Strach w Zameczku - Anna Mostowska (czytaj książki za darmo .TXT) 📖

– Zaręczamy cię, Edmondzie – rzeknę – żeśmy nic nie spostrzegły, lubo z największym natężeniem wlepiałyśmy uczy w to miejsce, gdzie powiadasz, żeś widział tak nadzwyczajne ukazanie się. Edmondzie, lękam się o twoją głowę.

Idalia mocno się śmiała.

– Otóż mężczyźni – rzecze – nam przypisują słabość wierzenia nadprzyrodzonym rzeczom; a oto kawaler, który w środku dnia strachy widuje.

– Idalio! – powie Edmond tonem urażonym. – Nie, zmysły moje nie są obłąkane, proszę poprzestać ten śmiech przegwizdujący.

Poznałyśmy, że Edmond był dotknięty. Powróciwszy do domu, strawiłyśmy całą noc prawie na dochodzeniu tak nadzwyczajnego zdarzenia.

Odtąd co dzień chodziliśmy do Zameczku. Rzadki był dzień, w którym Edmond widma tego nie postrzegł. Już nie biegł za nim, był do niego przywykł, lecz stał się smutnym i mocno zamyślonym. Prawie nigdy o czym innym nie rozmawialiśmy, jak o cudownej postaci lub Strachu w Zameczku, tak albowiem nazywaliśmy tę niepojętą postać, która dotąd jednak tylko oczom Edmonda widzialną była.

Już tak parę tygodni było upłynęło, gdy dnia jednego wchodząc do owego nowego zaczarowanego miejsca, Idalia krzyknęła głosem przerażającym:

– Oto ona! – i wtedy upadła na ziemię.

Przyskoczyliśmy do niej, twarz jej była blada jak najbielsza chusta, wielkie łzy z oczu jej spadały. Z trudnością ją podniesiono i do domu zaprowadzono. Gdy mówić mogła, spytaliśmy się, co było przyczyną jej przypadku.

– Wyznaję – rzecze tonem jeszcze strach oznaczającym – że byłam warta nagany, gdym się z Edmonda naigrywała. Widmo, które on widuje i mnie się pokazało.

Opis jej zupełnie był zgodny z opowieściami Edmonda.

– To dziwna – rzekł ten ostatni – właśnie dziś nic nie widziałem.

– I ja także nic nie spostrzegłem ani uczułem – rzeknie do nas głos cudzy – lubo leżałem na tym samym miejscu, gdzie się Strach ten ukazuje, i właśnie nade mną stać był powinien.

Na te słowa postrzegliśmy sąsiada, który ciekawy własnymi oczyma przekonać się o tym, o czym tak wiele słyszał, udał się przebrany w podłe odzienie i kilka godzin leżąc przebył, czekając pory tego ukazania się. Dziwiliśmy się jego odwadze. Nie łatwowierny sąsiad przysiągł, iż lubo w tym razie nic nie widział, póty ścigać będzie upiornego ducha, póki go wyśledzi. Prosiliśmy go wszyscy, aby trwał w tak chwalebnym przedsięwzięciu.

– Lecz niestety – dodaliśmy – stanie się z Waśnie Panem to co i z Idalią.

– Zobaczysz go zapewne, a kto wie, jeśli za swoje niedowiarstwo nie będziesz ukarany – dodał Edmond. – Spójrz na Idalię: oto chora z przestrachu, a jednak od początku wierzyć nie chciała.

– Wyznaj, Edmondzie – przerwałam – że mężczyźni nie umieją w niczym zachować pomiarkowania: dawniej przeczyłeś wszystkiemu, teraz przeciwnie, łatwowierność twoja granic nie upatruje. Niedawno tak mocno uprzędzony przeciw wszystkim objawieniom, nazywałeś naukę o duchach gorączką rozumu, a tych, co o niej pisali, omamiaczami szkodliwymi. Teraz nie tylko byt ich uznajesz, postępujesz dalej, dajesz im słabości ludzkie, w ich być zdolnymi zemsty. Edmondzie, bądź ostrożny, niezadługo uwierzysz w upiory.

