Miasta umarłe - Jerzy Żuławski (gdzie czytać książki txt) 📖
Krótki opis książki:
Zbiór krótkich tekstów młodopolskiego pisarza, poety i dramaturga, zebranych po jego przedwczesnej śmierci w roku 1915.
Wyróżniają się refleksje nad przeszłością i przemijaniem podczas podróży autora po Prowansji i pobytu w Rzymie, doskonała recenzja i zarazem analiza tragedii Oscara Wilde'a Salome oraz wnikliwe uwagi na temat sztuki.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Jerzy Żuławski
- Epoka: Modernizm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Miasta umarłe - Jerzy Żuławski (gdzie czytać książki txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Jerzy Żuławski
instrumencie, władania pędzlem lub dłutem (poetów powinni by uczyć deklamacji i gry aktorskiej), czyli kunsztu do urzeczywistnienia sztuki koniecznego — ale to już jest rzecz inna, o której później z Tobą pomówię.
VII
Nie, mój drogi, tak nie jest, jak myślisz. Bynajmniej nie utrzymuję, jakoby nie można było mówić oddzielnie o treści i o formie dzieła; powiedziałem tylko, że po największej części ludzie używający tych wyrazów nie zdają sobie dość jasno sprawy z tego, co nazywają treścią, a co formą i stąd powstaje zamieszanie pojęć i sądów. — Treść od formy mogę w ścisłym tego słowa znaczeniu oddzielić przez abstrakcję, na przykład u kuli bilardowej, gdzie nazwę sobie treścią materiał, z jakiego jest zrobiona, formą zaś kształt geometryczny, który posiada... Mogę to wreszcie zrobić, mając do czynienia z dziełem naukowym, gdzie mam prawo osobno rozważać to, co jest w nim powiedziane, od tego, jak to powiedziane zostało, ale w dziele sztuki taki podział jest trudniejszy. Zważ tylko, że tak, jakeśmy sprawę postawili, właściwy moment artystyczny leży właśnie w pewnym sposobie wypowiadania rzeczy: wyrazistym i narzucalnym.
Do tego miejsca autor doprowadził rękopis. Przerwana tu myśl wymagała jeszcze dalszego rozwinięcia, okoliczności jednak, wymienione w przypisie na str. 197, 8 i 9, nie pozwoliły na to, co zniewala wydawców do wypuszczenia książki w postaci okaleczonej. Czynią to jednak w całkowitym przeświadczeniu, że ocalając ten fragment od możliwej zagłady, spełniają swój obowiązek wobec pamięci poety i wobec piśmiennictwa ojczystego.
Przyp. wydawców.
Przypisy:
1. pono (daw.) — podobno; zapewne. [przypis edytorski]
2. jeno (daw., gw.) — tylko. [przypis edytorski]
3. miasto (daw.) — zamiast. [przypis edytorski]
4. Hradczyn — dziś popr.: Hradczany, dzielnica Pragi, powstała w XIV w. wokół średniowiecznego zamku królewskiego. [przypis edytorski]
5. bedeker — drukowany przewodnik turystyczny; od nazwiska niemieckiego wydawcy Karla Baedekera (1801–1859), który jako pierwszy oferował nowoczesne przewodniki. [przypis edytorski]
6. Trastevere (wł.) — Zatybrze, część Rzymu położona na prawym brzegu Tybru. [przypis edytorski]
7. largo (wł.) — placyk. [przypis edytorski]
8. genius loci (łac.) — duch opiekuńczy miejsca. [przypis edytorski]
9. ostawiony (daw.) — zostawiony. [przypis edytorski]
10. snadź (daw.) — widocznie, zapewne. [przypis edytorski]
11. płonić się (daw.) — czerwienić się. [przypis edytorski]
12. okiść — przymarznięty śnieg okrywający gałąź. [przypis edytorski]
13. Palatyn — jedno z siedmiu wzgórz Rzymu. [przypis edytorski]
14. w ziem — dziś popr. forma: w ziemię. [przypis edytorski]
15. barbari (łac., wł.) — barbarzyńcy. [przypis edytorski]
16. z umysłu (daw.) — rozmyślnie; celowo. [przypis edytorski]
17. Walencja — tu: miejscowość w płd.-wsch. Francji, ok. 100 km na płd. od Lyonu; założona w czasach rzymskich. [przypis edytorski]
