Hanrahan Rudy - William Butler Yeats (do biblioteki .TXT) 📖
Hanrahan Rudy Yeatsa w przekładzie Miriama to zbiór opowiadań o fikcyjnym irlandzkim bardzie — poecie, nauczycielu, pijaku i kobieciarzu — z licznymi nawiązaniami do celtyckich wierzeń i legend. Irytującego pieśniarza oglądamy w sześciu odsłonach: gdy dzięki czarodziejskiej księdze przywołuje irlandzką boginię piękna tylko po to, ją odesłać w geście mizoginicznego rozczarowania; gdy próbuje uwieść córkę kobiety, która udzieliła mu schronienia; gdy tworzy pieśni ku chwale ojczyzny na utrzymaniu byłej kochanki; gdy wyśmiewa starość i niedołężność; gdy na grobie kobiety, którą kochał, ogląda procesję gości z zaświatów; wreszcie gdy umiera doglądany przez starą wariatkę.
- Autor: William Butler Yeats
- Epoka: Dwudziestolecie międzywojenne
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Hanrahan Rudy - William Butler Yeats (do biblioteki .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 William Butler Yeats
Żona farmera przywołała zaufaną przyjaciółkę Brygidę Purcel na stronę i obie zatonęły w rozmowie pod cieniem stogu, przerywając często swe wynurzenia, aby wskazywać sobie wzajem postacie tamtych dwojga, gdy rzadkie i nagłe rozżarzenia się ognia ukazywały parę ich oczom. „Ileż on serc dziewczęcych unieszczęśliwił”, mówiła farmerka, „ileż dusz dziewczęcych gorzkimi przyćmił wspomnieniami. Ach, ileż dziewczęcych żywotów widokiem szyderczych napełnił twarzy. Ileż dziewcząt odciągnął od modlitw i szycia, i zamiatania, i od miejsca przy ognisku rodzinnym tym swoim słodkim, szczwanym językiem”.
„To prawda, Małgorzato Brien”, odrzekła tamta, „ale gdybyś przepędziła poetę gaelickiego ze swego domu, wielkie byłoby gadanie i czarny istotnie byłby to postępek”.
„O, żem też pozwoliła43 mu wejść!”.
„Mogłaś właściwie nie puścić go do domu, bo dom człowieka jest jego własnością, i możesz zrobić to teraz jeszcze: obmyśl coś dowcipnie, aby znalazł się za drzwiami, a wtedy zatrzaśnij je i zarygluj. Za dawnych czasów klątwa poety mogła wysuszyć zboże w ziemi i mleko w wymionach krów, ale ponieważ bronisz tu swoich praw i nie robisz krzywdy, może ci to ujść bez szwanku44. Siedem lat wisi taka klątwa w powietrzu, ale jeżeli będziesz miłosierna dla ubogich i jeśli płacić będziesz księdzu, co mu się należy, wsiąknie w ziemię i w morze i rozpuści się bez śladu albo spadnie na niego samego, gdy ósmy rok nadejdzie”.
„Powiedz mi, Brygido, jak wywabić go poza drzwi, bo wiedzę masz na języku”.
„Zbierz dużą wiązkę siana, ja zbiorę drugą; powiem ci, jak masz zrobić, gdy sąsiedzi zabierać się będą do domu spać, bo pójdą niezadługo, skoro pierwsze brzaski już zaczynają mieszać się z czerwienią dogasającego ognia”.
Po krótkiej chwili Małgorzata Brien wróciła do domu i znalazła go pustym45 z wyjątkiem Hanrahana Rudego i młodej dziewczyny, którzy siedzieli przy ogniu, rozmawiając szeptem. Niosła po wielkiej wiązce siana pod każdą pachą. Położyła jedną koło drzwi i rzekła: „Owenie Hanrahanie, czy nie pomógłbyś mi skręcić tych dwóch wiązek siana w powrósło, bo wicher wywrócił stóg i chciałabym go naprostować, zanim mąż mój powróci z jarmarku?”.
