Nad Niemnem - Eliza Orzeszkowa (dla bibliotek .txt) 📖

Uwagi: 0

Słowa kluczowe:

Skarżyć się

Krótki opis książki:

Justyna Orzelska, uboga szlachcianka, zraniona z powodu nieszczęśliwej miłości, zakochuje się w Janie Bohatyrowiczu. Choć pochodzi z niższej warstwy społecznej, jest przedstawicielem rodu z wieloletnią tradycją. Opowiadania Jana o przodkach, biorących udział w powstaniu styczniowym, wzbudzają w Justynie silne uczucia patriotyczne.

Mezalians oraz pamięć o powstaniu styczniowym to główne osie powieści, która obejmuje również opisy obyczajowości i natury, rodowe legendy oraz różnice między warstwami społecznymi. Powieść Nad Niemnem ukazywała się na łamach „Tygodnika Ilustrowanego” przez cały rok 1887, w formie książki została wydana w 1888 roku.

Eliza Orzeszkowa to jedna z najsłynniejszych pisarek epoki pozytywizmu. W swoich dziełach realizowała postulaty epoki takie jak praca u podstaw, asymilacja Żydów, emancypacja kobiet, ale także podejmowała tematykę patriotyczną, głównie związaną z powstaniem styczniowym.

Przeczytaj książkę

Podziel się książką:

Autor: Eliza Orzeszkowa
Epoka: Pozytywizm
Rodzaj: Epika

Czytasz książkę online - «Nad Niemnem - Eliza Orzeszkowa (dla bibliotek .txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Eliza Orzeszkowa

Idź do strony:

wzniósł.

— Tu kompromitacji żadnej dla Justynki nie ma — powstając zaczął Benedykt. — Dziewczyna jest pełnoletnia, wolę swoją ma, za kogo zechce, wyjdzie...

— Wyjdzie! Za te... a panu Różycowi, który jest te... całą gębą panem, odmówiła! A jaż, panie dobrodzieju, ja... te... te... co zrobię? Czy ja za nią do te... te... te... prostej chaty pójdę? Ja, panie dobrodzieju, te... te... te... nie przywykłem... tam pewno nawet fortepianu postawić gdzie nie ma... mnie tam te... te... te... te... głodem zamorzą!

Łzy mu oszkliły oczy; z gniewu wpadł w żal, prawie zaszlochał. Benedykt rękę mu na ramieniu położył i z czołem zmarszczonym, z niesmakiem w wyrazie ust, spokojnie jednak rzekł:

— Bądź pan spokojny; jak mieszkałeś w Korczynie, tak mieszkać będziesz. Pewno, że tam wyżyć byś nie mógł. Ale ja z największą przyjemnością panu dom swój nadal ofiaruję. Zresztą, macie u mnie swoją sumkę, którą Justysi częściami tylko będę mógł spłacać...

Orzelski chciwie tych słów wysłuchał i uspokoił się znacznie.

— Ale widzi pan dobrodziej, zawsze to jakoś nie te... aby panienka taki mezalians robiła...

Benedykt zamyślił się na chwilę.

— Mój kochany panie — odpowiedział — przypomnij sobie swoją własną młodość... Może też Justyna szczęśliwsza będzie w tym mezaliansie, niż moja cioteczna siostra była w małżeństwie z panem... zupełnie przecież stosownym.

Orzelski usta trochę otworzył, zmieszał się. Jakieś przypomnienie ugodziło weń i trochę nim wstrząsnęło.

— Serce, panie dobrodzieju... — zaczął — serce nie... te... jeżeli z mojej strony były jakie te... to przez te...

— No — przerwał Benedykt — o przeszłości nie ma co mówić, a o przyszłość swoją bądź pan spokojny. Idź na górę, graj sonatki i serenadki, a Marta ci tam zaraz śniadanie pośle...

Pomyślał chwilę, na smyczek swój spojrzał.

— Kiedy tak — zaczął — to niech sobie Justyna te... ale zawsze to nie wypada, aby panienka za jakiegoś te... te... nie wypada... nie wypada!

Głową kołysząc i wyraz ostatni powtarzając, zupełnie już jednak uspokojony, odszedł. Benedykt długo jeszcze rozmawiał z Martą i z Witoldem, który Kirłową i jej gromadkę do bryczki wsadziwszy i pożegnawszy, spiesznie do ojca przybiegł. Potem w sali jadalnej nakrywanie do stołu usłyszawszy Marty poprosił, aby o parę godzin podanie obiadu powstrzymała, a Witoldowi Justynę zawołać kazał.

