Niewidzialny - Sygurd Wiśniowski (jak zacząć czytać książki TXT) 📖

Drżę o życie papy, wciąż trute strasznymi fenomenami. Krzyż jego cięższy od mego, bo ja się w części domyślam powodu naszego nieszczęścia, ale on nic a nic nie dorozumiewa i byłoby mu bardzo trudno pojąć i uwierzyć, iżby się coś podobnego dziać mogło drogą naturalną. Łatwiej by pewno w cud nadprzyrodzony uwierzył! Mnie, przeciwnie, przeszłość smutna kilka promyków dostarcza do rozjaśnienia ciemnych, zawiłych zjawisk powtarzających się naokoło nas, ale i ja wszystkiego nie rozumiem. Chciałam więc dawno prosić kuzynka, żebyś mi pomógł całą rzecz zbadać do dna samego. Przyjdź pojutrze, po południu, kiedy papa śpi, a powiem, w czym nam służyć możesz.

Po tych słowach życzyła mi dobrej nocy i westchnęła...

Czy ściany odbiły echo tego westchnienia, czy też doprawdy inne, z niewiadomej jakiejś piersi się wydzierające łkanie usłyszałem?...

Schodziłem zamyślony po szerokich, kamiennych, jasnych schodach, na których, moim zdaniem, żywej duszy nie było. Znajdowałem się właśnie na ich skręcie, kiedy uczułem na ramieniu ciężką męską rękę... Obróciłem się. Nie widziałem nikogo, nie słyszałem ani kroku, ani oddechu ludzkiego, ale ręka niewidzialnego wciąż mnie gniotła... Kolana dygotały pode mną. Włosy powstawały na głowie. Skóra oblała się potem. Omal nie runąłem na zimne, twarde kamienie. Ta sama silna ręka, co mnie zatrzymała przed chwilą, nie pozwoliła mi teraz upaść... Odzyskawszy nieco przytomności i odwagi stałem niemy, straciwszy zwykły spokój mój i niedowiarczą filozofię, z której zawsze byłem dumny.

Duch czy upiór pociągnął mnie łagodnie za rękaw. Podążyłem za nim mechanicznie na dół przez sień, przez podwórze, po schodach, nad którymi stało na tablicy „II Stiege”, przez długi, niezbyt jasny korytarz trzeciego piętra. Była to przechadzka przerażająca. Minęliśmy kilka płomieni gazowych, pod którymi było widno jak w dzień, ale nie widziałem nikogo. Raz zmrużyłem oczy, a potem je prędko otworzyłem, próbując w ten sposób schwytać w powietrzu bezbarwnym zarys figury, co mnie za sobą ciągnęła. Przebóg, nic nie ujrzałem!!! Drugi raz znowu uczułem pokusę wyrwania rękawa z ręki powietrznej, ale strach nie pozwolił mi tego uczynić.

Tymczasem szliśmy na górę... Słyszałem skrzypienie schodów pod ciężkimi, filcem podobno odzianymi nogami niewidzialnymi. Takt ich kociego kroku szeleścił rytmicznie ze stukiem moich obcasów. Na ostatnich schodach, po których już szedłem zadyszany, wyraźnie sapał także straszny przewodnik. Wyciągnąwszy rękę uczułem miękką, sukienną – jedwabną materię podszytą – połę niewidzialnego długiego surduta...

Wszystkie zmysły tedy, prócz jednego, upewniały mnie zlęknionego, że mam do czynienia z istotą materialną, obdarzoną właściwościami przedmiotów ziemskich, jako to: ciężkością, nieprzenikliwością, biernością materii i tak dalej. Rozum skłaniał się do przypuszczenia, że jestem wobec żywego człowieka, ale jak tu przyjąć jego hipotezę, jak uwierzyć w świadectwo innych zmysłów, gdy zmysł najszlachetniejszy, którego wrażenia najpewniejszymi się w zwykłych wypadkach wydają, istnieniu tego człowieka kłam zadawał? Co myśleć?

W końcu długiego korytarza, cudownym sposobem, bez pomocy ludzkiej, drzwi się przede mną otworzyły, a niewidzialna ręka wciągnęła mnie do obszernego przedpokoju...

