Strach w Zameczku - Anna Mostowska (czytaj książki za darmo .TXT) 📖

Powieść prawdziwa

Jest coś w człowieku, co nie może być odgadnionym i co nas prowadzi do chęci nabycia nadprzyrodzonych wiadomości. To wszystko, czego zrozumieć nie możemy, ma dla nas nieprzezwyciężony powab. Skoro nocne pomroki okryją niebo, a długie cienie przez niepewną poświatę, co gwiazdy rzucając, powstawać zdają się po ziemskiej przestrzeni, aliści wyobrażenia nasze, wystawiają nam tysiące mar, które żadnej istoty nie mają. Zdaje się nam, że widzimy, słyszymy; a gdy dojdziemy źródła mamiącej przyczyny, żałujemy, żeśmy się dowiedzieli, iż nic w tym nadprzyrodzonego nie ma. Przypisują najbardziej płci żeńskiej ten pociąg do łatwego wierzenia temu wszystkiemu, co tylko żywą ich imaginację bawi. Lecz to tak nie jest. Mężczyźni nie są uwolnieni od tego; cały rodzaj ludzki temu błędowi jest podległy, jeśli to jednak błędem nazwać można. Raczej myśleć by trzeba, że dusza nasza pojmuje istoty, które zmysłom naszym podpadać nie mogą, i że dla tego niepewne jest jej odgadnięcie, iż jej materialna powłoka przeszkadza jej zapewnić się w tym, co tylko wnosić teraz może. Że ten wniosek w głowie męskiej, równie jak i w kobiecej miejsce swe znajduje, rzecz aż nadto pewna, nawet dla tych, którzy najwięcej śmiałków udają i niczemu niewierzących chcą grać rolę. Próbą jest zdarzenie u mnie, które przytrafiło się kilka lat temu. To aż nadto dowodzi, że ludzie, jakiej bądź są płci, bądź jakiego wieku i jakiegokolwiek rozumu, wszyscy jednym podpadają słabościom i wszyscy zawsze uwierzą, kiedy sposobu znaleźć nie mogą, dociec, że to co za rzecz nadprzyrodzoną brali, jest jednak zdarzeniem naturalnym.

Byłam na wsi w towarzystwie dwóch osób, które chociaż pełne rozumu i wiadomości, jednak tak różnych między sobą charakterów, że w żadnej rzeczy zgodzić się nie mogli. To do różnych rozmów niewyczerpaną było dla nich pobudką. Ponieważ osoby są żyjące i może by im przykro było czytać swoje przezwiska i być wspomnianymi w tym zdarzeniu, zataję więc ich imiona, nadając im inne. Idalia, tak albowiem nazywać będę towarzyszkę mojej samotności, panna pełna rozumu i posiadająca tysiąc przyjemnych talentów. Edmond, człowiek charakteru melancholijnego, w pięknych naukach biegły, doskonały rysownik i z gruntu poczciwy. Oto są osoby, które od półtora roku na wsi żyjąc ze mną, składały obręb towarzystwa mego: przeciwność ich charakteru do mojej przyjemności dodawała, bo niezgodny ich sposób myślenia przeszkadzał smutnemu milczeniu. Gniewał nas często Edmond, gdy nam utrzymywał, że płeć nasza, nie może być użytą do tajemnicy, że się nadprzyrodzonych rzeczy boimy i gusłom wierzymy, a nigdy stale żadnego przedsięwzięcia do końca nie doprowadzimy. Nie wiem, jak długo by nam jeszcze równie przyjemne rzeczy rozprawiał, gdyby zwyczajna przygoda jednym razem nie przerwała tego gatunku rozmów i doprowadziła aż do zapomnienia wszystkiego, co się dotąd z nim działo.

