Senne dzieje - Władysław Reymont (czytać książki online .TXT) 📖

Dziś, jutro wszystko się skończy i będę musiał odejść, więc pośpiesznie notuję tę niepojętą nawet dla mnie historię, te nieprawdopodobne, a straszliwie prawdziwe, dzieje mojego snu...

Czy kto uwierzy lub wzruszy ramionami, a powie: „Szaleniec!”, jest mi zupełnie obojętne, bo kiedy ukażą się te kartki, ja będę już śnił nieprzerwanie to inne, to utęsknione życie...

Zaczynam pisać o zmierzchu i muszę skończyć przed północą, nim się położę, nim sen mnie ogarnie i poniesie do niej po raz ostatni...

Rozkwitły migdał bucha przed oknem różanym płomieniem i dziwnie pachnie; morze bełkoce swój pacierz wieczorny – widzę je przez poszarpane skały i kępy kolczastych kaktusów, jak drga i mieni się ogromnym, nieobjętym płaszczem lazuru; białe żagle płoną na horyzoncie, lecą jak ptaki, giną w łunach zachodu – a sen słodki, brat cudów, powiewa już nad światem nadzieją urojeń i ciszą zapomnienia...

Ale wróćmy do rzeczywistości.

Znam jakiś dom, stojący wśród wiecznie kwitnących jabłoni, a w nim cudownie piękną kobietę i jej matkę, która ciągle siedzi w ganku i robi pończochę, i zawsze niemą służbę, i jakąś zakonnicę błądzącą po pustych pokojach, i jakichś ludzi, i jakieś sprawy, pełne grozy... Wracam do nich często, bo kocham ją niewypowiedzianie, kocham ten dom zagadkowy i to niepojęte dziwne życie, jakie z nimi wiodę. Kocham ją, ale dotychczas nie znam nawet jej imienia, nie wiem, gdzie jest ten dom, nie wiem, co to za ludzie, gdyż żyję z nimi tylko w snach...

Bywają długie miesiące rozłąki, straszne, nieskończone dni żrącej tęsknoty, ale przychodzi niespodzianie jakaś noc i błogosławiony sen wiedzie mnie zawsze do niej, i przerwane życie wiąże się na nowo w niepojętą pieśń miłości, lęków i oczekiwań.

Poznałem się z nimi przed laty, w kilka tygodni po kolejowej katastrofie, w której srodze ucierpiałem. Leżałem w szpitalu bardzo ciężko chory. Pamiętam, byłem niby mumia spowity w zwoje nagipsowanych bandażów, leżałem całe tygodnie bez ruchu i prawie bez pamięci, ale co noc śniłem całą katastrofę i co noc na nowo przeżywałem wszystkie jej okropności.

Dobijały mnie te straszne sny, przychodziły jednak nieubłaganie i jak wampiry wysysały ze mnie resztki sił i świadomości, że w końcu już się nie broniłem przed nimi, a nawet z jakąś dziką, bolesną rozkoszą oczekiwałem, aby mnie powlokły na mękę...

I chociaż znałem już najdrobniejsze szczegóły wypadku, gdyż powtarzały się automatycznie, bałem się jednak coraz bardziej...

Ledwie zasypiałem, często jeszcze na półprzytomny, a już leciałem na stację, przeciskałem się w tłoku, szukałem w wagonach miejsca, siadałem zawsze przy oknie i zawsze ustępowałem jakimś paniom, których twarzy nie pamiętam, pociąg ruszał, stawałem w korytarzu i tak samo zawsze był upał i słońce świeciło mi w oczy, i tak samo patrzyłem w okno na uciekające w tył domy, rozkołysane zboża, wody lśniące, przydrożne drzewa, stada bydła, rzędy słupów telegraficznych – a wszystko uciekało w pośpiechu, jakby pochylone w trwodze, od pociągu, który rwał naprzód nieustannie i całą siłą pary przelatywał z krzykiem jakieś puste stacyjki, huczał na mostach, niekiedy gwizdał przeraźliwie, niekiedy ciężko dysząc piął się pod górę, to znowu spadał jak burza, toczył się, wił, leciał i grzmiał, omotany w kłęby czarnych dymów, porwany dziką siłą lotu, rozprężony potęgą maszyn, żelaza i ognia, potworny i wspaniały zarazem, jak szalejący huragan...

