Niewidzialny - Sygurd Wiśniowski (jak zacząć czytać książki TXT) 📖

było inaczej traktować. Wełna sukien, bawełna i len bielizny, skóra trzewików, jedwab i kruszce nawet na mojej osobie przebyły kolejno rozmaite doświadczenia chemiczne, z których wyszły niewidzialne. Miałem piękną, obfitą garderobę, a szczęściem dla mnie erudyta całą prawie przerobił do stanu odpowiedniej mojej własnej przejrzystości! Mam więc w czym teraz chodzić... Pomyśl tylko, jak bym wyglądał, gdybym musiał nosić takie same suknie jak każdy innych człowiek? Mógłżebym światu się pokazać? Wyobraź sobie ohydny widok chodzącego surduta i kapelusz bez twarzy i bez ręki? Dobrze jeszcze o tyle, że nie zwracam uwagi ludzkiej, ale tylko Wszechwiedzącemu wiadomo, jak sobie poradzę po zniszczeniu teraźniejszej garderoby i śmierci staruszka Hansa? O, biedna moja głowo!...

Zbigniew jęknął i musiał załamać ręce, bo coś trzeszczało na kształt stawów ludzkich...

– Teraz zaszły długie wakacje w naszej pracy – począł po chwili kuzyn nieszczęśliwy. – Bardzo zaniedbane interesy, lekceważone przez ojca, a coraz fatalniej skutkiem mych fizjologicznych i przyrodniczych zajęć powikłane, powołały mnie do kraju. Odwiedziłem rodzinny majątek, mówiłem z adwokatami, wierzycielami i notariuszami, wziąłem pożyczkę, sprzedałem las, jak stał, a była śliczna dębowa rezerwa w Bninie, za którą Żydzi dali dwieście pięćdziesiąt reńskich za mórg, bez targu! Pobrałem za propinację i młyny z góry za lat sześć, sprzedałem wieś oddzieloną od reszty majątku, na Pobereżu – słowem, powstrzymałem ruinę na czas jakiś. Rozumie się, że odwiedziłem i stryja w Opałach. Prozia wydała mi się, ach cudną! Skończyła właśnie lat dwadzieścia, ja miałem dwadzieścia osiem. Podczas karnawału znów ją spotkałem we Lwowie i byłem już gotów życie na jej skinienie u stopek jej położyć. W czerwcu znów do Opałów pojechałem, gdzie już cały czas mogłem być przy niej. Miłość moja nie znała granic. Gdyby Prozia zażądała, żebym się rzucił w środek wielkiego stawu nad młynem amerykańskim stryjaszka dobrodzieja, byłbym skoczył bez wahania, choć nic a nic pływać nie umiem. Coś mi szeptało, że Prozia lubiła moje towarzystwo. Cicha, skromna, lękliwa, nie umiała przecież utaić, że uczucia moje nie są jej wstrętne. Kokietowała mnie po trochę. Szalałem! Raz w czerwcowy wieczór na ganku, kiedy stryjaszek zdrzemnął się z cybuchem w ręku, rozmarzony atmosferą wonną i jej oczyma magnetycznymi, szepnąłem, że ją kocham. Nie odpowiedziała, ale mnie też nie odtrąciła. Sięgnąłem po jej rączkę. Cofnęła ją i zapłoniona kazała mi mówić... z papą...

Dowiedziawszy się o moim afekcie stryjaszek wyrecytował mi paternoster i wystąpił z przemową ostrej krytyki, utyskiwań i morałów. Dowiódł mi, że zrujnowałem majątek i że nie jestem godzien ręki jego córki. O moich naukowych „fanaberiach” wyrażał się z jak najwyższym oburzeniem i lekceważeniem. Upewniał, że byłby mi mógł wybaczyć, gdybym jak inne szlacheckie dziecko Bnin przegrał, przehulał, przewojażował lub przegospodarował, ale stracić porządny, intratny klucz polski na jakichś tam zagranicznych wydrwigroszów i wariatów...

– Słowo honoru daję – zawołał – że nie pojmuję, skąd się podobne indywidua jak brat nieboszczyk i waść z familii Opalińskich mogły narodzić. Miał się urodzić obywatel, kur zapiał i...

– Stryjaszku drogi, najdalej za rok będę bogatym i sławnym!

– Koszałki opałki!

– Jak stryja kocham!

– Dobrze, dobrze. Przyjedźże za rok albo dwa i pokaż czystą tabulę. Tymczasem żadnych głupstw. Ani słówka do Prozi o niedowarzonych sentymentach, jeżeli chcesz zostawać miłym gościem w Opałach. Czy asan sobie myślisz, że oddam jedynaczkę i majątek, żebyś z profesorami szaleńcami eksperymentował?