„Najchętniej”, odrzekł Hanrahan, idąc ku wiązce leżącej koło drzwi i biorąc z niej garść siana. Skręciwszy ją w sznur mniej więcej dwóch stóp długości, podał jeden koniec Małgorzacie Brien i rozpoczęło się kręcenie powrósła. Dodawali wciąż z leżących wiązek siana i Małgorzata Brien stopniowo oddalała się, podczas gdy plecy Hanrahana zbliżały się do drzwi. Powrósło wydłużało się, wydłużało, aż wreszcie nogi poety znalazły się na progu; i wydłużało się jeszcze dalej, aż na na koniec stał już na drodze. Małgorzata Brien czekała, by przysunął się aż do przygasającego już krzaka, i wtedy dopiero nagłym rozpędem zatrzasnęła drzwi i zasunęła rygiel.
„Niechaj kruki, wrony, jastrzębie rozszarpią twe ciało, niechaj duszę twą porwą złe duchy, niechaj łożem twym będzie na wieki rozżarzony kamień paleniska piekielnego!”, krzyczał, dobijając się do drzwi.
„Szczęście to nasze takiej nocy”, rzekła do córki Małgorzata Brien, „że pierwiosnki były rozsypane na progu, a gałąź jarzębiny wpleciona w strzechę!”. Wreszcie dobijanie się ustało i usłyszała kroki Hanrahana szybko oddalającego się drogą.
Udał się w kierunku morza, a gdy zszedł na wybrzeże, gniew jego ustąpił miejsca głębokiej melancholii. Niepoliczone46 myśli i uczucia poczęły mrowić się i wirować w jego wnętrzu. Zatrzymał się nad samym brzegiem wód i siadłszy na wielkim kamieniu, począł wymachiwać prawą ręką i powoli jednocześnie coś przyśpiewywać sobie. Szukał w tym pociechy, w czym nieraz już ją znalazł, w wierszach i muzyce; bo podobnie jak liczni gaeliccy poeci był nie o wiele bardziej znany jako wierszopis niż jako twórca muzyczny. Komponował teraz wiersze i muzykę, które później nosiły tytuł Kręcenie powrósła, a gdy tworzył je, marzenia jego pogłębiały się i zmieniały, aż wreszcie śpiewał już o kręceniu powrósła ludzkich boleści. Szare postacie, wpół dojrzane, wpół wyczute, zdawały się zbierać dokoła niego i przechadzać się po morzu. A pomiędzy nimi przesunęła się i Kliona z Fali Morskiej, nie obniżona już przez ciało ludzkie, lecz roześmiana i szydercza pod swą koroną rubinową. Potem to powrósło ludzkich boleści zmieniło się w jego marzeniach w wielkiego węża zwijającego się w krąg dokoła niego i ujmującego go stopniowo coraz ciaśniej w swe zwoje; aż wreszcie zwoje te zapełniły całą ziemię i całe niebo i gwiazdy wydawały się połyskami ich łusek. Wstał i poszedł chwiejnie brzegiem morza, i wydało mu się teraz, że szare postacie ulatują dokoła tych zwojów. I oto śpiewać jęły:
„Boleść na tego, co odrzuca miłość cór plemienia Dana, bo nie znajdzie pociechy w miłości cór Ewy. Ogień zawładnął jego sercem. Wygnajcie go, wygnajcie go, wygnajcie go!”.
Po kręceniu powrósła u Małgorzaty Brien Owen Hanrahan Rudy powędrował ku północy, spełniając najpośledniejsze roboty najemne u farmerów i opowiadając opowieści na wieczornicach i weselach; potem jeszcze raz ku południowi, w kierunku hrabstwa Leitrim, i znowu z powrotem ku Miastu Rzeki Shelly47, przez Przełęcz Dwóch Złych Duchów Powietrza.