W przedziale rozmawiano o wystawie paryskiej, przysiadłem zaraz przy drzwiach i zapaliłem papierosa, gdy naraz rozległ się straszny huk... pociąg się zatargał gwałtownie i runął w coś całą siłą... wagon podskoczył i spiął się jak koń... padłem na ziemię, a gdym się zerwał, nieszczęście już się stawało, już ściany szły na siebie... podłoga się zapadała... dach pękał i walił się na głowy... szkło sypało się gradem... już się wszystko łamało z dzikim krzykiem chaosu, pękało w zgrzytach, w niesłychanym tumulcie... kurz przysłaniał... zawyło w piersiach przerażenie... waliły się ściany... przelatywały walizy... ławki, podruzgotane drzwi, szmaty blach, strzępy żelaza, płaszcze rozwianych włosów... huragan nas porwał i skłębił w jakimś wirze piekielnym, szalonym, niepojętym i niepowstrzymanym, a w półmrokach, w kłębie szczątków zamajaczyły na mgnienie jakieś oczy straszne, zerwały się ryki nieludzkie, wionęły jakieś głowy, prysnęły strugi krwi, błądziły jakieś ręce...

– Śmierć, zaraz umrę! – pomyślałem jasno, przytomnie i jeszcze bez trwogi, ale nagle coś mnie wyrwało z miejsca i jednocześnie pazury strachu wpiły mi się w mózg, poczułem, że spadam, że rozbijam się, że drę jak szmata, że umieram...

Piorun wolniej spada, niźli ja leciałem w jakąś głąb straszną, ale nim zdołałem o tym wiedzieć, już padłem stratowany i podarty niby kawał głupiego żelaza...

I tak się powtarzało wiele, wiele nocy. Nie pomogły żadne środki, sen wciąż powracał nieubłaganie jednaki, a tak podobno zawsze krzyczałem, błagając ratunku, że budziła mnie zakonnica i już do rana czuwała nade mną, szepcąc święte, miłosierne pacierze.

Aż jednej nocy, kiedy się już wydobywałem z rozbitego pociągu, sam połamany, oblany krwią i śmiertelnie zmęczony, pomyślałem zupełnie przytomnie i jasno:

– To mnie zabija, muszę uciekać!

Rozpacz mnie ogarnęła i poniosło szaleństwo, wydzierałem się spośród złomów i trupów, deptałem rannych, łamałem przeszkody, nie zważając już na nic, bo chciałem uciekać, uciekać z tego piekła, uciekać gdziekolwiek, gdzie oczy poniosą...

I wyrwałem się, ale za mną pogonił huragan jęków i płaczów, przerażający chór ofiar, krzyki konających i błagania rannych...

Leciałem jak wicher i zdało mi się, że wraz ze mną uciekają zabici i ranni, że lecą przestraszone wagony, że pędzą drzewa i domy, że wszystko, cały świat ucieka w śmiertelnej trwodze i przerażeniu...

Nie wiem, kiedy znalazłem się w jakimś sadzie, leżałem na trawie, jabłonie kwitły nade mną, słońce świeciło przez kwiaty, brzęczały pszczoły, i poczułem się tak strasznie znużony, chory i smutny, że zacząłem płakać... Jakaś siwa, wyniosła pani wyszła z domu, który stał wśród drzew, szła ku mnie długą aleją bzów kwitnących, a za nią jak cień sunęła moja zakonnica ze szpitala.

Patrzyłem na nią z przerażeniem, chciałem uciekać, ale siwa pani skinęła na mnie i coś mówiła, czego nie mogłem zrozumieć. Zakonnica zajrzała mi w twarz i rzekła cicho:

– Przyślę księdza... musisz się wyspowiadać... już czas...

Musiałem zasnąć na chwilę, bo kiedym znowu otworzył oczy, siwa pani siedziała przy mnie, a obok była jakaś młoda, cudownie piękna kobieta.