Stałem przed purpurową firanką jedwabną, która usunęła się czarodziejskim sposobem bez ludzkiej pomocy i odkryła salonik elegancki, pełen sprzętów wygodnych i poważnych przedmiotów. Były tam głębokie, miękkie fotele, dywany, w których stopy tonęły i obrazy cenne, ale zamiast tysiąca kosztownych petits riens, zapełniających apartamenty bogatych ludzi gustem obdarzonych, zobaczyłem wzdłuż ścian czarne dębowe szafy artystycznie rzeźbione, pełne książek. Na gotyckich szczytach tych szaf stały szeregi okazów przyrodniczych i anatomicznych tak, że salon zawierał zarazem bibliotekę i muzeum. Podwoje na lewo otwierały się do wykwintnej sypialni. Przez uchylone drzwi na prawo wypływała woń aptekom albo laboratorium chemicznym właściwa. W całym mieszkaniu nie było nic nieziemskiego lub szarlatańskiego. Wszystko, co widziałem, było użyteczne i potrzebne dla istoty z krwi i kości, tak w komforcie, jak w naukowych zajęciach zamiłowanej...

Umysł mój chłonął z trwogi i przestał wierzyć, że jest igraszką albo złudzenia, albo nadprzyrodzonego zjawiska. Wszystko, co się działo naokoło mnie, dałoby się zapewnie naturalnymi przyczynami wytłumaczyć, gdybym tylko posiadał klucz lub pierwszą wskazówkę do zagadki. Niewidzialny właściciel mieszkania przyjmował mnie z etykietą dobrze wychowanego człowieka. Uspokojony przypatrywałem się ciekawie martwym przedmiotom posuwającym się po izbie, jak gdyby były istotami żywymi, świadomymi.

Najpierw ruszył z kąta fotel niski, wygodny i przytoczył się sam do stoliczka pod jednym z okien. Potem zbliżył się do tegoż stoliczka szezlong, stanął sobie naprzeciwko fotela, o krok od niego. Puszka srebrna z tytoniem przeniosła się powietrzem z środkowego stołu, leżąc trzy lub cztery stopy nad posadzką, na stoliczek wymieniony. Za nią zdążały papierki do robienia cygar, naczynia z cygarami hawajskimi i zapałki. Jedna z szaf bibliotecznych sama się otworzyła, wyskoczył z niej gruby tom popłynąwszy wysoko, także na stoliczku się rozłożył. Niewidzialna ręka pociągnęła mnie jeszcze raz do fotela, na którym usiadłszy, rzuciłem okiem na tytuł książki na stoliku. Przeczytałem słowa następujące:

„Handbuch der Gewebelehre” bei Dr Otto v. Kümmelspalter.

Po nazwisku autora następował długi szereg tytułów upewniających, że mądry dr v. Kümmelspalter był profesorem pewnego uniwersytetu i członkiem wielu uczonych towarzystw tak krajowych, jak zagranicznych. Ledwie skończyłem czytanie tytułu, zaraz się księga na pewną stronę otworzyła. Ślady palców na tej stronie i zapiski ołówkiem na jej marginesie powiadały, że ją wielokrotnie czytano i rozbierano.

– Zapal cygaro albo ukręć sobie papierosa i nie lękaj się – rzekł głos ust niewidzialnych, oddalonych o dwa łokcie od mego ucha...

Dźwięk tego głosu nie był mi obcy. Poznałem w nim ton, którym mi owej nocy niewidomy przeciwnik życzył żebym „kark skręcił”. Przypomniałem sobie także inny dźwięk, młodszy, bardziej muzykalny, ale ten sam, którego się nasłuchałem podczas spacerów po Chiaja neapolitańskiej i wycieczki do Błękitnej Groty.

– Zgoła się nie lękam – odpowiedziałem gadającemu powietrzu – bo chociaż sam żadnej specjalnej gałęzi wiedzy nie uprawiam, jestem przecież przekonany, że nie ma zjawiska, którego by przyrodzonymi przyczynami wytłumaczyć nie można. Niestety, te przyczyny są nam często niejasne, ukryte! I teraz nic a nic nie rozumiem, ale mów pan, a będę słuchał uważnie, bez obawy.

– Tym lepiej... Widzę, że mam do czynienia z człowiekiem rozsądnym. Jako kuzyn rodziny i przyjaciel hrabiego i Prozi...