– Cicho, cicho – rzecze Idalia. – Wieczne milczenie o tym. Jużem przekonana o wszystkim. Nie zgłębiajmy tej tajemnicy.

– I za cóż nie?

– Bo myślę, tak jak Edmond, że upiorne szperania mogłyby jakieś zło na nas ściągnąć.

Tu sąsiad pożegnał się z nami, a lubo każdy z nas udał się do spoczynku. Nie wszyscy jednak spokojnie spali. Edmond wyznał nazajutrz, że długo w nocy rozmyślał nad tym osobliwszym wypadkiem.

Dzień, który po tym nastąpił, był dniem zdziwienia dla wszystkich. Kilka sąsiedzkich osób, wszyscy domownicy udaliśmy się do Zameczku w gromadzie. Już dłużej nikt z nas wątpić nie mógł. Duch się wszystkim pokazał. Jedni w koło otoczyli byli to miejsce, drudzy na górę weszli, lecz wszyscy ujrzeli tą postać. Krzyk, pomieszanie było powszechne. Jedni pobiegli ku niej, inni jak wryci stali. Ci, co wkoło pilnowali, do środka różnymi stronami wbiegli. Nic ducha zmieszać nie mogło. Zszedł poważnie i w oczach wszystkich wsiąkł w ziemię, która go w sobie oczom naszym skryła.

Odtąd co dzień się ukazywał, mniej lub więcej dawał się widzieć. Czasem wzrost jego był mierny, czasem wysoki i imponujący. Ośmieleni i oswojeni z tak nadzwyczajnym gościem, gadaliśmy do niego, wołaliśmy go, lecz żadnego nie dał głosu. Zawsze w tym samym miejscu, zawsze milczący, zawsze cudownym sposobem niknący w oczach naszych, został dla nas niedoścignioną gadką.

Edmond w głęboką wpadł melancholię. Lękać się poczęłam, aby zdrowie jego nie ucierpiało. W pierwszych dniach młodości swojej kochał zapamiętale młodą i piękna kobietę, którą śmierć niewcześnie porwała. Rozgrzana imaginacja wyobraziła mu, iż to ona może jemu się ukazuje. Wkrótce ten błahy domysł stał mu się ulubioną istotą. Czekał godziny zwyczajnej z niecierpliwością, nie opuszczał jej nigdy i zawsze smutniejszy powracał.

Wieczoru jednego, gdyśmy każdy z osobna zanurzeni w myślach naszych siedzieli, usłyszeliśmy dźwięk gitary. Nie było podobnego instrumentu w całym domu. Podziwienie zdumiało nas wszystkich, przyłożyliśmy ucha i usłyszeliśmy głos bardzo przyjemny śpiewający następujące wiersze:

Wszystkim żywiołom, o przyjazna noco!

Ukrywaj bytność moją twoim cieniem,

Niech wszystkie twory uśpione twą mocą

Nieprzebudzone zostaną mym pieniem.

Głuche milczenie nakaż przyrodzeniu,

Niech jedna w całym ja czuwam stworzeniu.

O tej solennej i okropnej porze,

O której duchy zstępują na ziemię,

Błąkam w tym miejscu, aż dopóki zorze

Swym światłem ludzkie nie oświeci plemię.

Me udręczenie póty się nie skończy,

Póki kochanka duch z mym się nie złączy.

O wy, śmiertelni, których jest mniemaniem,

Że miłość w grobie kończy się koniecznie,

Niech los mój będzie dla was przekonaniem,

Że ten sentyment trwać powinien wiecznie!

Ty, który opłakujesz śmierć niewczesną moją,

Bądź pocieszony – jeszcze będę twoją.

– Co za głos! – zawołał Edmond, gdy harmonia nas zadziwiająca ustała.

Przypadek zrządził właśnie, że Edmond siedział pod oknem, pod którym głos i gitara słyszeć się dały. Chciał przez nie zobaczyć, ale było okiennicą przysłonięte.

