Żywot człowieka poczciwego - Mikołaj Rej (gdzie można za darmo czytać książki txt) 📖
Krótki opis książki:
Mamy przed sobą dzieło wielkiego gawędziarza, którym Mikołaj Rej niewątpliwie był. Zanim swoje opowieści zapisał, testował je zapewne na słuchaczach, pouczając ich i bawiąc. Widać to w jego stylu, w zdaniach łączących się w długie łańcuchy nieprzerwanych fraz, w nasyceniu pytaniami retorycznymi, ale też w szeregach wyliczeń, licznych powtórzeniach i zdrobnieniach: wszystko to miało przykuć uwagę odbiorców.
Żywot człowieka poczciwego, najobszerniejszy tekst spośród wchodzących w skład zbioru zatytułowanego Zwierciadło, to przykład renesansowej literatury parenetycznej, a wzorcem osobowym jest tu średnio zamożny szlachcic-ziemianin. Dzieło wydane na rok przed śmiercią autora, stanowi rodzaj testamentu Mikołaja Reja z Nagłowic; jest to zarazem testament promieniujący niezwykłym ciepłem, życzliwością do świata i ludzi oraz pogodą ducha.
Podział na trzy księgi pokrywa się z podziałem na trzy okresy życia ludzkiego: młodość, dojrzałość i starość. Wszystkie są potraktowane z uwagą, mającą na celu wskazanie drogi mądrości, umiaru, pobożności, ale i czerpania radości z życia we wszystkich jego odmianach i porach. Ze szczególną uwagą potraktowany został jednak końcowy okres życia ludzkiego: w ujęciu Reja starość to, metaforycznie rzecz ujmując, czas posilania się konfiturami z owoców tych drzew, które się własną ręką szczepiło za młodu. Droga człowieka poczciwego (tzn. godnego czci) prowadzi harmonijnie przez życie i pozwala równym krokiem przejść aż za jego kres, w zaświaty.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Mikołaj Rej
- Epoka: Renesans
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Żywot człowieka poczciwego - Mikołaj Rej (gdzie można za darmo czytać książki txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Mikołaj Rej
edytorski]
39. narodów — tu: rodów. [przypis edytorski]
40. W. W. — Waszych Wielmożności. [przypis edytorski]
41. objaśnione były — jaśniały. [przypis edytorski]
42. kształt — starop. pisownia także: kstałt. [przypis edytorski]
43. brać na kształt a na ćwiczenie — brać za przykład postępowania. [przypis edytorski]
44. przyczyść (starop.) — poczytać. [przypis redakcyjny]
45. wyświadczyć — poświadczyć, poprzeć własnym świadectwem. [przypis edytorski]
46. terazejszy (starop.) — teraźniejszy. [przypis edytorski]
47. się czasy zawżdy mienić muszą, a my też pewnie z nimi także się mienić musimy — za przysłowiem łac.: Tempora mutatntur et nos mutamur in illis. [przypis edytorski]
48. być odniesiono (starop.) — uchodzić. [przypis redakcyjny]
49. upatrzyć (starop.) — dostrzec, zobaczyć. [przypis edytorski]
50. przywłaszczony (starop.) — oddany na własność. [przypis edytorski]
51. nie doczcie sobie (starop.) — nie doczyta, nie znajdzie. [przypis redakcyjny]
52. odmienny (starop.) — zmienny, zmieniający się. [przypis edytorski]
53. ty — te (daw. forma B.lm zaimka r.ż.). [przypis edytorski]
54. ugonek (starop.) — ubieganie się za czym. [przypis redakcyjny]
55. bracia (starop.) — rzeczownik zbiorowy r.ż.; braciej: forma D.lp. [przypis edytorski]
56. wierę (starop.) — zaprawdę. [przypis edytorski]
57. owo (starop.) — [tu:] otóż [wyd. BN: awo]. [przypis redakcyjny]
58. z nowu (starop.) — od nowa, na nowo. [przypis edytorski]
59. sobiem k’woli budował — budowałem według własnej woli (własnego gustu). [przypis edytorski]
60. co nie k’myśli baczysz — co ci się nie spodoba. [przypis edytorski]
