Senne dzieje - Władysław Reymont (czytać książki online .TXT) 📖

Przejęła mnie trwożna cześć, ukląkłem jakby przy świętej, uśmiechnęła się do mnie, uniosła głowę i chciała przemówić, już rozchyliła usta i oczy napełniły się słodyczą, ale zakonnica położyła palec na ustach, wskazując oczyma Chrystusa wiszącego przed ołtarzem, otaczał go tłum białych mniszek, trzymających żółte, ogromne świece...

Cofnąłem się przerażony, straszny żal mną zatargał i łamał w bezsilnej męce, gdy ona uniosła się nieco i powiedziała:

– Czekałam na ciebie... Kocham cię...

Rzuciłem się do niej, ale wszystko przemieniło się nagle: byłem w jakiejś wysokiej, ciemnej kaplicy, mniszki wychodziły ze ściany, szły całą procesją, okrążały ołtarz, na którym leżała, szły długim nieskończonym rzędem, a każda pochylała się nad nią i mówiła twardo, jakby uderzając kamieniem:

– Grzech!

I każda zamierzała się na nią świecą i darła z niej zasłonę, że leżała naga, trupio blada, przerażona i wyciągała do mnie ręce, i coś wołała... Nie mogłem jej bronić, czułem się jakby sparaliżowany i wrosły w ziemię, nie mogłem nawet głosu wydobyć, szamotałem się bezsilnie, męczyłem strasznie, umierałem prawie...

Obudziłem się oblany zimnym potem i śmiertelnie zmęczony, ale od tej nocy wróciła znowu moja dawna, szalona miłość...

Kochałem ją, tęskniłem do niej i szukałem jej po całym świecie.

Ale nie było jej na ziemi, a w snach się nie zjawiała. Całe miesiące co noc kładłem się z nadzieją, zasypiałem z tęsknotą i marzeniem, a budziłem się z rozpaczą.

Pomyślcie, co musiałem wycierpieć!

Wreszcie zacząłem używać różnych sposobów: paliłem haszysz, zażywałem opium, wstrzykiwałem sobie morfinę, a w końcu piłem, zapijając się na śmierć w nadziei, że może w takich pijackich, ciężkich snach prędzej mi się zjawi. Jakoż przyszła.

Siedziałem w jakimś szynku, byłem już prawie nieprzytomny, drzemałem, gdy naraz stanęła przy mnie, szepcąc mi do ucha:

– Chodź ze mną.

Zdawało mi się, że wstałem i poszedłem.

– Wiesz, nie mogłam, ale jak on umrze.

– Kto?

– Mój mąż! Pamiętasz, byłeś przecież na ślubie!

Wydała mi się jakaś straszna, była blada i w łachmanach, krwawe usta zdały się raną niezagojoną, oczy świeciły groźnie i dziko, bałem się jej, chciałem uciekać, ale mnie wzięła mocno za rękę i szliśmy przepychając się wśród ciżby. Gospodarz szynku wołał coś do mnie, a pijani kamraci zastępowali drogę – odtrąciła wszystkich. Przeszliśmy jakimiś ulicami wśród niesłychanej wrzawy tłumów i przelatujących powozów, i naraz, jakby w kinematografie, siedzieliśmy już w gęstym mrocznym lesie; przez szare, wyniosłe pnie świerków widać było polanę zalaną słońcem, potok szumiał gdzieś blisko, granatowe szczyty gór wynosiły się nad lasem.

– Gdzie jesteśmy? – nie mogłem sobie przypomnieć tej miejscowości.

– Nigdzie!

– Muszę już być zupełnie pijany! – myślałem ociężale i sennie.

– Ta zakonnica nie pozwala, abyś przychodził, to ona.

– Siostra Joanna! Powiem doktorowi... – uniosłem się i zamilkłem, patrzyła we mnie z uporem, szarobłękitne oczy wpatrywały się we mnie coraz potężniej, spływając mi w serce strugą ognia i pożądań.

– Tęskniłam do ciebie... tęskniłam... tęskniłam... – powtarzała.