Położenie mego mieszkania jest dzikie, zdaje się, że w tym miejscu ponura wróżka ulubione sobie założyła siedlisko. Puszcze, które końca zdają się nie mieć, góry, jeziora i dwa starożytne zamki: jeden na wyspie wśród jeziora, już od dawna zamieniony w smutny klasztor; drugi na kwiecistej łące jest położony: drzewa i różne rośliny obrosły te starodawne zabytki tych, którzy w tym miejscu panowali pod nazwiskiem Książąt Z...ch, tak się albowiem wieś ta zowie, która dawniej państwa tego stolicą była. Ten zamek był na wzgórku wyniesiony. Ledwo ślady znaleźć można, że tam kiedyś mury były. Wysokie wały gęstym obrosłe gajem i tak jak gdyby kunszt działał, to co dawniej w miejscu dziedzińca było, zostało wolne i tylko jak dla ozdoby gdzieniegdzie wyrosły drzewka: dwa tylko są wejścia do tego miejsca i to jedno na przeciw drugiego. Z jednej strony widzieć można niewielkie pólko, a za nim ciemną puszczę; z drugiej dostrzega się tylko obszerne jezioro i wyniosłą wieżę, na której zawieszone dzwony, kiedy niekiedy smutny wydając odgłos, powiększają melancholię, którą to miejsce wyraża. Tam, od tego czasu, jak los mi w tej wsi mieszkać przeznaczył, zawsze dla mnie było ulubionym miejscem, gdzie po długiej przechadzce spoczywać lubiłam. Wystawiłam tam szałas, który mnie ochronić może od burzy lub deszczów, gdy nazbyt długo w tym miejscu czas na czytaniu lub w myślach moich trawiąc, niepogoda mnie schwyci. Wieleż to razy tam bawiąc, przeszłe wieki snuły się przez myśli moje, wieleż to razy uniesiona gorącą imaginacją, zdawała mi się widzieć błąkające się cienie starożytnych mieszkańców tego niegdyś zamieszkałego miejsca, a teraz tak opuszczanego.

Lecz wkrótce zdarzenie nadzwyczajne, w rzeczywistość przemieniła marzenia tych, co to samotne ustronie uczęszczać lubili. Dnia jednego, według zwyczaju mego poszłam z książką do owego miejsca, dotąd od wszystkich mieszkańców Zameczkiem nazywanego, a że ranek niewypowiedzianie był piękny, kazałam tam zanieść moje śniadanie. Po wzięciu go czeladź moja oddaliła się i ja sama jedna zostałam. Czytałam bardzo długo i widząc po słońcu, że już południe minęło, zabierałam się wrócić do domu, gdym blisko siebie ujrzała kawalera na koniu. Był to Edmond, który powróciwszy z przechadzki i nie znalazłszy mnie w domu, domyślił się, żem pewnie w Zameczku bawiła i tam przybył. Wstałam, on chciał skoczyć z konia, lecz jęk, który zdawał się wyjść z ziemi między mną i koniem, wstrzymał go na koniu, a mnie do ziemi przykuł... Gdy pierwsze zdziwienie minęło, poczęliśmy szukać przyczyny tego niepojętego jęku, lecz usiłowanie nasze było nadaremne. Przebiegliśmy lasek cały, już to było w połowie września, liście opadały, przejrzeć można było z łatwością obszerne pole, które to miejsce otacza, zupełnie pod tę chwilę z żywiołów ogołocone, a choć wszystko jak na dłoni rozpoznać można było, nie ujrzeliśmy nawet przelatującego ptaka. Cichość powietrza, nie dozwoliła wnosić, aby wiatr wiejący pomiędzy drzewa dźwięk mógł jakiś wydać. Dzwony milczały, pora południowa mieszkańców w domu dla pożywienia trzymała. Zgoła żadna przyczyna, mimo wszelkich starań i wniosków, nie mogła nas nauczyć, co by ten okropny i przerażający jęk, o którym wątpić nie mogliśmy, że z ziemi prawie z pod nóg naszych wynikł, sprawić mogło.

Powróciliśmy do domu żywo tym przejęci zdarzeniem. Edmond szukał długo jeszcze fizycznych do tego przyczyn i na koniec lubo wyznał, że znaleźć ich nie może. Przystał na to równo z nami, że musiało jednak być coś takiego, czegośmy nie dostrzegli, lecz pewnie to samo powtórzone będzie, i może się nam powtórnie uda lepiej doścignąć tego, cośmy dotąd zrozumieć nie mogli.