Wtem kilka akordów i smutne z głębi serca wychodzące westchnienie zakończyło wszystko. Wybiegliśmy, lecz prócz wartowników nocnych żadnej żywej istoty nie było. Przebiegliśmy domy, dziedzińce, ogrody. Nigdzie ślad żaden nawet nie wyjawił nam tej tajemnicy. Wielu z ludzi cudzych i służących głos i instrument słyszało, lecz nikt nic nie widział, myśleli, że która z nas się bawi.

– O Boże! – mówił smutnie Edmond. – Cóż się to w tym domu dzieje!

Tu się zapomniał i jakby był sam jeden przed sobą wymawiał niewyraźne słowa, w których ten frazes zrozumieliśmy:

– Tereso! Czuła Tereso! Czekaj... Niedługo się złączymy.

Takie poruszenie mocne nas o obawę przywiodło. Fantastyczne jego mniemanie, że duch zmarłej kochanki do niego wraca, mogło go życie kosztować. Umyśliliśmy dać umysłowi jego zwrot jakikolwiek, aby na nowo zacząwszy tego zdarzenia dochodzić, czułość jego zawieszona, uczyniła przerwę szkodliwym na jego zdrowie wnioskom.

– Słuchaj, Edmondzie – mówiłam. – To widmo, te jęki, ten dźwięk dziś pod oknem tego pokoju słyszany, wszystko to jest sztuką sprawioną na omamienie niewiedzących, jakim to się sposobem dzieje. Tych sztuk działaczami my jesteśmy: ja i Idalia.

Edmond mocno się roześmiał.

– I jakże możecie myśleć, że nie widzę w waszych oczach przyczyny, dla której mnie to kłamstwo czynicie? Umiecie czarować – to aż nadto prawda – lecz czar wasz znajduje się w waszych oczach i przymiotach. Pozwólcie, abym w tym razie prosił was lepiej mnie umieć cenić. Jak możecie myśleć, gdyby przez czas tak długi igraszka udać się mogła, a jeszcze igraszka przez kobiety ułożona. Dawno same byście wyjawiły to mniemane cudo, gdybyście wy jego stwórczyniami były. Lecz oto nawet i w tym momencie widzę smutek na twarzach waszych. Dochodzę przyczyny, dlaczego żart ten przede mną w ten moment stroicie. Lękacie się, abym w nazbyt wielką nie wpadł melancholię, a może nie umarł... Sądźcie lepiej o męskim umyśle. Umiemy znosić wszystkie przygody życia naszego z męstwem i cierpliwością. Strach i straszliwe skutki jego są tylko dla kobiet, a nie zapominajcie, żem mężczyzna.

Po tej mowie sądziliśmy, że na próżno przedsiębierzemy przynieść jakąś ulgę jego umysłowi, zostawiliśmy to czasowi, który powinien był przynieść koniec tej przygodzie. Nic więc nie odpowiedzieliśmy Edmondowi, a Strach ukazywał się zawsze zwykłym sposobem, jednak znowu nie co dzień, lecz kiedy niekiedy, ale w dniach, w których go nie widziano, zawsze coś słyszano.

Jednej pogodnej nocy, siedząc pod oknami domu, otoczyła nas razem atmosfera, tak przyjemna, iż wonie, któreśmy uczuli, przechodziły to wszystko, co lubieżna wytworność mieszkańców Azji i nawet samej Arabii spłodzić może. Zachwycenie nasze najwyższego doszło stopnia, gdyśmy powtórnie usłyszeli akord gitary i tenże sam głos, lecz z góry i tak jakby z obłoków wychodzący, który te słowa czule i zwolna śpiewał:

Przedwiecznych duchów wy mnogie szeregi!

Z waszych rozkoszy na czas oderwana

Doznaję czucia, miłości potęgi,

Byłam szczęśliwą, tu byłam kochaną.

Córce powietrza, której otwarte są Nieba,

Na smutnym tym okręgu szczęścia szukać trzeba.

– Nie, to nie do wytrzymania! – zawołał Edmond.