Nadbiegła zarumieniona, niespokojna. Sprzeczki i poróżnienia z wujem lękała się.

— Chodź — rzekł do niej Benedykt, kapelusz słomiany na głowę włożył i ramię jej podał.

Odgadła, dokąd ją miał prowadzić, i z okrzykiem radości do rąk mu się rzuciła.

Poszli drogą sunącą białym szlakiem u spłowiałego kobierca pól. Niebo było białe od okrywających je obłoków, pod nim leciały stada jaskółek i gdzieniegdzie kołysały się jastrzębie. W powietrzu panowała chłodna, smętna, łagodna cisza jesieni.

Kiedy Benedykt i Justyna weszli do zagrody Anzelma i Jana i prędko przebywali przerzynającą duży ogród drogę, na której teraz usychały trawy i żółkły więdnąc białe dzięcieliny423, siedząca na sapieżance biało-czarna sroka zakrakała, kogut za płotem zapiał i żółty Mucyk wybiegł z podwórka z wielkim szczekaniem. Ale pogładziła go Justyna i pies lisi swój pyszczek do sukni jej tulić a kiściastym ogonem wywijać zaczął, z miłością w oczy jej patrząc.

Potem spostrzegł ich wysoki, zgrabny, złotowłosy chłopak w głębi ogrodu u wrót podwórka odrosłą trawę koszący. Spostrzegł ich i zrazu trwoga uczyniła go jakby martwym, a wszystką krew z ogorzałych policzków spędziła. Ale w mgnieniu oka domyślił się, co znaczyło to wspólne z wujem przybycie Justyny. Niezmierna radość błyskawicami wytrysnęła mu z oczu, kosa z rąk jego na trawę padając błysnęła i brzęknęła. Paru skokami przed Benedyktem się znalazł, przykląkł i gorące usta do ręki jego przycisnął. Benedykt nie na niego jednak patrzał, ale na Anzelma, który pod okapem ganku w grube floresy rzeźbionym stojąc przygarbiony trochę, w długiej swej kapocie, powolnym ruchem ręki ku wielkiej baraniej czapce podnosił. Oczy tych dwu ludzi spotkały się z sobą; przez chwilę milcząc na siebie patrzyli. Na koniec, Benedykt, kładąc dłoń na pochylonej przed nim głowie Jana, tonem zapytania wymówił:

— Syn Jerzego?

Anzelm wyprostował się i głowę odkrył. Ze snopa zmarszczek leżącego mu pomiędzy brwiami na wysokie czoło i aż na skronie cienkie nici rozbiegły się niby ukośne promienie. Rękę z wielką czapką wzniósł nieco, na zaniemeński bór nią wskazał i trochę jąkając się odpowiedział:

— Tego sa... samego, który z bratem pańskim w jednej mogile spoczywa!

KONIEC

Przypisy:

1. borek — mały bór, lasek. [przypis edytorski]

2. margiel — odmiana skały osadowej złożonej z węglanów wapnia lub magnezu. [przypis edytorski]

3. dzięcielina (gw.) — koniczyna. [przypis edytorski]

4. smółka — kwitnąca na czerwono bylina z rodziny goździkowatych. [przypis edytorski]

5. rohula — ostróżka. [przypis edytorski]

6. brodawnik — mniszek lekarski. [przypis edytorski]

7. mietlica — gatunek trawy. [przypis edytorski]

8. mantyla — najczęściej: krótki płaszczyk lub chustka, lekki szal zakrywający ramiona i głowę kobiet. [przypis edytorski]

9. smółka — niski kwiat z rodziny roślin goździkowatych koloru czerwonego, purpurowego, bordowego i karminowego. [przypis edytorski]

10. dzwonek — kwiat o kształcie dzwonka, najczęściej koloru białego i fioletowego; głównie spotykany w górach. [przypis edytorski]

11. globus (łac. pełna nazwa: globus histericus) — kula histeryczna; daw. nazwa znanego objawu zaburzeń nerwicowych polegającego na uczuciu utrudniającego przełykanie i oddychanie ucisku w przełyku. [przypis edytorski]

12. antymigrenowy ołówek — sztyft parafinowo-mentolowy stosowany dla złagodzenia bólu głowy. [przypis edytorski]

13. Rigollot (daw.) — plaster gorczycowy; eponim od nazwiska lekarza fr., będącego wynalazcą tego środka stosowanego przy bólach mięśniowo-stawowych. [przypis edytorski]