Między Przełęczą Dwóch Złych Duchów Powietrza a Jeziorem Mieczów dogonił, ku swemu zdumieniu, niejaką Małgorzatę Rooney, niewiastę-włóczykija, którą znał kiedyś za swej młodości w Munsterze48. Stała się ona słynna na całą ojczystą baronię i ostatecznie ksiądz miejscowy wysforował ją z okolic rodzinnych. Poznał ją z chodu, z barwy oczu i ze zwyczaju, jaki miała zawsze, odgarniania od czasu do czasu lewą ręką włosów na tył głowy. Odbywała, jak mówiła, wędrówki dookolne, sprzedając śledzie, i wracała właśnie do domu w zakącie49 Miasta Rzeki Shelly, zwącym się Burrough, gdzie mieszkała z dawną przyjaciółką Marią Gillis, kobietą podobnego charakteru i prawie takiej samej historii; czułaby się bardzo szczęśliwa, dodała, gdyby chciał osiedlić się u nich w domu i śpiewać swe słodkie pieśni miłosne prostakom, ślepcom, żebrakom i skrzypkom całego Burrough. Zachowała zawsze miłą pamięć o nim, a Maria Gillis umiała jedną z jego pieśni na pamięć, tak że nie potrzebuje obawiać się, jak go przyjmą, bo będą go traktować jak najlepiej, a prostacy, ślepcy, żebracy i skrzypkowie roznosić będą jego sławę po wszystkich kątach prowincji i nie zapomną płacić za każdą opowieść czy poemat sztuki dziesięciopensowej.
Przyjął jej propozycję dość ochoczo, bo znużyła go wędrówka i pragnął spokoju domowego oraz towarzystwa kobiet, które by słuchały opowiadań o jego kłopotach i pocieszały go. Gdy szli dłużej społem pod wielkimi drzewami, które ocieniały ścieżynę w Leszczynowym Lesie, opowiedział jej kilka swych strapień. Wysłuchała historii o Księdze Wielkiego Diabła i o kobiecie z plemienia czaroludków z częstymi okrzykami zgrozy „Boże, chroń nas!” i z niejednokrotnym żegnaniem się pobożnym, a za niepowodzenie przy kręceniu powrósła pocieszyła go pocałunkiem i tkliwie opasującym ramieniem.
Był już zmierzch, gdy dochodzili do Burrough, i Hanrahan zauważył, że jego kochanka, nie pierwszej już młodości, wyglądała w tym półmroku wcale nie niepokaźnie.
Gdy Marii Gillis powiedziano imię gościa, rozpłakała się prawie na myśl, że ma podejmować tak sławnego człowieka.
Hanrahan osiadł w swym nowym mieszkaniu z wielką radością. Małgorzata Rooney miała pod czterdzieści, Maria Gillis była nieco młodsza, lecz obie dochowały resztki roztrwonionych, znośnie miłych spojrzeń, a przeżyły już dawno doby zazdrości; robiły przy tym doskonałe sękacze, wiedziały, gdzie piwo słodowe było prawie za darmo, i obie miały niezłe do kubka usposobienie. Dobrze nastrojony, dzięki niezwykłemu spokojowi i ładowi tego rodzaju życia, Hanrahan zaczął szybko tworzyć poematy. Pisał ich czasem kilka na dzień, zamiast spędzać jak ongiś tygodnie czasem nad kilkoma wierszami, i nadto były to może najlepsze jego utwory. Większość z nich stanowiły pieśni miłosne, ale przytrafiały się też psalmy pokutne, włączone później do Różańca Hanrahanowego, książki cieszącej się takim rozgłosem między uczonymi gaelickimi. Inne znowu były zamaskowaniem patriotyzmu namiętnego pod formą pieśni miłosnych, zwracanych to do Czarnej Różyczki, to do Kasieńki, córki h’Ulahana, to do jakiegoś innego upostaciowania Irlandii.
Co wieczór dziady, żebracy, ślepcy i skrzypkowie zbierali się dokoła ognia i słuchali z podziwem jego śpiewów lub gwałtownych recytacji. Niezmordowana pamięć, jeszcze nie spustoszona przez druk i papier, pozwalała im bardzo szybko uczyć się tych pieśni i opowieści, a niezmordowane nogi roznosiły sławę jego po wszystkich wieczornicach, weselach i plotkarskich zebraniach całego Connaught50. Nigdy powodzenie jego nie dochodziło do takich szczytów.
Każdy, kto widział go pewnej nocy listopadowej siedzącego na brzegu wielkiego łóżka, z własnym cieniem migającym za jego plecami na biało tynkowanej ścianie aż po sufit podstrzechowy, śpiewającego pieśń miłosną jakiejś trzydziestce obszarpanych chłopów, i zapamiętał wiecznie ruchliwą jego twarz oraz zauważył pełną nacisku energię w każdym geście, wspominał do dnia śmierci, że oglądał króla poetów Gaelu i władcę marzeń ludzkich.
Nagle przestał śpiewać i oczy zamgliły mu się, jak gdyby patrzał na oddalone rzeczy.