– Przepraszam, zanim pozwolę nazwisko kobiety w tok rozmowy wprowadzić, muszę pana zapytać, z kim mam zaszczyt rozmawiać?

– Jak to? Nie domyślałeś się, kuzynie? – zawołał głos.

– Zbigniew?

– A jużci. Twój krewny nieszczęśliwy i miłujący. Czy wolno cię uściskać?

Skinąłem głową. Zaraz też uczułem parę niewidzialnych ramion naokoło szyi. Na twarzy spoczął pocałunek z dubeltówki i łza niewidzialna, ale ciepła.

– Tak! – stęknął kuzynek opuściwszy mnie i przemawiając głosem przenikającym serce. – Tak, byłem niegdyś Zbigniewem, ale niech mnie licho porwie, jeśli wiem, czym teraz jestem! Moja dzisiejsza identyczność jest równą tajemnicą dla mnie samego jak dla całego świata. Wiem tylko, że serce moje i zasady niezmienione. Masz jak dawniej do czynienia z człowiekiem uczciwym, pełnym dla ciebie miłości.

Po chwili milczenia poprosił mnie ów człowiek bez widomego ciała, żebym w księdze na stole pewien ustęp błękitnym ołówkiem zakreślony uważnie przeczytał. Nie pamiętam już tego paragrafu dosłownie, ale treść jego w pamięci zachowałem. Był on poświęcony rozwinięciu hipotezy lub teorii następującej:

„... Barwa materii organicznej – utrzymywał uczony autor – jest zawisłą od obecności w krwi, włóknach, kościach, nerwach itd. pewnych pigmentów zawierających pierwiastek żelaza, a zmieniających kolor według stale określonych warunków chemiczno-fizjologicznej natury. Melanin, zabarwiający tak retynę i źrenicę oka, jak też włosy, mógłby być zmniejszony lub pomnożony według praw niedawno przez profesora Scharfli w Bazylei odkrytych. Dodanie hematynu do krwi ożywiłoby purpurową barwę każdego włókna. Wielka obfitość melaniny w pigmencie skórnym robi jednego człowieka czarnym Murzynem, a jego brak zmienia innego w albinosa. Włókna ciała ludzkiego są pierwotnie bezbarwne i przejrzyste na kształt wody, a stają się widzialnymi i zabarwionymi skutkiem domieszki pigmentów rozmaitych. Żal mi – kończył autor – że skutkiem nagłej, nieodżałowanej śmierci doktora i profesora Discoloris z Freiburgu nie ostały się żadne sprawozdania z bardzo ciekawych doświadczeń, jakie on z zadziwiającym powodzeniem rzekomo na organizmie ludzkim wykonał w celu pozbawienia go barwy wszelkiej za pomocą chemicznych środków!...”

Gdy skończyłem czytać, niewidomy towarzysz znów przemówił:

– Ja to byłem przez lat kilkanaście przyjacielem i asystentem nieodżałowanego profesora Discoloris, o którym mowa w tej książce. Ja mu dostarczałem pieniędzy na jego eksperymenty, jak mój świętej pamięci ojciec, który także z nim ścisłe utrzymywał stosunki. Prawie cała nasza fortuna poszła na kosztowną pracę ćwierćwieczną, wytrwałą, odbywającą się pod jego mądrym kierunkiem. Niewiele brakowało, iżby bank Bnina mnie zlicytował, nie płaciłem bowiem rat, ale na doświadczenia naukowe nie żałowałem. Od czasu katastrofy, jaka mnie spotkała, zaczynają się moje interesy poprawiać.

– Ej, wolałbym słyszeć o tej katastrofie niż o twoich interesach...

– Chwilkę cierpliwości. Autor dzieła przed nami tylko się cząstki eksperymentów moimi pieniędzmi i na mej osobie przez uczonego freiburczyka skutecznie przeprowadzonych domyśla. Gdyby można całą ich tajemnicę objawić, świat uczony i nieuczony osłupiałby z zadziwienia. Cóż, kiedy właśnie, gdyśmy do rezultatów cudownych doszli, mentor mój umarł nagle rok temu, przeszłego lata...

Znów milczenie.