– Nie umieram jeszcze i nie chcę księdza! – zawołałem do zakonnicy, która chodziła pod jabłoniami, brzęcząc różańcem, ale jednocześnie zobaczyłem na trawie pokrwawione szmaty, chirurgiczne narzędzia i stosy porozwijanych bandaży.

– Nie! Nie! Zdrowy jestem! – krzyczałem w trwodze i czułem, że jakieś ręce mnie opasują nieskończonymi zwojami, a cudna pani skrapia mi twarz chloroformem i nachyla się coraz bliżej...

Jeszcze dzisiaj czuję ten obmierzły zapach i jej oczy wpatrujące się we mnie coraz bliżej, a tak dziwnie, tak słodko, tak niepojęcie...

A jakby później znalazłem się na ganku domu, leżałem w łóżku, siwa pani robiła na drutach pończochę, a ona siedziała przy mnie i czytała szczegóły rozbicia pociągu.

– O tobie czytam, wiesz?

– Tak, to o mnie! Ale dlaczego mówi mi „ty?” – myślałem zdziwiony.

Uśmiechnęła się, jakby odgadła moją myśl.

– Znam cię dawno, dawno, nie pamiętasz?

– Nie. Mnie się tylko śni co noc rozbicie pociągu. Prosiłem już doktorów, żeby mnie wyleczyli, bo to straszne tak się męczyć!...

– Już nie będziesz śnił o tym, wyleczę cię!

Nachyliła się nade mną.

Zapamiętałem ją na wieki: oczy miała szarobłękitne, ogromne, lśniące jak wody w słońcu; czarne, królewskie łuki brwi opinały jej białe czoło; puszyste, ciemne włosy dotykały mojej twarzy, a usta przedziwne, ruchome, kręte jakby dwa krwawe, sprężone węże, drgały ustawicznie. Patrzyłem na nią z zachwytem, czułem się strasznie szczęśliwy.

– Wyzdrowiejesz, złe sny już nie powrócą! – szepnęła i położyła mi miękką, pachnącą dłoń na czole; czułem, iż to kwitnąca gałąź jabłoni przysłoniła mi świat i tak upajała zapachem, że zapadłem się w jakąś błogosławioną, słodką niepamięć.

Obudziłem się o świtaniu. Szpital był jeszcze cichy, tylko w sąsiednim pokoju jęczał niekiedy jakiś chory; znużona zakonnica drzemała pod oknem, z przechylonej głowy kornet zsunął się nieco w tył i spod białych skrzydeł występowała wyraziście jej twarz.

– To jest tamta zakonnica ze snu! – myślałem zdumiony, ale nie śmiałem jej budzić i dopiero rano opowiedziałem o śnie. Słuchała z przejęciem, pobladła nawet i mierząc mi temperaturę, drżącymi rękoma, wyrzekła cicho:

– Śnił się panu ciężki grzech... Niech pan stara się nie myśleć o tych pokusach...

Pytała potem o adresy mojej rodziny i wyszła prędzej niż zazwyczaj, a wkrótce zjawił się nasz kapelan i zaczął mnie zwolna, ostrożnie namawiać do spowiedzi...

– Nie umieram jeszcze, nie chcę! – powiedziałem mu twardo.

Tłumaczył, że właśnie dla prędszego wyzdrowienia powinienem pojednać się z Bogiem. Nie dałem się, ale zatrwożyła mnie jego wizyta i zdenerwowała. Już cały ten dzień czułem się bardzo źle, byłem strasznie rozdrażniony, wszystko mnie denerwowało, płakałem bez przyczyny, kłóciłem się z doktorami, wybuchałem z lada powodu, a zakonnica doprowadziła mnie do wściekłości, bo mi powiedziała z przekąsem:

– Gorzej się pań czuje, ale kto nie wierzy w Boga, nie może już liczyć na Jego miłosierdzie...

– Wyzdrowieję i bez spowiedzi, zobaczy siostra!

Spojrzała na mnie z politowaniem.

– Czuję się tak świetnie, że już dzisiaj nie będę miał tych snów...

– Tak... zły panu obiecał! – pokiwała smutnie głową.

– Wierzę mu, gdyż on jeden nie opuszcza nieszczęśliwych.