Dzień cały i do późnej nocy strawiliśmy chwile na rozmawianiu o różnych przygodach równie jak ta niezrozumianych, takie rozmowy przyprowadziły opowiadanie rozmaitych opowieści o strachach. Edmond zwyczajem swoim przeczył bytu rzeczom zmysłom niepodpadającym, utrzymując, iż wszystko się naturalnie dzieje, tylko trzeba rzecz dobrze zgruntować. Idalia przystała na prawdę tego wniosku. Ja utrzymywałam, że mogą być istoty, które pod zmysły nam nie podpadają i przywiodłam na przykład zdarzenia w historii nam zostawione, jako widmo Pompejusza na brzegach afrykańskich, gdy mu się Geniusz Rzymu ukazał i śmierć jego mu przepowiedział; ten, który pokazał się Brutusowi; to co Pliniusz o niewolniku swoim dowodzi[1]; wiele innych podobnych. Lecz próżna moja była wymowa, Idalia i Edmond pierwszy raz ze sobą się zgodzili i usiłowali zbić zdanie moje. Ja przy nim trwale zostałam i tak rozeszliśmy się.

Nazajutrz każdy z nas zdawał się, iż o tym, co się stało i o tym, o czym tak wiele mówiliśmy, równie zapomniał. W dni kilka po tym ujrzałam Edmonda mocno pomieszanego. Szperał ciekawie po wszystkich pokojach i apartamentach; zdawał się liczyć osoby i wybadywać, jeśliby która z kobiet domowych nie wychodziła; wszystkie jednak znajdował na miejscu, każdą zatrudnieniem sobie powierzonym zaprzątniętą. Wypytywał się także bardzo ciekawie, jeśli ktoś mimo przejeżdżający nie przechadzał się w Zameczku, lecz że nikt nie był, że nikogo nie widziano, było powszechną odpowiedzią. Chcieliśmy dowiedzieć się przyczyny tego osobliwszego wypytywania się. Wzbraniał się z początku Edmond wytłumaczyć przed nami, lecz nie mogąc znieść dłużej sam w sobie swego zdziwienia, a nawet może i przestrachu, tak nam rzecz swą opowiedział:

– Pamiętno Paniom, jak dni temu kilka jęk słyszany w Zameczku, któregośmy dociec nie mogli, zaprzątnął nam głowy. Panie zdałyście się zapomnieć o tym, lecz inaczej ze mną się działo. Chciałem koniecznie odgadnąć tego przyczynę i z tego powodu co dzień na to miejsce chodziłem, lecz nic nie słyszałem ani widziałem. Dziś rano tą samą pobudką wiedziony, wszedłem do tego gaju, gdy oto prosto przeciw mnie ujrzałem siedzącą osobę pod szałasem. Postać jej była taka, żem wraz został przekonany, iż to żadna z was Panie być nie mogła, ile żem was obydwie tylko co w swoich pokojach zostawił. Ta postać trzymała na kolanach wielką księgę czarną. Zdawała się pilnie czytać, była przykryta od głowy aż do nóg ciemnym welurem: zdziwienie i ciekawość sprawiły, żem prędko poszedł ku niej, lecz szelest kroków moich przerwał jej czytanie. Obróciła się ku mnie, wstała, uczyniła kilka kroków poważnie i zniknęła między krzewinami. Bliziuteńko niej byłem, tylko com ją nie chwycił, a jednak nigdzie jej znaleźć nie mogłem, lubom długi czas bardzo strawił na jej szukaniu.

Idalia głośno się roześmiała, ja ścisnęłam ramionami:

– Byłeś w gorączce – rzekłam do niego – albo ducha ujrzałeś, a wszakże wręcz mi zawsze przeczysz, że są duchy?

Urażony Edmond urągającym się śmiechem Idalii, nic nie odpowiedział, lecz odszedł z twarzą ponurą i nic cały dzień do nikogo nie przemówił.

Krotko po tym, zabawiwszy według mego zwyczaju w tym samym Zameczku, wychodząc z niego, zapomniałam moją książkę, a znalazłszy Edmonda w bawialnym moim pokoju, prosiłam go, aby poszedł po nią, co on natychmiast uczynił, lecz ledwo w kilka godzin stamtąd powrócił. Pomieszanie jego było tak znaczne, gdy mi moją książkę oddawał, żem go spytała, jeśliby nie był chory lub czyli duch jaki znowu go w tym miejscu nie przywitał.