14. faeton — lekki powóz używany do spacerów. [przypis edytorski]

15. więź — bukiet. [przypis edytorski]

16. facecja — żart, dowcip. [przypis edytorski]

17. absolucja — rozgrzeszenie. [przypis edytorski]

18. kilim — ozdobny, kolorowy dywanik, najczęściej wieszany na ścianę. [przypis edytorski]

19. kasztanowaty — określenie maści (a więc barwy sierści) konia; maść kasztanowata to taka, w której włosy na ciele, w grzywie oraz ogonie konia są brązowej lub złocistej barwy; możliwe są natomiast tzw. odmastki, czyli np. biała skarpetka na nodze lub gwiazdka na czole. [przypis edytorski]

20. gniady — określenie maści konia; maść gniada to taka, w której włosy tułowia są barwy brązowej, czekoladowej lub złocistobrązowej, zaś sierść nóg i pyska ciemniejsza lub całkowicie czarna, a włosy grzywy i ogona czarne lub ciemnobrązowe. [przypis edytorski]

21. kosa — tu: warkocz. [przypis edytorski]

22. strzeczna (gwar.) — stryjeczna. [przypis edytorski]

23. buldeneż — krzew ozdobny, należący do odmiany kaliny, o dużych, kulistych, najczęściej białych kwiatostanach. [przypis edytorski]

24. spirea — inaczej: tawuła; krzew ozdobny, należący do rodziny różowatych; drobne kwiaty kształtują duże grona; spirea może kwitnąć na czerwono, różowo, żółto i biało. [przypis edytorski]

25. oleander — wiecznie zielone drzewo ozdobne o dużych czerwonych, różowych lub białych kwiatach i skórzastych liściach. [przypis edytorski]

26. dostatek — bogactwo. [przypis edytorski]

27. wschody — schody. [przypis edytorski]

28. arabeska — wzór złożony z ułożonych symetrycznie elementów geometrycznych oraz motywów roślinnych; tradycyjnie wykorzystywany w kulturze arabskiej (stąd nazwa). [przypis edytorski]

29. gotowalnia — ozdobna toaletka z ruchomym lustrem, niekiedy składająca się z trzech części: dwóch ruchomych skrzydeł i części środkowej. [przypis edytorski]

30. etażerka — ozdobny mebel złożony z umiejscowionych jedna pod drugą półek. [przypis edytorski]

31. batyst — delikatna, przezroczysta tkanina, z której szyte są elementy garderoby; służąca także do ozdabiania wnętrz. [przypis edytorski]

32. przyprawny — dziś popr.: przyprawiony; dodany, dosztukowany. [przypis edytorski]

33. synogarlica — gatunek ptaka z rodziny gołębiowatych o szarym lub beżowym upierzeniu. [przypis edytorski]

34. Gracje — w mit. rzym. boginie powabu, wdzięku i szczęścia. [przypis edytorski]

35. mistyfikować — zwodzić, oszukiwać, celowo wprowadzać w błąd. [przypis edytorski]

36. fluksja (daw.; z łac. fluxio: upływ) — zapalenie dziąseł lub okostnej, często połączone ze zbieraniem się ropy; tu mamy do czynienia ze zniekształconą formą: flukcja. [przypis edytorski]

37. zapoznany (daw.) — zapomniany, niedoceniony. [przypis edytorski]

38. welinowy (z fr. vélin: skóra cielęca wyprawiona jak pergamin) — cienki, gładki papier wysokiej jakości. [przypis edytorski]

39. płytnik — flisak. [przypis edytorski]

40. rudel — ster. [przypis edytorski]

41. dziesięcina — tu: ros. miara powierzchni ziemi równa 1,09 ha. [przypis edytorski]

42. wiorsta — daw. ros. miara długości, równa 1,067 km. [przypis edytorski]

43. szyderski — dziś popr.: szyderczych. [przypis edytorski]

44. Mars — w mit. rzym. bóg wojny. [przypis edytorski]

45. ponter — wyżeł. [przypis edytorski]

46. Antygona — w mit. gr. córka króla Edypa. Kiedy Edyp po odkryciu swej winy tragicznej (nieświadomie zamordował ojca oraz poślubił matkę) wyłupił sobie oczy i udał się na samowolne wygnanie z Teb do Kolony, Antygona towarzyszyła mu i otoczyła nieszczęsnego opieką. [przypis edytorski]