Drżałem w ogniu jej źrenic, szczęście ogarniało mnie w słodkie ramiona, byłem u jej stóp, z głową wspartą na jej kolanach i patrzyłem w szare, tajemnicze przepaści jej oczu. Pogrążyłem się w niej niby w słońcu, zstępowałem w jakieś radosne, niepojęte niebo zachwyceń, a ona niby cud promienny pochylała się nade mną i ogarniając mnie blaskiem źrenic, szeptała cichutko:

– Daj mi swoją duszę...

Nie pamiętam już słów, ale wiem, że przemówiła wszystka moja miłość i wszystkie moje tęsknoty, że cały ból życia zatkał u jej stóp. Dotykała palcami ust moich i szeptała wśród łez, które spadały na moją twarz ciepłymi kroplami:

– Mój drogi człowieku! Wiesz, że dusza moja się kołacze w przestrzeni, którą mogłyby zamykać twoje ramiona, że każda moja łza dla ciebie, każda myśl dla ciebie, każda tęsknota za tobą...

– Boże, co za sen czarowny! – marzyłem, wbijając sobie te słowa upajające, chciałem je zapamiętać na zawsze, bo wiedziałem w tej chwili, że śnię i lękałem się przebudzenia.

Mówiła jeszcze i coś takiego, czego nie podobna pamiętać, a co się tylko czuje jako czar nieuchwytny i niczym niewysłowiony.

– Czy ja cię spotkam w życiu? – pytałem, zupełnie przytomny.

– Zaprzesz się mnie, ale jeszcze powrócisz!

Chciałem ją objąć i całować, odsunęła mnie szorstko.

– Grzech. Może kiedyś, wiesz, potem...

Rwałem się do niej gwałtownie, ginęła mi nagle z oczu. Stałem zdumiony w tamtym ogrodzie, pod kwitnącymi jabłoniami; siwa pani siedziała w ganku. Wołałem za nią, błagałem, aby się ukazała, zacząłem gdzieś lecieć i przewracać się w jakieś rowy pełne czarnej wody, męczyłem się niewypowiedzianie...

A kiedy się przebudziłem, leżałem pod jakimś parkanem, śnieg padał, było mi strasznie zimno, bolała mnie głowa i czułem się tak pijany, że ledwie trafiłem do mieszkania. Mówili mi później, że rozebrałem się już na schodach i nagi a zgoła nieprzytomny ukazałem się mojej gospodyni. Zachorowałem znowu, miałem przez kilka tygodni wściekłą gorączkę, leżałem nieprzytomny, a kiedy po raz pierwszy otworzyłem na świat trzeźwe oczy, siostra Joanna siedziała przy mnie.

Byłem pewny, że jestem tam, w tym śnie...

– Dlaczego uciekła ode mnie? Dlaczego? – wołałem żałośnie.

– Wróci, zaraz wróci! – uspokajała, kładąc mi coś zimnego na głowę.

– To siostra nam wciąż przeszkadza, to siostra broni...

Długo opowiadała mi dzieje mojej choroby, nim się przekonałem, że już nie śnię, a tylko leżę chory w szpitalu, ale kiedy zobaczyłem wszystko jasno, zatargał mną straszny żal i tęsknota. Wszystka ta prawda rzeczywistości wydała mi się ohydną, głupią wizją.

– Czy dawno leżę?

– Trzy tygodnie.

Nie mogłem tego pojąć, zdawało mi się, że to przed chwilą byłem jeszcze tam, pod kwitnącymi jabłoniami, jeszcze słyszałem jej słowa, jeszcze widziałem jej oczy wpatrzone we mnie...

Wyleczyłem się dosyć prędko z tyfusu, ale i zarazem z szaleństwa. Wróciłem do normalnego życia, chociaż jeszcze niekiedy kładłem się spać z pewną obawą przed powrotem tego snu.

Długo jednak nie powracał i życie poniosło mnie w inną zgoła stronę, zakochałem się w żywej, bywałem u niej codziennie, roiliśmy o jasnej przeszłości, a kiedyś, w chwilach wynurzeń, powiedziałem jej te dziwne dzieje mojego snu.

Zrobiła mi scenę zazdrości o tamtą, o zjawę... Śmiałem się rozbawiony, ale mi powiedziała przez łzy:

– A jeśli powróci i znowu cię zawoła?

– Pójdę za nią!... czyż mogę uciec przed snem? – żartowałem.

– Ty ją kochasz, czuję to, kochasz i wrócisz do niej! Oszalejesz dla niej! Wiem, wiem! – szeptała zatrwożona.

