Hanrahan Rudy - William Butler Yeats (do biblioteki .TXT) 📖
Hanrahan Rudy Yeatsa w przekładzie Miriama to zbiór opowiadań o fikcyjnym irlandzkim bardzie — poecie, nauczycielu, pijaku i kobieciarzu — z licznymi nawiązaniami do celtyckich wierzeń i legend. Irytującego pieśniarza oglądamy w sześciu odsłonach: gdy dzięki czarodziejskiej księdze przywołuje irlandzką boginię piękna tylko po to, ją odesłać w geście mizoginicznego rozczarowania; gdy próbuje uwieść córkę kobiety, która udzieliła mu schronienia; gdy tworzy pieśni ku chwale ojczyzny na utrzymaniu byłej kochanki; gdy wyśmiewa starość i niedołężność; gdy na grobie kobiety, którą kochał, ogląda procesję gości z zaświatów; wreszcie gdy umiera doglądany przez starą wariatkę.
- Autor: William Butler Yeats
- Epoka: Dwudziestolecie międzywojenne
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Hanrahan Rudy - William Butler Yeats (do biblioteki .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 William Butler Yeats
„Owenie Hanrahanie”, rzekła, „wiem dobrze, jak wielkie były twe winy, jak wielkie znosiłeś prześladowania i jak wiele wrogich i złośliwych trafów wznieciła ona przeciwko tobie56”. Pochyliła się ku niemu, ciągle wsparta na ręce, i głos jej zaczął drżeć z gorącego pragnienia. „Zaznałeś, co to jest wyrządzone ci zło, i użalisz się nad tymi, którym zło wyrządzają; obiecujesz zrobić, o co cię poproszę, Owenie Hanrahanie?”.
„Obiecuję”, odpowiedział.
„Ojciec i matka, i bracia”, przeszła do rzeczy, „chcą wydać mnie za starego Paddy’ego Doe dla jego stu akrów dzierżawy tam, pod Górą, a ja chciałabym, abyś wpakował go w rymy, jak to uczyniłeś ze starym Piotrem Kilmartinem za czasów, gdyś był młody; niechaj ta zgryzota wciąż wisi nad nim, czy to będzie wstawał, czy kładł się do snu”.
„Wpakuję go w piosnkę, która mu przyniesie wstyd i zgryzotę; ale ileż on ma lat, abym mógł je wymienić w piosence?”
„Och, on ma lata lat — on jest tak stary jak ty, Owenie Hanrahanie”.
„Tak stary jak ja!”, rzekł Hanrahan złamanym głosem. „Będzie przynajmniej dwadzieścia lat między nim a mną. Ale zła godzina przyszła na Owena Hanrahana, że złotowłoska z liczkiem jak kwiat majowy uważa go za starego człowieka. Kochaneczko, kochaneczko, ugodziłaś mnie strzałą w serce!”. Odwrócił się i poszedł powoli drogą z oczyma w ziemi utkwionymi, a ona siedziała w łącznej trawie, patrząc za nim z zakłopotaniem. Kiedy szedł tak w kierunku Podmieścia Przymostowego z oczyma wbitymi w biały pył drożny, przygarbiony, wyglądał rzeczywiście na starego człowieka. Przeszedł ze trzy czwarte mili, gdy spojrzawszy w górę, spostrzegł wielkiego, plamistego orła żeglującego powoli ku Wzgórzu Awlejskiemu, i zatrzymawszy się, krzyknął mu to oskarżenie: „I ty także, orle ze Wzgórza Awlejskiego, jesteś stary i skrzydła twoje pełne są szpar po wypadłych piórach. Wpakuję i ciebie, i twych dawnych kamratów, szczupaka z Jeziora Dargańskiego57, i drzewo cisowe z Urwiska Cudzoziemców, w swój wiersz, abyście byli przeklęci na wieki!”.
Po lewej stronie drogi stał krzak okryty kwieciem majowym i lekki podmuch wiatru otrząsł58 białe płatki na jego płaszcz.
