bogini miłości, płodności i wojny, królowa niebios, utożsamiana z mezopotamską boginią Isztar. [przypis edytorski]
140. Klinger, Max (1857–1920) — niemiecki symbolista, malarz, rzeźbiarz i grafik. [przypis edytorski]
141. zresztą (daw.) — co do reszty, poza tym. [przypis edytorski]
142. półdziewica — kobieta mająca kontakty seksualne z mężczyznami, ale zachowująca dziewictwo; określenie zaczerpnięte z powieści fr. pisarza Marcela Prévosta pt. Les Demi-vierges (Półdziewice, 1894). [przypis edytorski]
143. puszcza (daw.) — pustkowie; pusty, dziki teren; pustynia. [przypis edytorski]
144. perversité (fr.) — perwersyjność; przewrotność. [przypis edytorski]
145. boć (daw.) — bo; bo przecież. [przypis edytorski]
146. nazarejczycy — nazwa nadana pierwszym chrześcijanom w Dziejach Apostolskich (Dz 24, 5). [przypis edytorski]
147. Pieśń nad pieśniami — włączony do Biblii hebrajski poemat miłosny z IV–III w. p.n.e., składający się z pieśni oblubienicy, oblubieńca i chóru, zaliczany do ksiąg Starego Testamentu; w tradycji żydowskiej i chrześcijańskiej interpretowany na ogół alegorycznie i przypisywany Salomonowi, słynnemu z mądrości królowi Izraela, żyjącemu w X w. p.n.e. [przypis edytorski]
148. Fiesole — miasteczko we Włoszech, ok. 8 km od Florencji, położone na malowniczych wzgórzach. [przypis edytorski]
149. subiekt (daw.) — sprzedawca w sklepie. [przypis edytorski]
150. śreżoga — rozedrgane, sprawiające wrażenie mgły powietrze w gorący i upalny dzień. [przypis edytorski]
151. Bokacjusz — Giovanni Boccaccio (1313–1375), pisarz włoski okresu renesansu, znany zwłaszcza ze zbioru nowel obyczajowych Dekameron, którego głównym tematem jest miłość w jej rozmaitych odmianach. [przypis edytorski]
152. O Italia, giardino del mondo (wł.) — O Italio, ogrodzie świata. [przypis edytorski]
153. cameriere (wł.) — kelner. [przypis edytorski]
154. signora (wł.) — pani; tu w odróżnieniu od signorina: panna, stosowanego wobec kobiet niezamężnych. [przypis edytorski]
155. butelka lejdejska — urządzenie do gromadzenia ładunku elektrycznego w formie cylindrycznego szklanego naczynia pokrytego obustronnie folią metalową; pierwowzór kondensatora. [przypis edytorski]
156. Da vicino, da vicino! Sto per la notte eon alcune amiche mia (wł.) — Z bliska, z bliska! Zostaję na noc z kilkoma przyjaciółmi. [przypis edytorski]
157. orvieto — cenione białe wino z okolic włoskiego miasta o tej samej nazwie, położonego w połowie drogi między Florencją a Rzymem. [przypis edytorski]
158. tuszyć (daw.) — mieć nadzieję, spodziewać się; por. otucha. [przypis edytorski]
159. Sei catolico? (wł.) — Jesteś katolikiem? [przypis edytorski]
160. Si, sono catolico (wł.) — Tak, jestem katolikiem. [przypis edytorski]
161. evvero? (wł. reg.) — czy naprawdę? [przypis edytorski]
162. davvero (wł.) — naprawdę. [przypis edytorski]
163. Koloseum — wielki amfiteatr w Rzymie, wzniesiony w latach 70–80 n.e. przez cesarzy z dynastii Flawiuszów, największy z amfiteatrów Imperium Rzymskiego. [przypis edytorski]
164. świątynia Faustyny i Antoniusza, właśc.
Darmowe książki «Miasta umarłe - Jerzy Żuławski (gdzie czytać książki txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)