A ja poczułem w tej chwili, że skoro się tamta zjawi, porzucę wszystko, nawet życie – i pójdę za nią.

Ale broniłem się jeszcze przed przeznaczeniem.

Jakoś wkrótce pojechałem z nią i jej rodziną nad ocean, do Hiszpanii; zaraz pierwszego wieczoru siedzieliśmy oboje na wybrzeżu. Noc była jasna i cudna; Pireneje niby chmury spiętrzone i przesiąkłe księżycowym światłem wisiały wysoko na tle granatowego nieba; pachnęły rozkwitłe oleandry, ocean gruchotał się z łoskotem o skały. Ona wsparła głowę o moje ramię i zapatrzona w rozfalowaną topiel szeptała jakiś pacierz pełen zachwytu i marzenia, gdy naraz poczułem się dziwnie zaniepokojony, zdało mi się, że ktoś na mnie czeka, że muszę się gdzieś śpieszyć, to chwilami najwyraźniej słyszałem swoje imię, jakby mnie ktoś wołał z bardzo daleka...

Rozejrzałem się uważnie: byliśmy tylko sami, ocean prężył się i wzdymał, a wygięte, spienione łuki fal waliły się na skały.

Nie mogłem się jednak opanować, rozdrażnienie wzrastało z minuty na minutę, że znalazłszy jakiś powód, odprowadziłem ją do rodziny, dała mi różę na pożegnanie i szepnęła jak zwykle:

– Niech kocha, niech pamięta i niech się nie spóźni na śniadanie...

Zapomniałem ją ucałować i uciekłem na wybrzeże, różę wrzuciłem w morze i błąkałem się bez celu, ale nie byłem sam: jakiś człowiek chodził po plaży i przystając niekiedy, rozglądał się dokoła; drażniła mnie jego obecność, bolała mnie wprost ta czarna sylwetka, niezmiernie wydłużona przez cień, a do płaczu doprowadzał zgrzyt żwiru pod jego nogami. Uciekłem od niego, jak mogłem najdalej i wtulony w głęboki cień skały skupiłem całą uwagę na głos, który się wciąż rozlegał, był już coraz bliżej i coraz błagalniej wołał. I kiedy zaczynałem go rozumieć i poznawać, zasnąłem, ale jeszcze słyszałem huk morza, widziałem ruch fal, gdy ona zjawiła się przy mnie.

– To ja cię wołam, chodź, ratuj mnie!

Stała na ganku cała w czerni, pełna groźnego majestatu, oczy jej zapłonęły ponuro, gdy zaszeptała cicho a nakazująco:

– Broń mnie, ratuj! To on! On!

Jakiś człowiek się zbliżał, już się pochylił cały i sprężył, jakby się miał na nią rzucić i krzyczał dziko:

– Nienawidzę cię!

Rzuciłem się na niego i chwyciłem za gardło, sczepiliśmy się jak rozwścieklone psy, taczając się i bijąc o drzewa i słupy ganku, wreszcie padliśmy na ziemię; gniotłem go kolanami i dusiłem, ale bronił się zajadle, a mnie już zaczynało brakować sił, gdy wtem ona wcisnęła mi w rękę nóż i zakrzyczała:

– Zabij go! Zabij!

I zabiłem! Zabiłem na śmierć, uderzałem w niego po sto razy, pastwiłem się nad nim z rozkoszą, chociaż już leżał martwy.

– Musimy go schować – powiedziała z naciskiem.

Powlekliśmy go do jakiejś studni i wrzuciliśmy; jeszcze teraz słyszę, jak padając w głąb, rozbijał się o cembrowiny i jak woda trzasnęła pod nim.

– On jeszcze żyje! – szepnęła, zaglądając do studni.

Zajrzałem i ja: jego głowa unosiła się nad czarną, lśniącą wodą; strach nas ogarnął, zaczęliśmy gorączkowo zarzucać go kamieniami, ziemią i gałęziami.

– Nie wyjdzie! Chodźmy!

Śmiała się długo, obłamując kwitnące gałęzie jabłoni, rzucała je na mnie, a ja uciekałem również ze śmiechem.

