Hanrahan Rudy - William Butler Yeats (do biblioteki .TXT) 📖

Stopniowo doszło do tego, że Hanrahan przestał błąkać się po okolicy Urwiska Cudzoziemców, robiąc nawet coraz to rzadziej nieodzowne do miasta wycieczki. Sakiewka skórzana, w której było jeszcze nieco srebrnej i miedzianej monety, wisiała nieporuszona koło komina. Nie wydawało się jednak, aby przymierał głodem, acz ręka jego ciężyła bardziej na kiju, a policzki zapadły się mocno. Ulubionym jego zajęciem było siadywać, patrząc na długie, wąskie jezioro, piastujące71 w sobie chuderlawy obraz Skały Bagiennej, lub przechadzać się w lasku modrzewiowym, obrzeżonym leszczyną i jesionami. Dni płynęły i z wolna zaczynał wchodzić w styczność z jakimś światem ostrzejszych i zarazem delikatniejszych wrażeń, którego pograniczami są spotęgowane barwy i milczenia świata naszego. Niekiedy zdało mu się w lasku, że słyszy kapryśną muzykę, którą się zapominało jak sen z chwilą, gdy ustawała, w głębokich ciszach południa dochodziły jego ucha dźwięki podobne do nieprzerwanego poszczęku mnóstwa mieczów, a podczas chylenia się słońca za widnokrąg i wschodzenia księżyca jezioro nabierało podobieństwa do jakichś wrót z kości słoniowej i srebra i z przedzmierzchowego jego milczenia wznosiły się mdłe lamentacje, niewyraźnie rozbryzgujące się chichoty i liczne blade, dające znaki jakieś ręce.

Pewnego jesiennego przedwieczora siedział tak, patrząc na wodę, tuż koło miejsca, gdzie ongiś świętokradczy wojownicy kładli się wzajemnie pokotem całymi zastępami, podczas gdy dudarz czaroludków, który zwabił ich na krawędź Urwiska Cudzoziemców, uganiał się górą w powietrzu, wywijając pochodnią. Nagle krzyk jakiś ozwał się od wschodniej strony, z początku bardzo odległy i niewyraźny, potem coraz bliższy i głośniejszy, gdy mrok jął się zgęszczać. „Jam piękna, jam piękna”, brzmiały dosłyszalne już słowa, „ptaki w powietrzu, ćmy pod liśćmi, muchy pod wodą przyglądają mi się, bo nigdy nie widziały kogoś piękniejszego ode mnie. Jam młoda, jam młoda, przypatrzcie mi się, góry, przypatrzcie mi się, zamierające lasy, bo ciało moje wciąż połyskiwać będzie jak białe wody, gdy was już pośpieszna schłonie72 znikomość. Wy, i rody ludzkie, i pokolenia zwierzęce, i rodzaje rybie czy uskrzydlone, rozpadać się musicie jak topiąca się świeca, ja wszakże śmieję się w głos, wspominając swą młodość!”. Krzyk urywał się od czasu do czasu jak gdyby skutkiem wyczerpania i po chwili rozpoczynał na nowo swe „jam piękna, jam piękna”, i powtarzał te same słowa w tej samej monotonnej psalmodii. Niezadługo leszczynowe gałęzie na skraju lasku zatrzęsły się nagle i stara kobieta, wyłamawszy sobie pośród nich drogę, minęła Hanrahana powolnymi, rozważnymi krokami. Twarz jej była ziemistej barwy i nieprawdopodobnie pomarszczona, jej białe włosy zwisały dokoła poplątanymi, wypłowiałymi pasmami, a poprzez obszarpany przyodziewek ukazywała się tu i ówdzie ciemna, schropowaciała przez niepogody skóra. Szła z szeroko otwartymi oczyma, z podniesioną do góry głową, ze zwisłymi wzdłuż ciała rękoma i znikła w cieniu gór ku zachodniej stronie. Hanrahan patrzał za nią z dreszczem grozy, bo poznał szaloną Whinny Byrne, która włóczyła się z jednej baronii do drugiej, żebrząc o chleb i wykrzykując wciąż te same słowa. Przypomniał sobie, że była ona niegdyś tak mądra, iż kobiety z tejże wsi szukały u niej porady w każdej rzeczy, i że miała tak piękny głos, iż mężczyźni i kobiety zbiegali się z odległości kilku mil, aby posłyszeć ją śpiewającą na wieczornicy czy weselu. Ale plemię czaroludków ukradło jej przed jakimiś pięćdziesięciu laty rozum w noc letnią, gdy siedziała nad brzegiem jeziora, nucąc sobie i marząc o Klionie, miotającej się gładkimi stopy pośród pian wodnych.