Wracałem do Freiburga spoważniały. Już mi nie tylko o szczęśliwe dokończenie ciekawej pracy naukowej chodziło, ale także o wyzyskanie pieniężne wynalazku, dla którego tyle ofiar poniosłem. Jeżeli by doświadczenia mego mentora pożądanym skutkiem zostały uwieńczone, wdzięczny świat oddałby miliony do naszej dyspozycji, a wtedy...

W kilka tygodni po ostatecznym zamknięciu moim w laboratorium otaczały mnie, pewnego popołudnia pogodnego i jasnego, cztery osoby. Właściciel pracowni stał tuż przy mnie z dumnym uśmiechem na twarzy, obcierając swoim zwyczajem świecącą łysinę nie bardzo czystą kraciastą chustką, Hans płukał retorty w szafliczku w kącie. Dwóch panów profesorów fizyki i chemii, zaproszonych pod jakimś pretekstem i nie podejrzewając mojej obecności w pracowni, ocierało się prawie o mnie. Musiałem uważać, żeby mnie który nie dotknął podczas żywszej gestykulacji. Gdyby byli nadsłuchiwali, mogliby byli usłyszeć bicie mego serca wzruszonego pychą i radością. Mówiąc o tym i owym jeden zapytał przypadkiem:

– Co też się stało z tym polskim grafem, który panu pomagał? Czy jeszcze nie powrócił?

Wielki chemik wydął się jak żaba i poczerwieniał jak piwonia z uciechy, a jego okrągła głowa kiwała się na krótkiej szyi w sposób zabawny. Jego tryumf był zupełny! Wynalazek przebył i wytrzymał ogniową próbę... Byłem niewidzialny!

Skoro uczeni koledzy odeszli, profesor porwał mnie za obie niewidzialne ręce i ciągnąc mnie za sobą, skakał jak wariat po laboratorium, tłukąc butelki i retorty.

– Kochany mój, zacny uczniu! – wołał. – Dzień jutrzejszy uwieńczy sławą nasze mozolne, długie, kosztowne, święte, że tak powiem, zabiegi, twoją cierpliwość, posty, katusze. Jutro staniesz przed całym, do wielkiej sali zaproszonym, fakultetem wszechnicy. Telegrafowałem do Wiednia, Berlina, Bonn, Dorpatu, Paryża, Londynu, słowem, na wszystkie strony. Przyjadą Schröter, Haeckel, Steinmetz, Lavelle, delegaci Sorbony, Huntey, Tyndall, Lubbock, sam nasz prorok Darwin! Będziemy mieli również filozofów. Pisałem też do kilku twoich rodaków przyrodników, żeby od ryb i grzybów, i studiów botanicznych na ważniejszą sprawę uwagę swą zwrócić zechcieli. Przed tymi najcelniejszymi mędrcami i przyrodnikami naszej epoki objawię sekret mój, tobie nawet nieznany. Przedstawię cię nicością, powietrzem, głosem, a potem przemienię w człowieka z naturalnego ciała. Połowa sławy mojej, połowa zysku z patentów, jakie sobie we wszystkich krajach ucywilizowanych zabezpieczymy, będzie należała do ciebie. Myślisz o dziewicy, do której ten nieuk, jej nielitościwy ojciec zbliżyć ci się nie pozwala? Smutno ci? Rozwesel się, synu mego ducha, bo wkrótce pojedziesz do niej rumiany, świeży, sławny, wzbogacony, zabarwiony najpiękniejszymi pigmentami z mego laboratorium, z wawrzynem na skroni, uwitym przez wdzięcznych czcicieli wiedzy! Dobranoc! Śnij o jutrzejszym triumfie!

Zostawił mnie w laboratorium, gdzie sypiałem w pokoju oddzielnym na kanapie.

Nazajutrz raniutko, pamiętnego dnia 1 sierpnia, zbudził mnie wpadający gwałtownie Hans:

– Panie hrabio, panie hrabio! – wołał głosem łkającym, zadyszanym, pełnym grozy i smutku – doktor umarł pewnie z wielkiej radości, na apopleksję!...

– Czy słyszysz? – wołał Zbigniew rozpaczliwie. – Doktor Discoloris, uczyniwszy mnie niewidzialnym, umarł... A ja, ja...

Zbigniew skończył swoje zajmujące opowiadanie.

Siedziałem z otwartymi ustami, próbując zebrać myśli. Cóż mogłem mu odpowiedzieć. Jak pocieszyć tę nieszczęśliwą ofiarę losu?

Niewidzialny kuzyn łkał rozpaczliwie.