Obudził mnie przypływ, morze huczało jak organy i biło we mnie bryzgami, byłem już cały przemoczony i księżyc świecił mi prosto w oczy, zerwałem się na nogi, nieznajomego nie było nigdzie widać, poszedłem spiesznie do hotelu i ledwo się położyłem, a dałbym głowę, że jeszcze nie zasnąłem, ktoś delikatnie zapukał. Wiem, że usiadłem na łóżku i że księżyc zalewał cały pokój.

Weszła ona, widziałem, jak przymykała drzwi, szła do mnie...

– Uciekłeś, a to nasz ślub! Nie pamiętasz?

Zarzuciła mi ręce na szyję. Przepadliśmy w strasznych, pożerających pocałunkach. Byłem przytomny i pamiętam, jak jej purpurowe, głodne usta wciąż szukały moich, jak okręcały mnie jej białe, nagie ramiona i jaki żar bił od niej! Byłem pewny, że to nie sen, lecz rzeczywistość, ale jej pocałunki wciągały mnie w jakiś nieprzytomny, oszalały z rozkoszy wir, że przepadałem co chwila w niepamięci wszystkiego, to pokój mój stawał się tamtym sadem, pełnym kwitnących jabłoni, to pociągiem łamiącym się w chwili katastrofy, to szpitalem, a ona niby siostra Joanna siedziała przy mnie rozmodlona. A w jakiejś chwili przypomniał mi się tamten zamordowany i strach zatargał.... Poczułem całą rzeczywistość zbrodni, cały ciężar winy, całą jej grozę...

– A może śni mi się tylko?... – myślałem, oblany zimnym potem męki.

– Zabiłeś go na śmierć! Nie znajdą go, leży w studni, pamiętasz! – mówiła mi cichutko.

Pamiętałem, pamiętałem tak dokładnie, że rozpacz mnie ogarniała, męczyłem się jak potępieniec, nie mogąc tylko zrozumieć: sen to wszystko czy rzeczywistość?

– Co się ze mną dzieje? Gdzie jestem? – usiłowałem się upewnić, że nie śnię, szczypałem się po rękach, biłem pięścią w kant łóżka, nasłuchiwałem tykotania zegarka, ale ona zajrzała mi w oczy podając znowu pożądliwe usta. Odepchnąłem ją, wylękły i wzburzony.

– Kto ty jesteś?

Pamiętam, że krzyczałem ze wszystkich sił.

– Nikt o tym nie wie, to nasza tajemnica! Muszę wrócić, muszę...

Z jakąż radością myślałem, że sobie pójdzie, a ja zostanę sam; tylko skłopotała mnie myśl, aby jej nikt nie zobaczył wychodzącej.

– Wezmę zakrytą dorożkę.

Nasłuchiwałem pod drzwiami, czy kto nie chodzi po korytarzach.

– To nasza tajemnica... Wracaj do mnie prędko, czekam cię...

Całowała mnie, poczułem na twarzy jej łzy, twarz miała bolesną.

– Wiesz, już na zawsze... Mój drogi człowieku, na zawsze...

– Na zawsze! Na zawsze! – powtarzałem jak echo, wpatrzony naraz w ocean zielony, rozmigotany w słońcu i poradlony spienionymi falami.

Zdało mi się bowiem, że ona odeszła przed chwilą, jeszcze cały pokój był przeniknięty śladami jej obecności, jeszcze usta miałem pełne żaru, a w sobie słodką ociężałość rozkoszy omdlałej.

Ktoś zastukał do drzwi. Byłem pewny, że to ona wraca i uniosłem się niespokojny i zdziwiony.

Wszedł garson z kawą i przysuwając mi stolik, opowiadał, że przed chwilą znaleźli trupa jakiegoś nieznajomego człowieka.

Nie zdziwiłem się, tylko dawny strach chwycił mnie za gardło, usiłowałem powstrzymać dygot i pytałem z najwyższym wysiłkiem:

– Gdzież go znaleźli?

Z bijącym sercem czekałem odpowiedzi.

– Pod skałami, wyrzuciło go morze na przypływie.

Odetchnąłem z ulgą niezmierną: pamiętałem przecież, jak wrzucaliśmy go do studni, a zarzucili gałęziami! Musiałem się uśmiechnąć z niedowierzaniem, bo zaczął mnie gorąco zapewniać, że sam go widział. Nie mogłem tego pojąć; świadomość znowu mi się zwiła w jakiś nierozplątany kołtun snów i rzeczywistości.