Krzyk zamarł gdzieś daleko na zboczu wzgórza i ostatnie niewyraźne poszepty dochodziły, zdało się, z purpurowej głębi, gdzie pierwsze gwiazdy zaczynały migotać słabiuchno, niby ciem białych trzepoty.

Wiatr zimny wciskał się między trzciny; Hanrahan uczuł dreszcz i pomyślał z westchnieniem o swym kominie, gdzie ogień torfowy, acz dogorywający, wciąż jeszcze zapewne stwarzał pod zniszczoną strzechą ciepły i dobrotliwy światek. Z mozołem i bardzo powoli jął wspinać się na wzgórze, zgięty jakby pod ogromnym brzemieniem, które ociężało73 jeszcze, gdy przechodził koło miejsca, gdzie widział był nieszczęśliwych kochanków przebywających w krainie czaroludków i przechadzających się dostojnymi stopy po ciemnym powietrzu, bo myśl o nich sprawiła, że jego wygnanie z krainy piękności i młodości stało jeszcze bardziej gorzkie i dojmujące. Stary cis nad chatą wyglądał dziś jeszcze nieprzyjaźniej, jak wygnaniec ze swego rodzaju zamieszkały na tak wielkiej wyżynie, i zdawał się wyciągać w górę ciemne gałęzie niby wyschłe ręce, wygrażające gwiazdom i błękitnej głębi, w której się pławią nadejściem upadku i mrocznej starości.

Wdarł się na skałę, której częściowa osłona umożliwiła cisowi niewątpliwie zapuszczenie krzepkich korzeni, zanim na gałęzie jego zwaliło się miażdżące brzemię wichrów wszelakich, i patrzał ku południu, bo tam ostatni raz był kochany i tam stworzył ostatnie swe wiersze. Drobniuchna plamka czarna poruszała się nad wzgórzami i lasami pomiędzy Wzgórzem Awlejskiem a Jeziorem Zamku Dargańskiego, i gdy się jej przyglądał, zwiększała się stopniowo, aż wreszcie rozpoznał szerokoskrzydłego ptaka, a potem wyraźnie już cętkowanego orła z czymś połyskującym w pazurach. Ptak zbliżał się szybko, żeglując wprost przed siebie, jak gdyby w długiej podróży lub z jakimś obmyślonym, choć tajemniczym zamiarem. Gdy znalazł się prawie nad jego głową, Hanrahan ujrzał, iż połyskująca w szponach rzecz była wielką rybą, która dotąd wiła się i miotała z boku na bok. Nagle ryba podjęła walkę ostatnią, wyrwała się ze szponów i spadła, ciężko dysząc otwartym pyszczkiem, między gałęzie drzewa cisowego. Hanrahan nic nie jadł od poprzedniego ranka lub bardzo niewiele i chociaż zazwyczaj mało baczył na głód, teraz nagle zjął on go, i to tak gwałtownie, że z chęcią zatopiłby zęby w tej rybie żyjącej. Rzucił ciężkim kamieniem w orła, który z wielkim krzykiem zaczął krążyć dokoła drzewa, i napełniwszy czapkę innymi kamieniami, przepędził wrzeszczącego ptaka ponad górami ku wschodowi. Potem zaczął wspinać się na drzewo z zapalczywym pośpiechem, lecz gdy zbliżył się już prawie do ryby, wiszącej niby w widełkach między dwiema gałęziami i połyskującej jak gwiazda w zielonym dymie jakiegoś nieprzyjaznego ognia, zapalonego przez czaroludków podmorskich, gałąź pękła mu niespodzianie pod ręką i spadł ciężko na skałę, a odbiwszy się od niej i uderzywszy naprzód plecami, a potem głową, stracił przytomność przy ostatnim uderzeniu. Ogień zniszczył był już jego dobytek, a teraz te oto twory ziemi, powietrza i wody, które nie tak dawno znosiły jego klątwę, w przebiegłą chwyciły go zasadzkę.