61. pczoła (starop.) — pszczoła. [przypis edytorski]
62. sirszeń (starop.) — szerszeń. [przypis edytorski]
63. quia aurum et argentum non sunt mihi, quod habeo hoc vobis do (łac.) — złota i srebra nie mam, co posiadam, to wam ofiaruję. [przypis redakcyjny]
64. Eschines, właśc. Ajschines ze Sfettos a. Ajschines Sokratyk (ok. 425–ok.350 p.n.e.) — filozof grecki z ateńskiej gminy Sfettos, uczeń Sokratesa, nazywany Ajschinesem Sokratykiem dla odróżnienia od bardziej znanego Ajschinesa, wybitnego ateńskiego mówcy; wg źródeł był bardzo biedny; przytoczoną anegdotę podaje Seneka w O dobrodziejstwach (De Beneficiis) I 8. [przypis edytorski]
65. Sokrates (469–399 p.n.e.) — filozof grecki, nauczyciel Platona. Stosował metodę żywego dialogu, dysputy jako sposób dochodzenia do prawdy, podkreślając przy tym własną niewiedzę (postawa ta streszcza się w znanym aforyzmie: „Wiem, że nic nie wiem”). Nie pozostawił żadnych pism, zaś jego poglądy (system intelektualizmu etycznego, wiążący moralne postępowanie człowieka z poznaniem) zostały odtworzone z dzieł autorów, którzy go znali: Platona, Ksenofonta i Arystofanesa. W kulturze utrwalił się wizerunek Sokratesa stworzony przez Platona w jego dialogach. [przypis edytorski]
66. dyscypułowie (starop., z łac.) — uczniowie. [przypis redakcyjny]
67. iście na wszem (starop.) — rzetelnie we wszystkim. [przypis redakcyjny]
68. proemium — wstęp. [przypis edytorski]
69. wolej (starop.) — daw. forma Msc.lp r.ż.; dziś: (o) woli. [przypis edytorski]
70. zakon (starop.) — prawo. [przypis redakcyjny]
71. iście (starop.) — istotnie, [prawdziwie, naprawdę]. [przypis redakcyjny]
72. dziwniejszy (starop.) — daw. forma M.lm; dziś: dziwniejsi. [przypis edytorski]
73. dziwnie się mieszają z obyczajmi swymi — w dziwny sposób zmieniają swoje obyczaje. [przypis edytorski]
74. mali (starop.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: jeśli ma. [przypis edytorski]
75. przedsię (starop.) — przecież. [przypis edytorski]
76. bezpiecznie (starop.) — śmiało. [przypis redakcyjny]
77. ty (starop. forma) — daw. forma lm zaimka; dziś: te (koła). [przypis edytorski]
78. leda jako (starop.) — byle jak, byle jakoś, jakkolwiek. [przypis edytorski]
79. postawki (starop.) — miny. [przypis edytorski]
80. przekęsowane (starop.) — [tu:] zwodnicze; [słówka przekęsowane: cedzone słówka, półgębkiem, nieszczerze a. jadowicie]. [przypis redakcyjny]
81. przyrodzenie — natura. [przypis edytorski]
82. na piśmiech (starop. forma) — w pismach. [przypis edytorski]
83. jednochmy (...) zadrzemali — tylko my zadrzemaliśmy (tzn. przegapiliśmy). [przypis edytorski]
84. prawie (starop.) — prawdziwie, naprawdę. [przypis edytorski]
85. wżdy (starop.) — przecież, jednak. [przypis edytorski]
86. do każdego obaczenia tak przykłonny (starop.) — do pojęcia tak sposobny. [przypis redakcyjny]
87. wżdy niech kamienie woła — niech do was i kamień przemówi [starop. to kamienie: rzeczownik r.n.; nawiązanie do Łk 19,40: „Odrzekł: »Powiadam wam: Jeśli ci umilkną, kamienie wołać będą«” oraz Ha 2,11: „Kamień ze ściany zawoła,/ a belka budowy mu zawtóruje”; red. WL]. [przypis redakcyjny]
88. szyrmem (starop.) — stylem, układem, od szermowania, składania się pałaszem. [przypis redakcyjny]
89. dali Bóg — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: jeśli Bóg da, niech Bóg da. [przypis edytorski]
90. przypatrować (starop.) — przyciągać. [przypis redakcyjny]
91. czedł (starop.) — [3.os.lp cz.przesz.] czytał. [przypis redakcyjny]
92. przypadki (starop.) — czyny, postępki, zdarzenia, sprawy. [przypis edytorski]