Długo, na złość jej, wysławiałem szatana i jego dobroć, aż wzburzona uciekła i powróciła z porcją bromu. Wyrzuciłem za łóżko, a kiedy noc nadeszła, zacząłem udawać sennego, aby się prędzej pozbyć ludzi; chciałem pozostać sam i w ciszy oczekiwać snu i marzyć o niej... Próbowałem nawet wyprawić zakonnicę, ale się oparła.

– Pozostanę, może się panu zrobić jeszcze gorzej...

Gwałtownie chciałem ją zmusić do ucieczki.

– Niech siostra modli się za mnie, a ja będę marzył o tamtej cudnej, o jej purpurowych ustach głodnych rozkoszy...

Milczała odwracając głowę.

– Już śnię... idę do niej... czeka mnie z utęsknieniem... woła z miłością... jej usta pachną jak dymy kadzielnic... ogarnę ją sobą... spalę pocałunkami, oplączę takim miłosnym uściskiem, że mi zwiśnie w ramionach i odda stokrotnie całunki, odda uściski, odda mi się cała ze straszną, świętą rozkoszą... odda mi się na szał...

Milczała wciąż, ale widziałem, że drży wzburzona.

Nagle padła na kolana i zaczęła się głośno modlić, a ciężkie, wielkie łzy posypały się z jej wyblakłych oczu.

Zrobiło mi się strasznie głupio, przepraszałem ją serdecznie, ale nic nie odpowiedziała, i wkrótce zasnąłem.

Nie śniłem już tej nocy o katastrofie, nie śniłem o niczym, spałem jak kamień i obudziłem się bardzo późno, niesłychanie rzeźwy i spokojny. Powiedziałem zaraz do niej:

– A widzi siostra, nic mi się już nie przyśniło, wyzdrowieję!

– Bo wszystkie siostry modliły się za pana przez całą noc w kaplicy!

Zmiażdżyła mnie swoją wiarą i dobrocią.

Przeszło kilka miesięcy, zrosłem się już zupełnie, zaczynałem chodzić o kiju, czułem się coraz lepiej i ani razu nie przyśniła mi się katastrofa, o tamtym zaś śnie zapomniałem jak o tylu innych.

Wyjechałem później na Południe i tam, zaraz pierwszej nocy, wróciłem do sennego kraju.

Znalazłem się znowu tam, w tym czarownym sadzie pełnym kwitnących jabłoni, śpiewu ptaków, zieleni, słońca i upajającej wiosny. Przychodziłem z uczuciem wdzięczności za wyzdrowienie.

Siwa pani siedziała w ganku, robiła pończochę, pocałowała mnie w głowę i rzekła, wskazując gdzieś za mnie:

– Ona czuwała nad panem!

Odwróciłem się, cudna stała za mną na stopniach ganku, uśmiechnięta, cała w bieli, w zebranej w dłonie sukni miała pełno kwiatów:

– Wróciłeś, musiałeś powrócić!

Nie pamiętam, co mówiłem, ale pamiętam, że byłem oczarowany jej pięknością i że serce biło mi gwałtownie.

– Zostań u nas, dzisiaj mój ślub.

Patrzyłem wciąż na nią, ogarnęła mnie niewypowiedziana radość, czułem, że ją kocham.

– Dzisiaj mój ślub! – powtórzyła ciszej i weszła do domu.

Poszedłem za nią przez szereg pustych pokojów. Okna były otwarte, zboża kołysały się na polach, służba wymijała nas z pośpiechem i milcząco; jacyś ludzie szeptali po kątach, a ona odwracała się niekiedy do mnie i powtarzała z naciskiem:

– Mój drogi człowieku! Mój jedyny człowieku!

Rwałem się do niej oszalały, chciałem ją ująć, już wyciągałem ramiona, już byłem przy niej, gdy zastąpiła mi drogę zakonnica, ta moja ze szpitala i zakrzyczała groźnie:

– Grzech! Ona ślubuje Bogu!

Odepchnęła mnie szorstko, wygrażając pięściami.

Pozostałem naraz sam, śmiertelnie smutny i zrozpaczony; gdzieś, jakby w drugim pokoju huczały organy i wznosiły się uroczyste śpiewy, a w okno zaglądał nasz kapelan i mówił cicho:

– Wyspowiadaj się, to może wyzdrowiejesz!