„Kwiecie majowe!”, rzekł, zgarniając ich garstkę w zagłębienie dłoni, „ty nie zaznasz goryczy podeszłego wieku, bo mrzesz w dobie piękności. I ciebie włożę w swój rym, i dam ci błogosławieństwo!”. Usiadł pod krzakiem i zaczął układać wiersz, nucąc go sobie półgłosem, a kwiecie majowe osypywało59 go tymczasem swymi płatkami. Skończył wreszcie i oto jest rym, który stworzył:
Ukończywszy wiersz, zapalił czarną fajeczkę i siedział pod krzakiem, bo namiętność bardów rzucających klątwy owładnęła nim, i obmyślał sposoby, jakby rozgłosić swoją klątwę po całej okolicy. Wiedział, że był to dzień jarmarczny w Mieście Rzeki Shelly i że handlujący musieli koniecznie, udając się tam lub wracając, przechodzić tędy. Po chwili ukazał się istotnie na drodze chłopak pędzący osła objuczonego dwoma koszami torfu i Hanrahan dał mu znak, by się zatrzymał.
„Chłopuszku”, rzekł, „napisałem klątwę na starość i starych ludzi i chciałbym, aby ją śpiewano dziś jeszcze w Mieście Rzeki Shelly”.
„Daj mi ją, Hanrahanie”, odrzekł chłopiec, „a ja będę ją dawał każdemu, kto zechce”.
Hanrahan odczytał mu wiersz.
„Hej”, zawołał chłopiec, „znam ci starego Michała Gilla bardzo dobrze. Przeszłego60 roku, w wigilię św. Jana, wrzuciliśmy mu mysz do komina, ale to jest lepsze niż mysz!”.
Hanrahan kazał chłopcu powtórzyć wiersz kilka razy, dopóki go nie umiał zupełnie dobrze, a potem zlecił mu pójść do Burrough, wyrecytować go Małgorzacie Rooney i Marii Gillis i prosić je, aby go śpiewały same i dały do śpiewania żebrakom i dziadom na nutę Zielona wiązka sitowia.
Chłopiec skwapliwie puścił się w drogę żądny, by jak największą wyciągnąć korzyść ze swego nowego znaczenia, a tymczasem Hanrahan wytrząsnął popiół z fajeczki, strzepnął białe płatki ze swego płaszcza i wsadził kwietną gałązeczkę w dziurkę od guzika.
Gdy Hanrahan przybywał do rozwalonej stodoły w Podmieściu Przymostowym, gdzie uczył łaciny z mszału, angielskiego zaś z Żywotów znakomitych hultajów i rabusiów, musiał zgromadzać61 uczniów z sąsiednich wzgórz i dolin. Jedna ich część bawiła się zazwyczaj na brzegu morskim, między dwoma utoczonymi przez wodę kamieniami, w „gospodarstwo” za pomocą różnych szczątków potłuczonego naczynia domowego, inni znowu — w „żabę-skoczka” na szczycie wzgórza; a nim zdołał zebrać ich do kupy, zwykle połowa dnia już upłynęła. Dziś postanowił nie słuchać lekcji62, lecz wyjąwszy gałązkę biało-różowego kwiecia z dziurki od guzika, położył ją przed sobą na pulpicie.
„Dzieci”, rzekł, „wy i wszelkie piękno tego świata jesteście jak maj. Nadleci wicher i oto zwiał was bez śladu. Dzieci, napisałem klątwę na starość i starych ludzi, zaśpiewam ją wam, posłuchajcie”. Zaśpiewał im wiersz, następnie kazał zapisać słowa na tabliczkach szyfrowych i odśpiewać je nawzajem63, po czym na ten dzień uwolnił64 ich ze szkoły.