93. stanowienie (starop.) — umacnianie. [przypis edytorski]
94. wiek ostateczniejszy (starop.) — starość. [przypis edytorski]
95. szedziwy (starop.) — sędziwy. [przypis edytorski]
96. ostateczniejszy strach (starop.) — strach wobec śmierci. [przypis edytorski]
97. cztąc (starop.) — [forma imiesłowu od: czyść] czytając. [przypis redakcyjny]
98. vale (łac.) — bywaj, bywaj zdrów (forma pozdrowienia) [zwyczajowa formuła pożegnalna łacińskich listów; red. WL]. [przypis edytorski]
99. czyść (starop.) — czytać. [przypis edytorski]
100. przetoć dano ty księgi (starop.) — po to dano ci te księgi. [przypis edytorski]
101. kryślał (starop.) — forma 3.os. od: kryślić; kreślił, zapisywał w pamięci. [przypis edytorski]
102. pomniąc (starop. forma) — dziś bez zmiękczenia głoski n: pomnąc; pamiętając. [przypis edytorski]
103. prędkość — w pisowni z XVI w.: prętkość. [przypis edytorski]
104. jedno (starop.) — tylko. [przypis edytorski]
105. odmienność (starop.) — zmienność. [przypis edytorski]
106. kęs (starop.) — trochę. [przypis edytorski]
107. ani wzwiesz (starop.) — ani się spostrzeżesz. [przypis edytorski]
108. pytać się czego (starop.) — szukać czego. [przypis edytorski]
109. forboty (starop.) — koronki. [przypis edytorski]
110. zawiódłszy — forma staropolska (tu uwspółcześniona) tego imiesłowu nie miała ł przed końcówką i brzmiała: zawiódszy. [przypis edytorski]
111. dunąć (starop.) — uciec, zwiać. [przypis edytorski]
112. Przedsię cię to [przyrodzenie] pociągnie na swoje ćwiczenie — jednak natura (czyli starop. „przyrodzenie”) pociągnie cię w swoją stronę, ku swoim, właściwym sobie sprawom. [przypis edytorski]
113. przekażać (starop.) — przeszkadzać. [przypis edytorski]
114. radszej (starop.) — raczej. [przypis edytorski]
115. poczciwość — starop. forma najczęściej: poćciwość. [przypis edytorski]
116. snadnie (starop.) — łatwo. [przypis edytorski]
117. A gdzie się ochyniemy, ani sami wzwiemy — i gdzie zginiemy (dosł. utoniemy), nawet się sami nie spostrzeżemy. [przypis edytorski]
118. głość (starop.) — odgryzać; tu forma 3 os. lm: głodzą. [przypis edytorski]
119. podawa (starop. forma) — podaje. [przypis edytorski]
120. Libańskie Góry — góry w Syrii, niegdyś słynęły z wspaniałych lasów cedrowych, o których mowa niejednokrotnie w Biblii (np. w Psalmach Dawidowych). [przypis edytorski]
121. zaż się precz bierzecie (starop.) — czyżbyście odchodziły; czy odchodzicie. [przypis edytorski]
122. czuć o sobie (starop.) — mieć się na baczności; pamiętać sobie. [przypis edytorski]
123. ty (...) panie (starop. forma) — te panie. [przypis edytorski]
124. k’swej myśli (starop.) — po swej myśli; zgodnie ze swą wolą. [przypis edytorski]
125. poczciwość — forma starop. (tu uwspółcześniona): poćciwość. [przypis edytorski]
126. społu (starop.) — razem. [przypis edytorski]
127. przecz (starop.) — przez co, dlaczego. [przypis edytorski]
128. przypadłości (starop.) — przedmioty, rzeczy. [przypis redakcyjny]
129. której — tu: a tej. [przypis edytorski]
130. przydziwować się (starop.) — nadziwić się. [przypis edytorski]
131. a (starop.) — i, oraz. [przypis edytorski]
132. różność — starop. forma: rozność. [przypis edytorski]
133. ziemie (starop. forma) — dziś D.lp r.ż.: (z) ziemi. [przypis edytorski]
134. powinna (starop.) — należna. [przypis edytorski]
135. nie chciał też tego zaniechać, aby (...) powinna cześć a chwała zawżdy iść nie miała — nie chciał [Bóg] zrezygnować z tego, aby zawsze doznawać należnej sobie czci i chwały pochodzącej [z ziemi]. [przypis edytorski]