Maria Gillis, która właśnie nalewała piwo słodowe do kubka drewnianego stojącego u jej nóg na niskim stołeczku, przerwała to zajęcie i rzekła: „Czy myślisz nas opuścić?”.
Małgorzata Rooney usłyszała te słowa, nie widząc ich przyczyny, i wziąwszy je na serio, podniosła się z miejsca przy ognisku i podeszła doń z sercem pełnym lęku przed mogącym wznowić się ubóstwem, przed męczącymi włóczęgami z koszykiem śledzi na głowie, przed utratą wreszcie takiego przedziwnego towarzysza oraz znaczenia, jakie nadawał domowi.
„Nie zrobisz tego, mój najsłodszy?”, rzekła, chwytając go za rękę.
„Nie”, odpowiedział, kładąc dłoń na jej głowie. „Myślę o Irlandii i jej boleściach”. Potem zaczął śpiewać te słowa na dziką i kapryśną nutę własnej kompozycji, która podrywała, się i opadała na podobieństwo lamentów wichru:
Podczas śpiewu zjęło go wielkie wzruszenie i łza potoczyła mu się po twarzy, a Małgorzata Rooney ukryła twarz w dłoniach i rozpłakała się. Potem ślepy żebrak przy ogniu wstrząsnął wielkim szlochem swe łachmany, a potem wszyscy już płakali.
Pewnego ranka wiosennego Hanrahan Rudy skręcił na drogę prowadzącą od Wielkiego Pola ku gościńcowi pocztowemu i tamtędy do Podmieścia Przymostowego.
Wkrótce zaczął śpiewać, bo miękka zielona trawa na skraju drogi, dalekie błękitne płomienienie Wód Pstrego Bagna i tlące się porannie chmury nad głową obudziły jego serce.
Po niedługiej wszakże chwili sroka przeleciała mu przez drogę i śmigając przodem jak wyrzucona z procy, zaświeciła na nietynkowanym murze kamiennym po lewej jego ręce. Na ten zły znak przestał śpiewać. Sroka po raz drugi przefrunęła na krzyż drogę, znowu usiadła na wprost przed nim i nie powróciła do własnych spraw, póki po raz trzeci nie mignęła mu tuż przed twarzą, połyskując w słońcu białymi piórami.
„Ach”, zamruczał Hanrahan, „oni znów zamierzają jakieś łotrostwo przeciwko mnie”, i z tymi słowy zamarła w nim wszelka chęć do śpiewu, a brwi zmarszczyły się gniewnie po raz pierwszy od chwili, gdy nastała piękna, jasna pogoda. Przez „nich” rozumiał czaroludków, którzy krzątali się we wszelkiego rodzaju wypadkach, by jak bądź wejść mu w drogę, odkąd odrzucił miłość Kliony z Fali Morskiej.
Był czas, gdy z lekkim sercem stawiłby czoło najgorszym ich przedsięwzięciom, ale teraz wiek już nadchodził i schmurzał ochoczość ducha upodobaniem do spokojnej gnuśności i oczekiwaniem cichego, łagodnego końca. Zmienił się wielce od niedawna: ruda czupryna spłowiała do żółcizny, a postać przygarbiła się bardzo od owych chwil, gdy zabawiał się z kobietami, żebrakami i skrzypkami w sligońskim Burrough.
Po chwili zatrzymał się w milczeniu, bo czujne jego ucho przychwyciło51 gdzieś pośród pól po prawej ręce dźwięk jakiś, jakby szlochania. Doszedł do miejsca, gdzie boczna drożyna prowadziła przez pola do chatki drobnego farmera. Zajrzał poprzez mur z nietynkowanych głazów i zobaczył młode dziewczę leżące w wysokiej trawie łącznej twarzą do ziemi i szlochające głośno. Twarzy nie widział, bo była ukryta w dłoniach, ale miękki falisty włos i młodociana postać przypomniały mu Brygidę Purcell, Małgorzatę Gillen, Maurię Connellan, Oonę Curry, Celię Driscoll i inne piękne a ułomne kobiety, których imiona wplótł w swoje wiersze.
„Kochaneczko”, rzekł głosem zarazem dumnym i łaskawym, gdyby52 król przemawiający
Uwagi (0)