18. Vienne — miasto w płd.-wsch. Francji; ważny ośrodek w czasach rzymskich. [przypis edytorski]
19. Ville-neuve (fr.) — Nowe Miasto. [przypis edytorski]
20. Sur le pont d’Avignon tout le monde y danse... (fr.) — Na moście w Awinionie, wszyscy tam tańczą. [przypis edytorski]
21. antipapa (łac., wł.) — antypapież; osoba powołana na tron papieski nieprawnie; podczas tzw. wielkiej schizmy zachodniej (1378–1417) do tytułu głowy Kościoła katolickiego rościło sobie pretensje dwóch papieży jednocześnie, w Awinionie i w Rzymie, popieranych przez różne grupy kardynałów i różne państwa europejskie. [przypis edytorski]
22. Benedykt XIII (antypapież), właśc. Pedro de Luna (1328–1423) — drugi antypapież awinioński (od 1394), wybrany przez kardynałów francuskich; opierał się tu jeszcze antipapa Benedykt XIII oblężeniu przez całe lat dwanaście: faktycznie Benedykt XIII opierał się oblężeniu w Awinionie przez pięć lat, kiedy popierające go dotychczas Francja, Nawarra i Kastylia przeszły czasowo na stronę jego rzymskiego konkurenta (1398–1403), zaś kiedy w 1408 Francja powtórnie wypowiedziała mu posłuszeństwo, zmuszony był opuścić Awinion i przenieść swoją rezydencję do Perpignan. [przypis edytorski]
23. Prowansja — kraina historyczna na wschód od dolnego biegu Rodanu, od zachodu ograniczona Alpami, od południa M. Śródziemnym; dawniej charakteryzująca się odrębnym językiem prowansalskim, niezależna od królestwa Francji; w 1481, po śmierci jej ostatniego samodzielnego władcy, na mocy jego testamentu Prowansja została połączona z Francją unią personalną, a w 1486 włączona do posiadłości monarchów Francji. [przypis edytorski]
24. Petrarca, Francesco (1304–1374) — włoski poeta; zasłynął cyklem wierszy miłosnych, głównie sonetów, poświęconych Laurze, której tożsamość pozostaje nieznana. [przypis edytorski]
25. Dante Alighieri (1265–1321) — jeden z najwybitniejszych poetów włoskich, autor poematu Boska Komedia, przedstawiającego wizję wędrówki poety przez trzy światy pozagrobowe: Piekło, Czyściec i Raj. [przypis edytorski]
26. Rienzi, Cola di, właśc. Nicola di Lorenzo Gabrini (1313–1354) — przywódca rewolucji ludowej w Rzymie (1347); został obwołany trybunem ludowym, dążył do wskrzeszenia republiki rzymskiej i zjednoczenia Italii pod przewodnictwem Rzymu. [przypis edytorski]
27. foliał — wielka, gruba księga. [przypis edytorski]
28. Tarascon — miasto w płd. Francji, u ujścia Rodanu, ok. 23 km na płd. od Awinionu; znane m.in. ze wspaniałego średniowiecznego zamku ukończonego w 1449 przez Rene I Andegaweńskiego, zw. Dobrym Królem Rene. [przypis edytorski]
29. Sewenny — łańcuch górski we Francji, w płd.-wsch. części Masywu Centralnego. [przypis edytorski]
30. Kras — płaskowyż w płd.-zach. Słowenii, zbudowany ze skał wapiennych, z silnie rozwiniętymi formami krasowymi: powstałymi wskutek rozpuszczania skał przez wodę głębokimi żłobami, lejami, kotlinami i jaskiniami. [przypis edytorski]
31. opona (daw.) — zasłona. [przypis edytorski]
32. Baux — ob. Les Baux-de-Provence, miejscowość w płd. Francji; w średniowieczu siedziba wpływowego rodu, z potężnym zamkiem obronnym na powierzchni 7 ha; Baux słynęło z kultury dworskiej, śpiewali tam najsłynniejsi minstrele i trubadurzy. [przypis edytorski]
33. Le Français est excessivement riche (fr.) — Francuzi są niezmiernie (lub: nadmiernie) bogaci. [przypis edytorski]
34. Trofim z Arles (III w.) — wg tradycji chrześcijańskiej pierwszy biskup Arles i pierwszy apostoł Galii; w lokalnej tradycji od V w. mylnie utożsamiany z Trofimem z Efezu (I w.), postacią z Nowego Testamentu, uczniem św. Pawła z Tarsu. [przypis edytorski]