– Straszne to moje położenie, okropne, przeklęte! – jęczał. – Doktor wziął z sobą do grobu tajemnicę przywrócenia mi przymiotów chromatycznych, zwykle przynależnych żywej ludzkiej materii. Zostawił mnie niewidzialnym, a odtąd, choć się nie dopuściłem żadnej zbrodni ani przeciw Stwórcy, ani przeciw bliźnim, jestem przecież nieszczęśliwszym od potępieńców w piekle! Muszę chodzić po ziemi, żyjąc, czując, widząc, kochając jak inni ludzie, a między mną a światem wznosi się nieprzebyta zapora. Jestem dosłownie na świecie, a nie dla świata. Nawet duchy i upiory mają formy swoje. Mnie odebrano barwę, która kształt pokazuje. Życie moje jest śmiercią chodzącą, moje istnienie zapomnieniem. Żaden krewny lub przyjaciel nie może spojrzeć na mą zbolałą twarz. Gdybym przycisnął do serca kobietę ukochaną, zemdlałaby od niewymownej grozy... Stryj myśli, że z rozpaczy schowałem się w tajemnym warsztacie chemicznym i do szczętu ojcowiznę rujnuję, a ja – miłością trawiony i pozbawiony panowania nad sobą – krążę naokoło nich jak planeta przy słońcu. Nie mogę się powstrzymać, żeby ich nie ścigać po świecie. Zatruwam im życie zjawiskami, które on szatańskiej złości przypisuje, ona zaś ogląda się wylękła i zdumiona, przeczuwając ich związek ze mną. Widuję ją co dzień... Nieraz ocieram się na schodach o jedwabne falbany jej sukni. Nie wiem, co począć, jak się z nią porozumieć, by nieostrożnym nie zabić jej słowem. Ona taka wątła, drażliwa. Dlatego też właśnie zaprosiłem ciebie do tego pokoju. Kuzynie, pomóż mi, ratuj mnie!

Wzruszony, wyrwałem się zaraz z lekkomyślną uwagą. Był to największy błąd, jakiego się przez brak rozwagi w życiu dopuściłem.

– Nie rozpaczaj! – rzekłem. – Prozerpina kocha ciebie niezawodnie...

Stolik między nami wywrócił się nagle. Zbigniew musiał skoczyć na równe nogi ze wzruszenia. Czułem jego ręce na moich ramionach, gdy stał i słuchał:

– Tak – mówiłem dalej. – Prozia kochała cię niezawodnie, a taka miłość jak jej nie zlęknie się żadnych wypadków, nie cofnie się przed żadną trudnością... Prawda, że tajemnica wynalazku twego mentora z nim razem poszła do grobu, ale czemuż by jej powtórnie nie odkryć drogą doświadczeń indukcji ab initio, z pomocą twojej praktyki jak też wiadomości, jakie Hans w długiej swej służbie nabyć musiał? Nie może być, żeby nie zauważył, jakich pierwiastków profesor najczęściej używał. Nie trać odwagi! Jeśli Prozerpina ciebie kocha, to i przeczeka cierpliwie kilka lat do wtórnego odkrycia tajemnicy.

– Tak, jeśli mnie kocha! – jęknął głosem tak bolesnym, jakiego z pewnością nie wydał żaden torturowany.

– O tym się łatwo pojutrze dowiemy.

I opowiedziałem mu, jak, kiedy i dlaczego mam z kuzynką w cztery oczy mówić. Omówiwszy z nim plan przyszłego postępowania, pożegnałem biedaka. Ulice były już opustoszałe, a na zegarach biła piąta rano, gdy zadzwoniłem do bramy hotelu „Zur Stadt Triest”.

Doczekałem cierpliwie popołudniowego umówionego spotkania z kuzynką. Wytłumaczyłem jej położenie Zbigniewa w kilku treściwych zdaniach. Wytrzymała tę próbę ogniową z heroizmem. Ani nie zemdlała, ani nie wpadła w paroksyzm histeryczny, lecz wymówiła krótko jedno słowo:

– Chodźmy!

Na schodach dodała z wymuszonym uśmiechem, którego powodu wtedy nie rozumiałem:

– Idę z poczucia obowiązku dla ojca, którego ostatnie lata osładzać muszę.

Piękna, dumna hrabianka weszła przede mną do pokoju Zbigniewa z tymże uśmiechem, co do jej twarzy przystygł na schodach, ze swobodną gracją pięknej damy wstępującej do balowej sali... Nie straciła kontenansu ani na chwilę. Nie okazała ni trwogi, ni zadziwienia, kiedy ręka niewidzialna jej białą łapkę do ust podniosła, aby ją oblać powodzią czułych, głośnych pocałunków. Tupiąc tylko cokolwiek niecierpliwie nóżką o taboret, który przysunąłem do niej, skoro na fotelu usiadła, wysłuchując bez słowa odpowiedzi długiego, wymownego opisu cierpień Zbigniewa i wyznania jego miłości, i wyliczenie środków i sposobów, jakimi się własny kształt i barwę ludzką odzyskać spodziewał. Uśmiech uprzejmy nie znikł na chwilę z jej twarzy.