Twarz jakaś chyliła się nad nim, gdy przyszedł do siebie, i pomimo słabości, oszołomienia i bólu wzdrygnął się ze zgrozą, gdy ogień torfowy, czerwony teraz i skaczący, rzucił blask na poszczerbione i poczerniałe zęby oraz na stężałe od błota łachmany starej Whinny Byrne. Przyglądała mu się przez chwilę z wytężeniem, bo ociężałe jej zmysły zdawały się potrzebować czasu, aby upewnić się, że nie umarł; potem położyła przy nim mokre płótno, zbroczone krwią z jego twarzy, i zaczęła wstrząsać garnkiem, z którego wydobyła wreszcie parę kartofli i podała mu je z niewyraźnym pomrukiem. Przez całą noc, o ile nie tonął w urywanym, gorączkowym śnie, widział ją krzątającą się tu i ówdzie albo też pochyloną przy kominie z wyciągniętymi nad ogniem pomarszczonymi rękoma; raz czy dwa przychwycił słowa jej monotonnej pieśni, stłumionej w słabe pomrukiwanie. O świcie podniósł się na wpół mimo wielkiego bólu i wskazał skórzaną sakiewkę wiszącą przy kominie. Whinny otworzyła ją i wyjęła nieco miedzianej i srebrnej monety, ale upuściła ją z powrotem, zdając się nie pojmować jej celu, może dlatego że nawykła żebrać nie o pieniądze, lecz o kartofle i kawałki chleba czy mięsa, a może dlatego że przeświadczenie o własnej piękności owładnęło nią ze zdwojoną gwałtownością w radosnym upojeniu brzasków. Wyszła na dwór, wróciła z naręczem wrzosu i rzuciła je na niego, bełkocąc coś o poranku, że jest „zimny, zimny, zimny”. Potem przyniosła jeszcze z tuzin takich naręczy i zwalała je na pierwsze, póki go dobrze nie przykryła. Wtedy poszła sobie w dół zboczem góry i krzyk jej „jam piękna, jam piękna” z wolna zamierał w oddali.

Hanrahan leżał cały dzień w wielkich bólach, niedających mu nawet zastanowić się, czy Whinny Byrne opuściła go na dobre, czy też powróci i podzieli się z nim zyskiem ze swej żebraniny. Nieco po zachodzie słońca usłyszał jej głos na zboczu wzgórza i rozpaliła znowu ogień tej nocy, ugotowała ziemniaki i podzieliła się z nim jak nocy poprzedniej. Kilka dni przeszło w ten sposób i brzemię ciała ciężko na nim legło, ale stopniowo, w miarę wzrastającego osłabienia, zaczęło mu się zdawać, że gdzieś tuż obok są jakieś moce, z każdą chwilą liczniejsze, które mogłyby w mgnieniu oka przełamać mur wzniesiony dokoła niego przez zmysłowe wrażenia bólu i zabrać go z tej ziemi w swój świat. Miewał chwile, gdy dochodziły go jakieś słabiuchne, ekstatyczne, sitowianym szelestom podobne głosy, nawołujące to z naddasznego drzewa, to z płomieni w ognisku. W innych chwilach izbę wypełniała po brzegi przenikająca muzyka. Nieco później osłabienie przyniosło zanik bólu i nieruchliwe zakwity milczenia, w których niby wątłe światło pośród mgły ekstatyczne, sitowia szelestom podobne głosy, odzywały się niepewnie, lecz ustawicznie.

Jednego ranka posłyszał muzykę gdzieś za drzwiami, a w miarę jak dzień się posuwał, stawała się ona coraz głośniejsza i głośniejsza, aż wreszcie zagłuszyła ekstatyczne, sitowiane głosy i nawet głos starej Whinny na zboczu wzgórza o słońca zachodzie. Około północy zdało mu się, że ściany roztapiają się i zanikają i że łóżko jego unosi się w mglistym i bladym świetle dochodzącym ze wszech stron z jakiejś nieobliczalnej odległości. Po pierwszym olśnieniu oczu ujrzał, iż światłość ta pełna była niewyraźnych wielkich postaci miotających się tu i ówdzie. W tejże chwili muzyka stała się tak wyraźna, że pojął, iż były to ustawiczne poszczęki mieczów. „Umieram”, rzekł sobie, „i to pośród muzyki