35. Goldoni, Carlo (1707–1793) — włoski komediopisarz związany z Wenecją, autor ponad 200 komedii. [przypis edytorski]
36. felibr — członek Związku Felibrów, stowarzyszenia utworzonego podczas spotkania prowansalskich poetów w 1854, mającego na celu odrodzenie i ochronę języka i literatury prowansalskiej; określenie félibre zaproponował Mistral, pochodzenie tego słowa jest niejasne. [przypis edytorski]
37. Mistral, Frederic (1830–1914) — francuski poeta i filolog, tworzący w jęz. prowansalskim, najwybitniejszy autor grupy felibrów, dążącej do odrodzenia i ochrony kulturowej tożsamości Prowansji; laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1904). [przypis edytorski]
38. Konstantyn I Wielki (272–337) — cesarz rzymski (od 306), po pokonaniu Maksencjusza i Licyniusza został jedynym władcą imperium; wprowadził liczne reformy, jako pierwszy z cesarzy rzymskich przeszedł na chrześcijaństwo; w 313 wydał edykt mediolański, proklamując swobodę wyznawania tej religii. [przypis edytorski]
39. eaux-de-vie (fr. dosł.: woda życia) — wódka, winiak (wódka destylowana z wina, np. koniak). [przypis edytorski]
40. garson (z fr.) — kelner lub boy hotelowy. [przypis edytorski]
41. langue d’oc (fr.) — dosł.: język „oc”, od stosowanego w nim przysłówka potakującego oc zamiast oui, używanego w północnej Francji. [przypis edytorski]
42. Oh, c’est la langue du pays... — Och, to język miejscowy. [przypis edytorski]
43. Nous sommes des français, monsieur! (fr.) — jesteśmy Francuzami, proszę pana. [przypis edytorski]
44. Barrès, Maurice (1862–1923) — francuski powieściopisarz, polityk, teoretyk francuskiego nacjonalizmu. [przypis edytorski]
45. Arles, une cité de vie intérieure, où rien n’est vulgaire, rien banal... (fr.) — Arles, miasto życia wewnętrznego, gdzie nie ma nic wulgarnego, nic banalnego (pierwsze z określeń pochodzi z powieści Barrèsa Jardin de Bérénice (Ogród Bereniki, 1891). [przypis edytorski]
46. rue de la Republique (fr.) — ulica Republiki; nazwa nadawana ulicom w wielu miejscowościach francuskich w okresie nasilenia się idei republikańskich pod koniec XIX w. [przypis edytorski]
47. Corso Vittorio Emanuele II — główna ulica Rzymu, biegnąca ze wschodu na zachód; przebita w 1886, nazwana na cześć Wiktora Emanuela II, pierwszego króla zjednoczonych Włoch. [przypis edytorski]
48. tum (z niem.) — średniowieczny kościół katedralny lub kolegiata. [przypis edytorski]
49. Dies irae (łac.: Dzień gniewu) — średniowieczna sekwencja (uroczysta pieśń) o nadejściu kary bożej za grzechy w dniu Sądu Ostatecznego. [przypis edytorski]
50. infuła i pastorał — oznaki godności i władzy dostojników kościelnych: wysokie, ceremonialne nakrycie głowy oraz długa laska o ślimakowato zwiniętym zakończeniu. [przypis edytorski]
51. Szczepan, św. — tradycyjnie uznawany za pierwszego męczennika chrześcijańskiego; ok. 36 r. n.e. został skazany przez władze religijne w Jerozolimie za bluźnierstwo i ukamienowany (Dz 7, 58–60). [przypis edytorski]
52. kilkoma sztukami miedzi — tj. kilkoma miedziakami, drobnymi monetami. [przypis edytorski]
53. Fryderyk I Barbarossa, czyli Rudobrody (ok. 1122–1190) — król Niemiec (od 1152), cesarz niemieckiego Świętego Cesarstwa Rzymskiego (od 1155); oficjalnie koronowany na króla Burgundii (która była częścią Cesarstwa) 30 czerwca 1178 w Arles, w katedrze św. Trofima. [przypis edytorski]
54. skazka (daw., z ros.) — baśń, klechda, podanie. [przypis edytorski]