Skoczyłem do niego, ale gdzieś zniknął i w jego miejscu stali doktorzy w białych, pokrwawionych fartuchach, spoglądali na mnie posępnie i szeptali coś tajemniczo.

Uciekłem przed nimi do ogrodu, padłem pod jabłoniami i wzywając ją najczulszymi słowy, płakałem z tęsknoty. Zjawiła się przy mnie, rozpuszczone włosy ciągnęły się za nią długim, czarnym płaszczem, ujęła moją głowę w dłonie i patrząc mi w oczy mówiła smutnie, przez łzy:

– Przyjdź później, wiesz, już potem... przyjdź...

Zakonnica okryła ją długim, białym welonem i powiodła w głąb ogrodu, a kiedy chciałem iść za nią, już jej nigdzie nie było; szukałem jej pod jabłoniami, szukałem w pustych ogrodach, szukałem długo i na próżno, i daremnie wołałem, daremnie; tylko siwa postać, siedząca w ganku, powiedziała cicho:

– Ona cię zawoła! Czekaj cierpliwie, wiesz, potem...

Obudziłem się z szaloną tęsknotą w duszy.

To był tylko sen, wiedziałem o tym, ale nigdy rzeczywistość nie pojmała mnie w taką ciężką niewolę jak to senne widziadło, nigdy nie tęskniłem tak strasznie za żadną żywą kobietą, nigdy...

Ale życie ujęło mnie w swoje nieubłagane pazury i zwolna zapominałem o niej, a reszty dokonał, tak zwany zimny rozsądek.

Przeszło coś ze dwa lata, byłem już zupełnie zdrowy, gdy pewnej nocy znowu mi się przyśniła.

Była jakaś noc ciężka i upalna, chodziłem po jakimś pokoju, błyskawice wiły się po ciemnym niebie, pioruny trzaskały w jakieś drzewa wybuchające słupami ognia... Czytałem depeszę od niej: wzywała mnie, abym natychmiast przyjeżdżał. Pamiętam, jak się śpieszyłem, jak mi wszystko leciało z rąk, że spóźniałem się na pociągi, jak wtedy przed katastrofą, jak później przejeżdżałem przez miasta nieznane, jakieś obce kraje, a ciągle z dręczącym uczuciem niepokoju, że ona czeka na mnie, że mnie woła!

Stałem w korytarzu jak wtedy i jak wtedy słońce świeciło mi w twarz, a przed oczyma przelatywały pola i lasy, a ktoś za mną mówił:

– On zginął w kolejowej katastrofie!

Wszyscy patrzyli na mnie, poznałem ich, byli ci sami, co wtedy. I te panie, które wtedy zginęły na miejscu, i ci, którzy później pomarli z ran, wszyscy...

– Jemu się śni dziwna historia! Dziwna! – mówili, patrząc wciąż na mnie.

Usiadłem na dawnym miejscu, zapaliłem papierosa i powiedziałem z radością:

– Pociąg się rozbije, a wy zginiecie!

Powstał krzyk, zaczęli uciekać, tłoczyć się i przewracać, a ja wyskoczyłem z pociągu i jak ptak leciałem nad polami, unosiłem się lekko i radośnie, z poczuciem niezmiernej siły, aż zobaczyłem tamten dom i opadłem na ziemię. Jabłonie kwitły jak zawsze i w ganku siedziała siwa pani z pończochą w ręku.

– Czeka na pana, tęskni... – mówiła surowo.

Trwoga mnie poniosła i tęsknota, leciałem przez puste pokoje, szukałem jej wszędzie, jacyś ludzie stali pod ścianami – błagałem, aby mi wskazali, gdzie ona jest, nie odpowiedzieli patrząc na mnie posępnie i groźnie, biłem się wśród tych niemych ludzi oszalały z rozpaczy, gdy naraz otworzyły się drzwi jakiegoś pokoju i zobaczyłem ją leżącą pod przejrzystą, czarną zasłoną, jakby w łóżku czy też na niskim ołtarzu, bo kwiaty stały dokoła