Milczeliśmy wszyscy. Nie można było szukać, skąd głos wychodził, bo wyraźnie w powietrzu nad głowami naszymi słyszeć się zdał. Mamiąca zmysły, napełniona wonią atmosfera, noc cicha przyświecona tysiącami świateł, które Bóg na firmamencie zapalił, głos tkliwy i do duszy wdzierający się, mistyczne słowa niewidzialnego, czyli raczej powietrznego śpiewaka, solenne po tym milczenie... Wszystko duszę naszą najtkliwszym uczuciem przejmowało. Każdemu z nas chciało się upaść na kolana, czcić tę Wszechmocność, taką słodyczy napajać może serce śmiertelnych.

O, rozkoszy niepojęta, którą czułość napaja tych, co tym darem są napojeni! Nie! Dusze zimne i samoistne, wy jej pojąć nigdy nie będziecie mogli. Dla was to wszystko, co przyrodzenie ma pięknego, przenikającego i tkliwego, jest stracone. Wy nie żyjecie, byt wasz podobny do latorośli prowadzi was przez długą i krętą ścieżkę życia, bez wzruszenia, bez odmiany. Zlodowaciałe wasze uczucia nie przerywają nigdy jednostajności dni waszych. A gdy kres wszystkim przeznaczony przerwie pasmo dni waszych, żaden świadek zgonu waszego łzy nie uroni nad łożem waszym śmiertelnym, żadne serce tkliwe nie rzuci kwiatka na wasz grobowiec, nie zagrzeje zimnego kamienia, który pokrywa zwłoki wasze łzami gorącymi uczucia! Nikt was nie kochał, bo nikogo nie kochaliście! Żyliście, lecz nie czując! Przeszliście, nikt waszego bytu już nie pamięta. O, czułości! Święta cnoto serc poczciwych. Bez ciebie cóż byłoby przyrodzenie? Stworzenie całe byłoby niedoskonałe, ciebie Bóstwo zsyłając, dokończyło daru swego. Z tobą i przez ciebie jesteśmy szczęśliwi.

Tymi to uwagami przejęci, każdy z nas milcząc, udał się do swego spoczynku. Gdy dusza mocno przejęta, słowa w ten czas brakną. Wkrótce sen zawarł oczy nasze. Tysiące snów, lekkie obrazy dniowych zdarzeń i słodkich marzeń łudziły nas swoją przyjemną obłudą. A gdy słońce rozpędziło nocną pomrokę, zdarzenie, które się na jawie stało, zmieszało się z nocnymi marami, które uśpione zmysły przynoszą, i wszystko za sen poczytaliśmy.

Tyle nadprzyrodzonych zdarzeń zwróciło uwagę całej prowincji. Wiele osób umyślnie do mnie zjechało, aby się tym cudom przypatrzeć. Nie było nigdy innej rozmowy jak o Strachu w Z... Edmond jednym razem zdał się ocknąć z długiego swego marzenia.

– Nieba! – zawołał dnia jednego. – Cóż bym nie dał, gdyby teraz jakiś mądry teolog, dobry zarazem fizyk mógł tu przybyć!

Ledwo to wyrzekł, aliści jakby te słowa moc czarodziejską miały, usłyszeliśmy turkot kół, zajeżdża pojazd i z niego wysiada X. P., człowiek posiadający właśnie przymioty żądane przez Edmonda. Nie dał mu ten ostatni czasu przywitania gospodyni; już mu bez odetchnienia opowiada zdarzenie, które od pięciu lub sześciu tygodni zadziwia wszystkie okolice tego miejsca. Mądry i rozsądny słucha go z uśmiechem i po tym nas pyta, czy ów kawaler przy zdrowym umyśle. Odpowiedź nasza zastanawia uczonego człowieka. Prosi natychmiast o pojazd, w tym momencie będąc nadto zmordowanym, by mógł iść piechotą. Czynimy zadość jego żądaniu. Przybywa on na miejsce wyznaczone, lecz nic nie widzi. Szuka przyczyn fizycznych, jeśli jaka optyka lub ewaporacja nie czyni skutku, który ten błąd rodzi, lecz nic znaleźć nie może: czyni wszystkie próby, egzaminuje ściśle położenie, gaj, grunt; szuka w samej ziemi, jeśliby coś nie było, co by ekshalacją jakąś pod tym kształtem wydać mogło. Nic nie znajduje zgoła i powraca zadziwiony; wątpi w głębi duszy swojej, lecz przez grzeczność nie wyjawia skrytego swego mniemania. Wypytuje się u ludzi; żąda, aby mu Idalia obszernie jeszcze powtórzyła, co mu już po tysiąc razy Edmond objaśnił, i zamiast pojęcia czegoś, co raz bardziej ciemno w tym widzi. Ogłasza nam na koniec, że dni kilka z nami zabawi dla dojścia tak osobliwego i niepojętego trafunku.