– Obudź mnie, tak się już męczę przez całą noc...

– Ależ pan nie śpi!

– Przekonaj mnie o tym, bo nie wiem! – błagałem go rozpaczliwie.

Musiałem w końcu uwierzyć, ale snadź w twarzy mojej pozostały jakieś niezatarte ślady tej nocy, gdyż narzeczona powiedziała mi drwiąco:

– Wygląda pan, jakby powróciła moja rywalka!

– Tak i wkrótce złączymy się już na zawsze! – powiedziałem twardo.

Starała się ułagodzić mój gniew szczebiotem i minami kotki, podstawiającej lubieżnie grzbiet do głaskania. Obmierzła mi do reszty! Nie mogłem jej darować, że ona, głupia rzeczywistość śmiała się uważać za coś istotniejszego od tamtej... Musiałem jej to powiedzieć, gdyż się pogniewała na mnie; przyjąłem to spokojnie, bo moje uczucia dla niej pomarły nagłą śmiercią, a trupy wyrzuciłem nawet z pamięci.

Poleciałem jednak zobaczyć utopionego.

Nie poznałem go na razie; dopiero później nieco zjawiło się jakieś niejasne wspomnienie. Musiałem go już kiedyś widzieć, bo wciąż mi stawał w oczach, budząc splątane, nieuchwytne majaki czegoś, czego nie mogłem wskrzesić w całości, rwało się jak zgniła przędza...

Jeszcze dzisiaj nie jestem pewien, czy to tamten...

Nie wiem, ale chwilami zdaje mi się, że to on...

Wypytywałem się o niego, nikt go nie znał, nikt nie wiedział, skąd się wziął; tylko strażnik portowy zeznał, że widział go wieczorem na plaży w przeddzień...

Może to ten sam, który mnie wtedy tak rozdrażniał!

Nic już nie rozumiem i nic nie wiem.

A jeśli go nawet zabiłem – zabiłem w jej obronie.

Musiałem za często wspominać o tym nieznajomym, gdyż narzeczona zwróciła na to uwagę.

– Czemu się nim tak gorliwie zajmujesz?

– Bo zdaje mi się, ze to ja go zamordowałem! – odpowiedziałem szczerze.

Uciekła z krzykiem, ale później przyleciały ciotki, zaczęły się tłumaczenia, przeprosiny, płacze i zaklinania, żebym w takich rzeczach nie żartował i nie straszył biedactwa. Wszystko wróciło do dawnego stanu, chociaż ciążyło mi już niezmiernie, nie wiedziałem jednak jak zerwać.

Ale jakiejś nocy obudził mnie gorący, namiętny pocałunek. Otworzyłem oczy: stała przy mnie promienna, cudna, upajająca!

– Czekam cię, czekam!...

Zniknęła mi, gdym ją chciał przycisnąć do serca, ale już nieugaszona tęsknota za nią wypełniła mi całą duszę na wieki...

Uciekłem od świata; powiedzieli, że oszalałem, i śmieją się ze mnie. Ale tłum zawsze szydzi z tego, czego nie pojmuje. Kąśliwe, głupie i podłe bydlę.

Wczoraj, kiedy wyglądałem oknem, moja tłusta sąsiadka powiedziała:

– Biedny chłopak, wypatruje oczy, a ona nie przychodzi...

– Ale przyjdzie! Przyjdzie! – zawołałem wściekły.

Pokiwała litośnie głową. Wiem, że i teraz mnie śledzi, ale jeśli raz jeszcze okaże mi współczucie, trzasnę ją doniczką. Przebrzydłe, samcze mięso!

– A ja wam mówię, że ona przyjdzie, może już dzisiaj, może za chwilę... Tylko wasze obmierzłe, grzeszne oczy nie dojrzą nawet jej cienia. Opasłe, ślepe króle gnojowisk!

Cóż ty wiesz, podły liszaju ludzki, o gwiazdach? Cóż ty wiesz?

A mnie już codziennie mój słodki brat sen przenosi tam, do niej, codziennie chodzę pod kwitnącymi jabłoniami raju, szukam jej po pustych pokojach i czekam na nią w ganku,