Spał dobrze tej nocy. Następnego ranka wcześnie zjawił się w szkole i siedząc przede drzwiami z fajeczką w ustach, wyczekiwał na uczniów nadchodzących małymi gromadkami. Byli wszyscy, z wyjątkiem dwóch lub trzech, i Hanrahan przyglądał się właśnie miejscu słońca na niebie, aby wiedzieć, czy czas już zacząć lekcję, gdy nagle spostrzegł tłum zbliżający się krętą ścieżyną od głównej drogi. Wkrótce rozpoznał, że był to tłum starych ludzi, że trzej idący przodem byli to właśnie Paddy Bruen, Michał Gill i Paddy Doe i że wszyscy nieśli krótkie a ciężkie pałki. W tejże chwili oni dojrzeli go i pałki zaczęły wywijać w powietrzu tu i ówdzie, a stare nogi — biec.
Nie czekając dłużej, jął uciekać przez wzgórze za stodołą, a potem wielkim okręgiem z powrotem, do swego domu. Namyślał się chwilę w miejscu, gdzie droga robi zakręt, odsłaniając widok na jego chatę, i ujrzał, jak inna gromada już otoczyła dom i była właśnie zatrudniona wpychaniem ożoga z garścią palącej się słomy w jego strzechę.
„Ach!”, zawołał, „wzburzyłem przeciwko sobie Starość i Czas, i Znużenie, i Chorobę i oto znowu wracać mi trzeba do dawnej włóczęgi! O błogosławiona Niebios Królowo! Chroń mię od orła ze Wzgórza Awlejskiego, od drzewa cisowego na Urwisku Cudzoziemców, od szczupaka w Jeziorze Zamku Dargańskiego i od wszystkich ich krewniaków w Erynie!”.
Hanrahan, po długiej włóczędze z miejsca na miejsce, po noclegach raz w stodole, kiedy indziej pod stogiem siana, postanowił przedrzeć się na przełaj przez góry między Twierdzą Cudzoziemców a Urwiskiem Cudzoziemców z myślą posunięcia się aż na północ hrabstwa Leitrim, gdzie może jego pieśni miłosne będą znane, a satyry nieznane i gdzie mała kwadratowa harfa, zwisająca mu na plecach, nowością będzie i uciechą. Odkrywszy wszakże opuszczoną chatę pasterską, osłoniętą dobrze przez wielką skałę i prastare drzewo cisowe, o którym ludzie opowiadali, że posadził je pustelnik trzykroć starszy od zwykłego człowieka i które nie miało uschnąć, póki nie osiągnie potrójnych lat pustelnika, zmienił zamiar i zabrał się do roboty, wplatając pęki sitowia w połamaną strzechę i zapychając dolną połowę okna, w której szyby były powybijane, bryłami murawy. Zmienił zaś pierwotny zamysł swój tym skwapliwiej z powodu Maivy Lavell, kochanki lat młodych, najdroższej może pośród wielu innych, która przybyła, przed tylu, tylu laty, z południa, aby go odszukać, a teraz leżała pogrzebana na małym, trawą zarosłym cmentarzyku u stóp góry. Ciężko mu się zrobiło na sercu, gdy pomyślał, że postawi całą tę wielką masę Urwiska Cudzoziemców i góry Gulben pomiędzy sobą a nią. Zatrzymał się na chwilę przy jej mogile, zanim rozpoczął wdzierać się na górę, ale gdy zmierzch jął zapadać i gdy praca na dziś była ukończona, udał się wąską, stromą ścieżyną, wydeptaną w brunatnym mule przez osły całych pokoleń kopaczy torfu, i wkrótce siedział znowu pod drzewkiem dzikiej róży, które było jedynym pomnikiem tak wielkiej namiętności i piękności. Siedział tam pełen myśli i wspomnień śród padającej rosy i poprzez gałęzistą siatkę drzewka różanego przyglądał się gwiazdom wschodzącym jedna po drugiej, aż stopniowo dawna namiętność, złagodzona teraz przez nowy żal i zgryzotę z powodu więdnięcia własnych władz twórczych i rozluźnienia się dawnego przywiązania do życia, zaczęła napełniać mu oczy łzami. Palce jego jęły igrać z metalowymi strunami małej harfy kwadratowej, a wargi coś szeptać, jak gdyby usposobienie ducha samo kształtowało się w pieśń. I wkrótce śpiewał już na zapomnianą dzisiaj nutę, taką pełną smutku bezbrzeżnego, mimo dziwacznego tytułu Pastuchy, dzieci Byrny:
Dośpiewawszy pieśń, siedział chwilę bez ruchu, potem wyciągnął rękę, zerwał wątły kwiat, widoczny na tle trzech białych gwiazd, i ucałowawszy go tkliwie, wplótł jego łodyżkę między struny swej harfy. Zaczął wspinać się z powrotem na wzgórze, ale droga wydawała mu się tak długa i nużąca, że często siadał nad zielonym rowem przy ścieżynie. Podczas jednego z tych wypoczynków znalazł się na krawędzi wzgórka czy królestwa, jak go nazywał, i przyszły mu na pamięć pewne starożytne poemata65, opowiadające o grzesznych kochankach, których miłość wzajemna budzi ze snu grobowego na życie cieniów w krainie czaroludków, gdzie oczekują sądu, wygnani sprzed obliczności Pańskiej66. Zastanawiał się, czy i on z Maivą mieliby również tak wędrować, jaka mogłaby być ich kara i czy demony prześladowałyby ich, czy też musiałyby czekać, aż będą osądzeni. Poszedł dalej z westchnieniem, a gdy zatrzymał się znowu, było to, aby zbierać sitowie na pościel, z zajętymi zaś rękoma nie mógł już myśleć.
Rozpostarł sitowie w rogu chaty, a ponieważ było jeszcze wcześnie, poszedł na Urwisko Cudzoziemców i, spuściwszy się aż ku samemu skrajowi przepaści, patrzał na dolinę, poruszając bezcelowymi palcami struny swej harfy. Dolina była pełna szarej mgły rozpościerającej się od jednej góry do drugiej; w przejętej grozą jego wyobraźni przybierało to pozór tłumu tłoczących się widziadeł i przez to przywidzenie serce biło mu lękiem i rozkoszą zarazem. Niezadługo, na wpół już tylko rozumiejąc, co czyni, zaczął obrywać płatki róży ciągle jeszcze wiszącej na strunach harfy i patrzeć, jak w powolnym opadzie unoszą się nad otchłanią drobnym trzepocącym się stadkiem.
Nagle usłyszał słabiuchną muzykę, która miała jednak większy obwód wzruszeniowy, niż zdolne są osiągnąć ludzkie palce, bo raz była to uciecha nie do zniesienia, a potem znów nie do zniesienia smutek, i lęk jego stał się rozkoszą, bo poznał, że czaroludki są gdzieś w tej otchłani. Oczy miał wlepione w stadko trzepocących się płatków, a te, gdy patrzał, jęły zmieniać się i wyglądać raczej na gromadkę mężczyzn i kobiet idących przez ciemność gdzieś daleko, lecz będących jeszcze na wpół płatkami róży. Potem ta dwoistość zanikła i był to już rzeczywiście długi orszak wspaniałych par przechadzających się pośród oparów. Zamiast oddalać się, zbliżały się ku niemu, mijały go powoli, a twarze ich pełne były dumnej tkliwości i wybladłe jak gdyby z nieugaszonego pragnienia rzeczy dostojnych a smutnych. Bezcielesne jakieś ramiona wyciągały się z oparów, jak gdyby chcąc przychwycić ich, ale na próżno; przechodzili w niepogwałconym spokoju. Przed nimi i za nimi, ale w odległości, jak gdyby przez poszanowanie, zjawiały się inne postacie, opadające i podrywające się w górę, nurkujące i wzlatujące; i Hanrahan w bezładnej ich zawierusze poznał boską ongiś czaroludków rodzinę; ku nim nie wyciągały się żadne bezcielesne ramiona, bo oni byli z tych, co nie mogą ani grzeszyć, ani być posłuszni. Wszyscy maleli stopniowo w oddaleniu, krocząc lub ulatując ku białym kwadratowym drzwiom ziejącym na zboczu góry Gulben. Teraz opary rozpostarły się przed nim
Uwagi (0)