136. dołożyć (starop.) — wyłożyć, dowieść. [przypis edytorski]
137. creatura (łac.) — stworzenie. [przypis redakcyjny]
138. źle mu być tak samemu, trzeba mu jakiego podpomożenia — Rdz 2, 18. [przypis edytorski]
139. to jest jedna kość z kości moich — Rdz 2, 23. [przypis edytorski]
140. Diabeł (...) on anioł sprośny (...) wiedząc onego człowieka w onej łasce Pańskiej i bojąc się, aby mu w niebie nie posiadł onego miejsca jego (...) srogą zazdrością wzruszony starał się pilnie (...) zwieść z onego posłuszeństwa jego — ślad legendy średniowiecznej opartej na biblijnych opowieściach, że szatan doprowadził człowieka do grzechu pierworodnego z zazdrości, chcąc nie dopuścić do tego, aby człowiek zajął przy Bogu miejsce po zbuntowanych aniołach strąconych w otchłań piekielną; ślady tej legendy znaleźć można w literaturze m.in. u J. Miltona w Raju utraconym czy u Z. Krasińskiego w Irydionie. [przypis edytorski]
141. nadziewając się (starop.) — spodziewając się. [przypis redakcyjny]
142. omierził go (starop.) — przywiódł w niełaskę. [przypis redakcyjny]
143. mdlejszy (starop.) — słabszy. [przypis redakcyjny]
144. i wiecież wy, czemu wam Pan tego drzewa zakazał (...) co jest złe, a co dobre — parafraza Rdz 3, 1–5, streszczająca rozmowę węża i kobiety. [przypis edytorski]
145. praktykarka (starop.) — wieszczka, czarnoksiężniczka. [przypis redakcyjny]
146. otucha (starop.) — nadzieja. [przypis redakcyjny]
147. ni ocz (starop.) — o nic. [przypis redakcyjny]
148. fatum (łac.) — przeznaczenie. [przypis edytorski]
149. jedny są płanety dobrotliwe, a drugie sroższe — Mniemanie astrologów, przesąd wieku, że planety, gwiazdy, komety mają wpływ na losy człowieka. [przypis redakcyjny]
150. praedestinatio (łac.) — przeznaczenie. I to błędne mniemanie ówczesne, mogące usprawiedliwiać wiele złych rzeczy, odejmować wartość dobrym. [przypis redakcyjny]
151. przypadnie — wypadnie. [przypis redakcyjny]
152. co (...) do takiego nędznego a zamieszanego przyrodzenia naszego przypada — co się odnosi do naszej biednej i chaotycznej natury. [przypis edytorski]
153. ciało człowiecze z tych się czterzech wilgotności rodzić musi, to jest, ze krwie, z kolery, flegmy, a z melankoliej — własny wykład Reja średniowiecznej, wywodzącej się ze starożytności (por. Polibosa De natura hominis z tradycji hipokratejskiej), teorii humoralnej nauczającej o czterech cieczach (łac. humores) wydzielanych przez gruczoły odpowiednich organów i decydujących przez swe proporcje o typie usposobienia człowieka: sangwinicznym, cholerycznym, flegmatycznym lub melancholijnym. Owe cztery ciecze to: krew, żółć, śluz (flegma) i czarna żółć, wydzielane odpowiednio przez serce, mózg, wątrobę i śledzionę, przypisywane im żywioły to kolejni: powietrze, woda, ogień, ziemia itd.; nauka o fizjologii humoralnej zastępowała przez wieki psychologię i psychiatrię. [przypis edytorski]
154. koleryk — choleryk. [przypis edytorski]
155. krewnik — sangwinik. [przypis edytorski]
156. melankolik — melancholik. [przypis edytorski]
157. omacmie (starop.) — po omacku. [przypis redakcyjny]
158. Pódźcie do mnie wszyscy, którzyście się upracowali, a ja miłościwie i ochłodzę was, i pocieszę was — por. Mt 11, 28. [przypis edytorski]
159. Ja nie chcę śmierci ani potępienia grzesznego, tylko czekam, by się nawrócił, a żył żywotem
Darmowe książki «Żywot człowieka poczciwego - Mikołaj Rej (gdzie można za darmo czytać książki txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)