Nazajutrz w porze, w której duch się ukazuje, co tylko w domu się znajduje, nam towarzyszy. W drodze szanowny mąż, roztropnymi uwagami zatrudnia nas:

– Religia – rzecze – każe nam wierzyć, że dusze od ciał oddalone modlitw naszych potrzebują. Kościół każe nam błagać Boga, aby kary ich zmniejszył i prędzej ich ku sobie przywołał. Modlić się trzeba, a duch nie ma przyczyny przypominać nam naszej powinności; poczciwy człowiek pełni ją; ten co religii nie ma, temu nadaremne byłyby takie upominki. Pismo Święte niektóre przykłady nam dowodzi, lecz teraz Bóg tych cudów nie potrzebuje. Dał nam prawdziwą religię; krwią nas swoją odkupił. Te cuda położyły tamę innym, nie trzeba, aby Bóg zwrot czynił przyrodzeniu, możemy być bez tego cnotliwi.

Podobne mowy nie były do smaku Edmonda ani tym wszystkim, którzy przez czas tak długi co dzień na ukazującego się ducha patrzyli. Przeczyli uczonemu. Ja i Idalia szłyśmy obok niego w głębokim zamyśleniu, smutek na naszych twarzach był widoczny. Spostrzegł go Edmond i według swego sposobu sobie go tłumaczył. Na koniec stanęliśmy w Zameczku. X. P. i Edmond szli na czele. Duch się swoim zwyczajem ukazał i zwykłym sposobem znikł z oczu o dziesięć kroków od X. P., który chyżo za nim pobiegł.

Zadziwiony X. P. nic nie mówił, zdawał się szukać przyczyny tego, co zobaczył. Oddalił się od miejsca sceny, usiadł pod szałasem i znowu wypytywać się począł o niektóre szczegóły. Ludzie przytomni rozbiegli się, głębokie w tym miejscu panowało milczenie; głos tylko uczonego człowieka i odpowiedzi Edmonda słyszeć się dawały. Zamyślona zeszłam ze wzgórka, z którego duch schodził i tak cudownie niknął. Ledwo byłam na dole, aliści krzyk mój ściągnął wszystkich, nie tylko X. P., Edmonda, Idalię, lecz i tych, którzy wkoło Zameczku chodzili i o tym rozmawiali, co po tyle razy oczyma swymi już widzieli. Gdy wszyscy mnie otoczyli, pokazałam im, że odkryłam koniec deski, który darnią zdawał się być pokrytym.

– Coś to być musi – rzeknę – pod tą deską. W podobnej okoliczności nic zaniedbanym być nie powinno.

Edmond wziął swą laskę, podkłada ją pod deskę przeze mnie wskazaną.

– Boże! – rzecze ten człowiek, niedawno jeszcze tak niczemu niewierzący, a teraz drżący z tysiącznych poruszeń, których sam sobie wytłumaczyć nie mógł. – Boże Wszechmocny! I cóż... my... tu... znajdziemy.

Wtem podnosi wielkie wieko: była to zapadnia. Jama się odsłania, a w niej postać zupełnie biała... Ręce wyciągnięte, rysy twarzy przewrócone przez konwulsyjne targania. Wargami drżącymi Edmond mocnym zawołał głosem:

– O nieba! Co ja widzę?

Odrzuca wieko.