55. architraw — w budowlach antycznych belka leżąca bezpośrednio na górnej części kolumny. [przypis edytorski]
56. Cezary z Arles (470–542) — mnich, biskup Arles (od 503), święty Kościoła katolickiego. [przypis edytorski]
57. Museon Arlaten (fr.) — Muzeum Arlezyjskie (Arelackie), muzeum etnograficzne we francuskim Arles, zał. w 1896 przez F. Mistrala, gromadzące zbiory związane z miejscową kulturą prowansalską. [przypis edytorski]
58. pamiętny (daw.) — pamiętający. [przypis edytorski]
59. Pola Elizejskie (mit. gr.) — kraina wiecznego spokoju i pośmiertnej szczęśliwości, stanowiąca część Hadesu; zmarli trafiali tam w nagrodę za dobre życie. [przypis edytorski]
60. nekropol (z gr. nekropolis: miasto zmarłych) — dziś nekropola a. nekropolia, starożytne, położone poza miastem, duże miejsce pochówku z architekturą pogrzebową; także: inny duży, stary cmentarz, na którym pochowano sławnych ludzi. [przypis edytorski]
61. droga aureliańska — Via Aurelia, starożytna rzymska droga, prowadząca od Rzymu na północ wzdłuż zach. wybrzeża Italii, na następnie wybrzeżem płd. Galii aż do Arelate (ob. Arles). [przypis edytorski]
62. umarłe (daw. nmos) — dziś: umarłych. [przypis edytorski]
63. oćma (daw.) — ciemność, mrok. [przypis edytorski]
64. Qu’est ce qu’est ça? (fr.) — Co to takiego? [przypis edytorski]
65. Oh, ce sont les enfants de la paroisse... (fr.) — Ach, to dzieci z parafii przygotowują swoją pieśń o Zmartwychwstaniu. [przypis edytorski]
66. Błękitny Brzeg — dziś: Lazurowe Wybrzeże (fr. Côte d’Azur), wschodnia część wybrzeża francuskiej Prowansji, rozciągająca się od miejscowości Cassis aż po granicę włoską. [przypis edytorski]
67. Montmajour — posiadłość ok. 4 km na płn.-wsch. od Arles, z dawnym benedyktyńskim zespołem klasztornym, założonym w X w., podupadłym pod koniec XVIII w. i oficjalnie zsekularyzowanym w 1786, kiedy jego tytularny opat odmówił płacenia na jego utrzymanie. [przypis edytorski]
68. calec — twardy grunt pod warstwą orną; jednolity masyw skały. [przypis edytorski]
69. niepożyty (daw.) — niedający się zniszczyć, pokonać. [przypis edytorski]
70. raźniej — szybciej. [przypis edytorski]
71. cour d’amour (fr. dosł.: trybunał miłości) — średniowieczna zabawa dworska naśladująca procedury sądowe, trybunał złożony z dam wysokiego rodu, które rozstrzygały skomplikowane kwestie związane z miłością. [przypis edytorski]
72. ongi (daw.) — niegdyś, dawniej. [przypis edytorski]
73. Ludwik IX Święty (1214–1270) — król Francji; usprawnił administrację, system monetarny, zorganizował dwie wyprawy krzyżowe. [przypis edytorski]
74. panów udzielnych des Baux, spokrewnionych z królewskimi domami (...) Polski (1166) — zapewne powinno być: 1161; hrabia Prowansji Rajmund Berengar II w roku 1161 poślubił Ryksę, córkę Władysława II Wygnańca, księcia śląskiego i zwierzchniego księcia Polski. [przypis edytorski]
75. Guillem de Cabestany (katal.) a. Guilhem de Cabestaing (starooks.) lub Cabestan (1162–1212) — kataloński trubadur z Cabestany w hrabstwie Roussillon (ob. płd. Francja, departament Pireneje Wschodnie). Wg krótkiego żywota (vida), towarzyszącego w średniowiecznych manuskryptach jego pieśniom, był kochankiem żony Raimona, pana na Castell Rossello (Roussillon), który odkrywszy zdradę, zabił go podczas polowania, wyrwał mu serce i nakarmił nim swoją żonę, której nie wyjawił tej zemsty, póki nie spożyła posiłku. Zrozpaczona rzuciła się z zamkowej wieży. Legendę tę spopularyzowali później Boccaccio w Dekameronie (1348–53)
Darmowe książki «Miasta umarłe - Jerzy Żuławski (gdzie czytać książki txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)