– Pokładałem ślepą wiarę w geniusz tego wielkiego myśliciela – westchnął w końcu Zbigniew – a gdyby mi był równą ufnością odpłacił, nie doznawałbym teraz mego okrutnego losu. Ludzie naukowi są jednak skryci. On posuwał tę skrytość do ostatecznych granic. Nie wyjawił mi nigdy żadnego ze swych sekretów, które na mnie doświadczał. Poddawałem mu się ze ślepym posłuszeństwem wielbiącego ucznia. Gorzko też za to zaślepienie pokutuję, obłożony straszniejszą klątwą od piętna na czole Kaina wyrytego! Całe to nieszczęście tak się zaczęło... Ojciec nieboszczyk, a potem ja sam pomagaliśmy profesorowi w początkowych eksperymentach nad pigmentami, czyli barwnikami, w ludzkim organizmie. Mieszając z pokarmem pewne dozy chemiczne, był on w stanie zrobić bruneta blondynem i odwrotnie. Nie wymyśliłbyś koloru, którego by na zawołanie skórze ludzkiej nie umiał udzielić. Eksperymentował najczęściej na mnie. Raz, ku wielkiemu zadowoleniu ojca nieboszczyka, robił mnie pąsowym, drugi raz żółtym lub fioletowym, a czasem otaczał mnie wszystkimi barwami tęczy. Potem przywracał mi dziecinną, naturalną świeżość cery.

– Czy być może! – zawołałem.

– Spytaj się jedynego żyjącego świadka tych prób, starego służącego mego mentora i mojego... Co mówię? Sługi? Raczej mego opiekuna, przyjaciela, dobroczyńcy!

Niewidzialny kuzyn zadzwonił. Z laboratorium w przyległym pokoju wyszedł staruszek w aksamitnej czapeczce do jarmułki podobnej i w liberii. Zbliżywszy się do próżnego pozornie szezlonga stary sługa zdjął swą czapeczkę pokornie i schylił przed panem niewidzialnym łysą głowę. Skóra jego łysiny miała barwę zieloną, a nieliczne pozostałe włosy były żółte na kształt gumiguty. Wyraziłem moje zdziwienie.

– Nakryj głowę, mój dobry Hansie – rzekł pryncypał po niemiecku. – Chciałbym tylko pokazać temu panu jeden ze skutków naszych eksperymentów u profesora Discolorisa. Możesz odejść.

Drzwi zamknęły się za służącym.

– Ten Hans pomagał nam w laboratorium freiburskim i jest bardzo dumny z dowodów pracy naukowej na jego łysinie zakonserwowanych. Na niej to odbyła się pierwsza próba praktyczna teorii przez wynalazcę odkrytej, a Hans był z niej do tego stopnia zadowolony, że nigdy nie pozwolił swojej łysinie i włosom naturalnej przywrócić barwy. Poczciwy, złoty człowiek! On jest jedynym pośrednikiem między mną niewidzialnym a światem widomym. Przezeń administruję majątek, wynajmuję mieszkania, których w opinii ludzkiej on się jedynym lokatorem zdaje. On mi jeść przynosi. Nie wiem, co bym zrobił bez niego, bo skutkiem długiego przyzwyczajenia instynktownie zgaduje, gdzie stoję, czego mi potrzeba, czym by mi mógł usłużyć. Zapalże drugie cygaro i posłuchaj końca mojej fatalnej przygody.

Ugruntowałem się głębiej w fotelu, a on prawił, puszczając zarazem widome kłęby dymu z ust niewidzialnych.

– Wielki chemik dopuszczał się na mnie coraz większych eksperymentów, które śmierć mego ojca tylko na krótko przerwała, bo ja sam żywą ochotę do nich okazywałem. Drugą krótką przerwę doznała nasza praca później z powodu mej włoskiej wycieczki ze stryjaszkiem i Prozią... – Tu westchnął. – Pojechałem z nimi dla poratowania zdrowia, pracą i licznymi trudami w laboratorium nadwątlonego. Sam mentor w drogę mnie wyprawił, żal mu mnie było stracić. Bodaj bym nigdy nie był widział Prozi...

– Albo nigdy do Freiburga nie powrócił!