Hrabianka cofnęła w końcu rękę z uścisku niewidzialnego kuzyna, który umilkł...

Potem odezwała się chłodno:

– Jak na człowieka, który całe życie przy księgach i narzędziach naukowych strawił, jesteś dziwnie wymownym idealistą.

– Proziu! Nie rozumiem twojej obojętności, ironii...

– Przyznam dalej – mówiła, nie znosząc przerwy – że nieszczęśliwa twoja pozycja godna jest współczucia. Nie nadużywaj wszakże przywilejów twej niewidzialności. Jeśli żywisz choć cząstkę uczuć, które tak namiętnie wyznajesz, jeżeli czcisz imię historyczne i dobrą sławę naszej rodziny, jeśli szanujesz stryja, który zawsze był tak dobrym dla ciebie, jeśli, w końcu, życzysz sobie widzieć mnie szczęśliwą, a jego życia nie skrócić... wyjedź zaraz z Wiednia i nigdy nas już nie dręcz, przynajmniej... przynajmniej... póki nie odkryjesz tajemnicy nieboszczyka doktora...

Osłupiałem! Więc ta kobieta, której pozory nieukojonego smutku za straconym kuzynem kilka miesięcy mnie zwodziły, odgrywała tylko komedię? Więc chodziło jej tylko o to, żeby się pozbyć mary nieznośnej? Czy być może, żeby nigdy nie kochała Zbigniewa, ale jako kokietka wierutnie wcześniej się na kuzynku do trudniejszych zaprawiała podbojów? Tak przynajmniej wyglądało. Ach, gusta kobiet są niedociekłe, a nawet doktor Discoloris z całą swą erudycją nie byłby mógł podać przyczyn, z których lęgną się kaprysy ładnej wielkiej damy...

– Prozerpino! – zawołał Zbigniew czule. – Co to znaczy? Dlaczego jesteś tak okrutną? Czy nie masz nic więcej do powiedzenia? Nie zostawisz mi żadnej nadziei?

– Będę cię zawsze poważała. A, jeszcze jedna rzecz! Przyrzecz mi, że jeżeli byś trafem szczęśliwym odkrył tajemnicę mądrego wynalazcy i chciał z niej korzystać materialnie, to przez uszanowanie dla stryja i pamięć o mnie będziesz o tyle dobry i oględny, że się pokazywać ludziom będziesz tylko pod pseudonimem. Prawda, że Bnin, jak to mówią, mocno zaszargany i nie wolno wymagać od ciebie, abyś go nie oczyścił mając taki skarb w ręku, ale pomyśl sobie tylko, jak by sąsiedztwo wiadomość przyjęło, iż jeden z Opalińskich, czarownik jakiś, pokazuje się po Paryżach za pieniądze, na podobieństwo skoczków i magików? Fi donc! Przyrzekasz mi, dobry mój kuzynku, obrać sobie pseudonim?

– Twoje serce twarde jak kamień! – przerwałem patetycznie, nie mogąc wstrzymać się dłużej – nie jesteś godna miłości tego męczennika wiedzy.

Prozia wzruszyła ramionami. Zbigniew jęczał tak głośno i żałośnie, że wierny jego służący wpadł do pokoju. Wiedziony nieomylnym instynktem, starzec prędko znalazł niewidzialnego pana i wyrwał z niewidzialnej ręki widomy rewolwer, który Zbigniew przyłożył do skroni niewidzialnej w napadzie rozpaczy i szału... Rewolwer upadł na podłogę. Starzec pchnięty gwałtownie, także się obalił, ale powstał prędko, zatrzymał się chwilkę na miejscu z ręką zwiniętą w trąbkę i przyłożoną do ucha. Stojąc blady, z źrenicą rozdętą, a twarzą boleśnie wykrzywioną, chwytał wytępionym słuchem szelest dla niego tylko zrozumiały. Zorientował się prędko i wyleciał z pokoju przez drzwi od korytarza, co się przed chwilą same otworzyły. Pobiegłem za nim. Stare jego nogi okazały się szybszymi i wytrwalszymi od moich! Miałem go na oku wzdłuż kilku ulic i przez cały Ring, lecz nagle zginął w tłumie na Kärntner Strasse.

W kilka miesięcy później Bnin sprzedany został przez plenipotenta Zbigniewa.

Po zapłaceniu długów nie mogło wiele zostać z krociowej sumy. Co się ostatecznie z tą pozostałością stało, nikomu nie wiadomo. Adwokat odesłał pieniądze za granicę do wskazanego bankiera, który je znów sumiennie wypłacił starcowi w aksamitnej czapce na czek przez młodszego hrabiego Opalińskiego podpisany. O dalszych losach niewidzialnego człowieka nie słyszał już nikt więcej...

Donoszą mi, że Prozia wychodzi za jakieś książątko zagraniczne.