– Żartuj, Pani – rzecze do mnie – lecz to jest aż nadto pewne, że się coś nadprzyrodzonego w tym miejscu dzieje. Skoro wszedłem na wzgórek, alić oto postrzegam postać białą, która się zdawała nie tykać ziemi, stojącą naprzeciw mnie, w miejscu którym się po drugiej stronie z Zameczka wychodzi. Wiadomo ci, Pani, że od miejsca wejścia aż do tego, którym wyjść można, liczy się kroków sto trzydzieści. Postać na miejscu stała, mogłem widzieć doskonale całą jej kibić, która prawie przezroczysta się wydawała i cienkim pokryła białym welurem. Gdy pierwsze podziwienie minęło, pobiegłem szybko ku niej, a gdym na pół znajdował się drogi, postać obróciła się poważnie i bardzo powolnym schodząc krokiem, prawie w oczach moich zniknęła. Kilka godzin strawiłem na jej szukaniu, lecz, tak jak i pierwszego razu, na próżno usiłowałem znaleźć przyczynę tak nadzwyczajnego widma.

– Jesteś chory, biedny Edmondzie – odpowiedziałam z politowaniem. – Czytałam w jednym dzienniku niemieckim, iż pewien człowiek bardzo uczony przez czas długi widywał tysiące postaci, których nikt nie postrzegał. Zdawało mu się, że się z nim witają, do niego mówią i rady mu dają. W tym towarzystwie widywał równie osoby zmarłe i żyjące, znajome mu bardzo dobrze i wcale nigdy od niego niewidziane, a to równie w dzień i w nocy, w domu i na ulicy. Czasami natłok tak wielki mu się wydawał, iż widziano go przyciskającego się w kąt jaki stancji swojej, aby nie być przygniecionym. Trwało to póty, póki mądry doktor i wielki jego przyjaciel, dowiedziawszy się o tym, odwiedził go w tym celu, aby go przekonał, że to choroba. Dał sobie uczony człowiek wyperswadować i zezwolił na to, aby przyjaciel przedsięwziął jego uleczenie, po czym przez dni kilka brał chłodzące napoje, po tym mu mocno krwi upuszczono: podczas tej operacji, zdało mu się, iż nacisk w jego pokoju był nadzwyczajny, a ubiór cisnących się osób w kolorach bardzo jasnych i nawet lśniących, lecz pomału wszystkie te postacie blednieć poczęły, po tym podobne do cieniów się stały, na koniec zupełnie zniknęły. Odtąd nigdy już więcej nic podobnego nie widział. To zdarzenie, Edmondzie, mówi za moim wnioskiem: chorym być musisz. Czy żądasz, ażebym posłała po doktora?

Edmond słuchał mnie z cierpliwością, gdym skończyła.

– Nie – rzecze – bardzo pewny jestem, że to co po drugi raz już widzę, nie jest mamidłem wyobrażenia mego. Zmysły moje są zupełnie zdrowe i masa krwi mojej nie potrzebuje być umniejszoną.

– Więc zostajesz przekonany, iż ci się w tym miejscu coś nadzwyczajnego ukazuje?

– Jestem przekonany.

– Lecz za cóż ja nic nie widzę?

– Tego nie wiem – odpowie mi Edmond – ale ponieważ o tej samej porze, to jest między piątą a szóstą, postać mi się tu powtórnie okazała, bywaj Pani co dzień o tej godzinie w Zameczku, może równie jak i ja będziesz to widmo widziała.

– Zgoda – na to rzekłam.

Nazajutrz o naznaczonej porze kazałam, aby nam kawę tam zaniesiono i sami pierwej, to jest: ja, Idalia i Edmond udaliśmy się do Zameczku. Lecz ledwo na wzgórek wstąpiliśmy.

– Oto ona jest! – zawołał Edmond i tak jak piorun poleciał.

W moment po tym powrócił, mówiąc tonem pomieszanym:

– Znowu w oczach moich i kiedym prawie ją już miał schwycić, jak cień znikła.

– Kto? – zawołałyśmy obie.

– Alboście nic nie widziały?

– Nic, zgoła nic.

– To rzecz osobliwsza, jednak nigdy