47. paliatywa (z łac. pallium: płaszcz) — środek przynoszący ulgę, nie leczący choroby, ale łagodzący jej objawy. [przypis edytorski]

48. fertyczny — zwinny, szybki, żwawy. [przypis edytorski]

49. ze strony — z zewnątrz, z boku. [przypis edytorski]

50. mieć pergaminy — tu: mieć dowody potwierdzające szlachectwo. [przypis edytorski]

51. okopy szwedzkie — okopy z czasów potopu szwedzkiego (1655-1660). [przypis edytorski]

52. sybarytyzm — postawa charakteryzująca się zamiłowaniem do prowadzenia dostatniego, wygodnego, pełnego zbytków życia. [przypis edytorski]

53. kije, które w koła gospodarstw (...) włażąc (...) — nawiązując do wyrażenia: „wtykać kij w szprychy”, czyli przeszkadzać, uniemożliwiać jakieś działanie, autorka metaforycznie pisze o represjach stosowanych po upadku powstania styczniowego przez administrację carską w stosunku do polskich właścicieli ziemskich. [przypis edytorski]

54. robota Penelopy — tu: niekończąca się, nie przynosząca efektu praca. Penelopa jest w mit. gr. uosobieniem wiernej żony; przez 10 lat czekała na powrót swego męża, Odysa, spod Troi. Nakłaniana, by wybrała sobie nowego małżonka, zastosowała zręczny wybieg. Zalotnikom oświadczyła, że wyboru dokona, kiedy utka szatę dla swego teścia (w niektórych wersjach całun dla ojca). Tymczasem to, co utkała w dzień, nocą pruła i tym sposobem doczekała powrotu męża, w którego śmierć jako jedyna nie wierzyła. [przypis edytorski]

55. kapryfolium — wiciokrzew; roślina pnąca, kwitnąca na biało lub różowo. [przypis edytorski]

56. Adonis — w mit. gr. ulubieniec bogini piękności Afrodyty; tu: czuły kochanek. [przypis edytorski]

57. Jak mi nie żal ciebie, że tak (...) się (...) gryziesz ze swoim gospodarstwem (...) — list Dominika Korczyńskiego pełen jest rusycyzmów i błędów językowych; świadczy o tym, że brat Benedykta uległ w znacznym stopniu rusycyzacji. [przypis edytorski]

58. winokurnia (ros.) — gorzelnia. [przypis edytorski]

59. podrady (z ros.) — dostawy dla wojska i instytucji państwowych. [przypis edytorski]

60. po niewoli — wbrew woli. [przypis edytorski]

61. jacica — (białoruskie: jetica) owad zbliżony do motyla, żyjący przez jedną noc podczas godów miłosnych; łowiony przez rybaków jako przynęta dla ryb. [przypis edytorski]

62. pręt — daw. pol. miara długości równa 4,32 m.; 300 prętów kwadratowych to 1 morga. [przypis edytorski]

63. comme quoi (franc.) — jak; jak to. [przypis edytorski]

64. na wodach — w uzdrowisku; mówiono również: u wód. [przypis edytorski]

65. tu fais des folies, Clotilde (franc.) — postępujesz jak szalona, Klotyldo. [przypis edytorski]

66. mais puisque je suis folie de toi (franc.) — ależ ja szaleję za tobą. [przypis edytorski]

67. ambarasujący - kłopotliwy. [przypis edytorski]

68. tout lasse (franc.) — wszystko nuży. [przypis edytorski]

69. quand on a mange... (franc.) — gdy się przejadło milion, czuje się cały wiek na barkach, nieprawdaż? [przypis edytorski]

70. pud — ros. jednostka wagi równa 40 funtom, czyli 16,38 kg. [przypis edytorski]

71. brio (skrót od: wł. con brio) — część utworu muzycznego grana z werwą (często: allegro con brio). [przypis edytorski]

72. on revient toujours a ses premiers amours (franc.) — zawsze się wraca do pierwszej miłości. [przypis edytorski]

73. garnitur — tu: komplet. [przypis edytorski]

74. lemiesz — metalowa część pługa, zagłębiająca się w ziemię podczas orki. [przypis edytorski]

75. polica — odkładnica;

Idź do strony:

Darmowe książki «Nad Niemnem - Eliza Orzeszkowa (dla bibliotek .txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie

Uwagi (0)

Nie ma jeszcze komentarzy. Możesz być pierwszy!

Dodaj komentarz