– Powróciłem jednak i stałem się przedmiotem nowego szeregu doświadczeń, w których już nie o przemianę barw przyrodzonych, ale o pozbawienie mnie wszelkiej barwy chodziło. Nie opuszczałem laboratorium miesiącami. Nie widywałem nikogo, tylko profesora i Hansa. Wynalazca postępował sobie bardzo ostrożnie, obserwując skutki każdej nowej próby chromatycznej i zachowując w każdym wypadku odwrót. Wracał mi zawsze odebrane przymioty fizyczne z łatwością. Ośmielony jego powodzeniem, ufałem mu ślepo. Pod wpływem potężnych preparatów wprowadzonych w mój organizm stałem się blady, biały, bezbarwny jak albinos, ale nie cierpiałem na zdrowiu. Moje włosy i broda wyglądały na kształt przędziwa szklanego, a moja skóra na kształt alabastru. Profesor był zadowolony wielce z tej próby, przywrócił mi kolor ludzki i przerwał na czas krótki swe doświadczenia. Odpoczywałem, a w jego głowie dojrzewała stwierdzona później hipoteza, że można by zrobić człowieka nie tylko bezbarwnym, ale też przezroczystym i niewidzialnym, na kształt galaretowatych wymoczków pływających milionami w kropelce wody.

Zbigniewa głos drżał od wzruszenia. Czułem, że kuzyn wstał i przeszedł się po salonie dla uspokojenia swej agitacji. Potem znów musiał usiąść, bo szezlong się ugiął, a głos przemówił z dawnego miejsca...

– W rozpoczętej drugiej serii doświadczeń raczył mnie uczony chemik coraz silniejszymi dozami preparatów działających stopniowo na chromatyczne przymioty mego organizmu, ale zdrowia mego nienadwerężających. Wszyscy Opalińscy okazują skłonność do otyłości, poczynając od młodego wieku. Ta skłonność objawiła się także we mnie, musiałem więc być zdrów i czerstwy pomimo kilkuletniej mozolnej pracy naukowej. Nie myśl bowiem, kuzynku, jakoby doświadczenia profesora na mojej osobie odbywały się błyskawicznym lotem. Często potrzeba było kwartału i dłużej, nim po rozmaitych próbach udało się odkryć właśnie ów pierwiastek, którego wprowadzenie w krew jej optyczne własności zmieniało, a drugi kwartał mijał na szukaniu akuratnej miary i wagi, w jakiej ten preparat powinien być stosowany. Każdego pięknego dnia musiałem leżeć na słońcu i być polewanym wodą destylowaną, obracanym na wszystkie boki, jak sztuka płótna na bieleniu!

W końcu stałem się, jak figura porcelanowa, wpółprzejrzysty, a jeśli Hans lampę za mną postawił, jej rumiane światło przebijało na wskroś moją osobę. Profesor znów przerwał swoje próby i puścił mnie na wakacje dla zdrowia. Przez czas mej nieobecności uczony ten zastanawiał się nad udoskonaleniem swej teorii, ja zaś, rumiany i człowieczy, odwiedziłem wtedy stryja i zakochałem się w Prozi, anielskiej, niebiańskiej, zawsze dobrej dla mnie... Ta miłość...

Zrobiłem gest niecierpliwy, rozgorączkowany bowiem powieścią o cudownej metodzie uczonego freiburczyka, nie miałem ochoty słuchać banalnych wyznań miłości. Zbigniew powód mej niecierpliwości zrozumiał. Przeszedł więc do rzeczy najważniejszej.

– Powróciwszy jeszcze raz do Freiburga, prędko odzyskałem porcelanową przeźroczystość, a powoli posunąłem się o jeden stopień wyżej. Jeżeli kiedyś widziałeś galaretowate mięczaki w morzu, których wyraźne kontury oko z trudnością od wody rozróżnia, to zdołasz sobie wyobrazić moje ciało w tej przezroczystej fazie przemian, które przebyłem. Nie wyszedłem rok cały z laboratorium, a Hans, który mi usługiwał, nie mógł mnie znaleźć o szarej godzinie, jeśli się doń nie odezwałem.

– A twoje suknie? – zapytałem niedowierzająco – wszak musiały tworzyć dziwną sprzeczność z twoją istotą?

– Bynajmniej. Gruntowny Niemiec i o sukniach pomyślał. Widok odzieży spacerującej po pokoju bez człowieka i wydętej jak pęcherz próżny zepsułby piękny efekt i wartość jego wynalazku, a więc wymyślił środki i sposoby udzielenia mym sukniom przezroczystości niewidzialnej. Trwało to bardzo długo, nim swego dokazał. Każdą materię trzeba