Przedwiośnie - Stefan Żeromski (nowoczesna biblioteka szkolna .TXT) 📖
Krótki opis książki:
Powieść Stefana Żeromskiego Przedwiośnie została wydana w 1924 roku. Opisuje losy Cezarego Baryki, wychowanego w Imperium Rosyjskim, w Baku, który jako młodzieniec przybywa do Polski, ojczyzny zmarłych rodziców.
W Przedwiośniu opisany zostaje proces dojrzewania Cezarego Baryki — zarówno wewnętrznej i zewnętrznej przemiany z chłopca w młodego mężczyznę, jak i podjęcia ważnych decyzji — wyboru studiów i drogi życiowej, a także postawy ideologicznej wobec zachodzących zmian politycznych. Z powieści wyłania się także polityczny i społeczny obraz Polski, która dopiero co odzyskała niepodległość — zamiast tak wspaniale opisywanego przez ojca kraju Cezary przyjeżdża do miejsca, w którym panuje chaos i nędza.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Stefan Żeromski
- Epoka: Dwudziestolecie międzywojenne
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Przedwiośnie - Stefan Żeromski (nowoczesna biblioteka szkolna .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Stefan Żeromski
pomysłu i wrzucania go do śmietnika. Dziś nie możemy iść śladem wielkich ojców twórczości, czczonych powszechnie. I tutaj, w tym poziomym i przyziemnym uprzytomnieniu Przedwiośnia żywota, najistotniejszy, najzdrowszy, najtęższy obraz przedwiośnia i zdrową, tryskającą życiem treść jego musimy zamknąć na klucz i pozostawić niezdrowej, zepsutej, pełnej cynizmu „domyślności” czytelnika(-czki). (przyp. aut.) [przypis autorski]
305. epoka młodości Bismarcka — a więc pierwsza poł. XIX w. [przypis redakcyjny]
306. czut’–czut’ (ros.) — troszeczkę. [przypis redakcyjny]
307. sajeta — kosztowne cienkie sukno. [przypis redakcyjny]
308. Wolter (1694–1778) — wielki pisarz francuski, wybitny ideolog Oświecenia, ostro zwalczał Kościół katolicki, teologię i moralność chrześcijańską. [przypis redakcyjny]
309. erupcja — wybuch. [przypis redakcyjny]
310. karota — kwesta. [przypis redakcyjny]
311. rżnięta orkiestra — wyrażenie żartobliwe; instrumenty strunowe nazywano dawniej „rżniętymi”. [przypis redakcyjny]
312. prostracja — wyczerpanie, słabość, upadek ducha. [przypis redakcyjny]
313. obiedwie — dziś popr.: obydwie. [przypis edytorski]
314. płanetnik — opętaniec; w mitologii słowiańskiej i według późniejszych wierzeń ludowych: pół człowiek, pół demon, pędzący chmury po niebie, rządzący deszczami i wszelkimi opadami. [przypis redakcyjny]
315. smirno (ros.) — spokojnie, cicho. [przypis redakcyjny]
316. profuzja — nadmierna obfitość, rozrzutność. [przypis redakcyjny]
317. mantyla — lekki szal, zwykle z czarnej koronki, lub krótka peleryna damska. [przypis redakcyjny]
318. kordiał — napój pokrzepiający. [przypis redakcyjny]
319. belle-mère (fr.) — teściowa. [przypis redakcyjny]
320. emblemat — znak, symbol. [przypis redakcyjny]
321. tajemniczy ptak — bajeczny ptak Feniks, symbol nieśmiertelności. [przypis redakcyjny]
322. sonata — utwór muzyczny o swoistych zasadach kompozycyjnych, złożony z kilku (3–4) kontrastujących z sobą części. Do najsłynniejszych należą właśnie sonaty Ludwika Beethovena (1770–1820). [przypis redakcyjny]
323. inkantacja — zaklęcie, czary. [przypis redakcyjny]
324. euforia — stan błogiego, radosnego nastroju. [przypis redakcyjny]
325. tarpejska skała — stroma ściana wzgórza kapitolińskiego w starożytnym Rzymie, skąd strącano zbrodniarzy i zdrajców. [przypis redakcyjny]
326. dzikie pola — zwyczajowe określenie obszaru stepowego nad dolnym Dnieprem. [przypis redakcyjny]
327. kacapski — pogardliwie: rosyjski. [przypis redakcyjny]
328. prysiudy (z ukr.) — w tańcu kozackim przykucnięcie i podskok. [przypis redakcyjny]
329. ryfa — określenie pogardliwe. [przypis redakcyjny]
330. sztyk (ros.) — bagnet. [przypis redakcyjny]
331. bandzioch — brzuch. [przypis edytorski]
332. Chyrów — miasteczko koło Sambora, gdzie znajdowało się kolegium jezuickie z zakładem wychowawczym dla chłopców. [przypis redakcyjny]
333. libertyn — tu: niedowiarek, antyklerykał. [przypis redakcyjny]
334. A bas la calotte! (fr.) — precz z klerem! [przypis redakcyjny]
335. meritum (łac.) — treść istotna. [przypis redakcyjny]
336. istierika (ros.) — histeria. [przypis redakcyjny]
337. W lasku Idy trzy boginie... — piosenka z operetki Jakuba Offenbacha Piękna Helena (1864; tekst polski J. Chęcińskiego). Według mitologii greckiej spór o tytuł najpiękniejszej toczył się między boginiami: Herą, Ateną i Afrodytą, zwróciły się one o rozstrzygnięcie sporu do Parysa. [przypis redakcyjny]
338. podlot, klapak — w gwarze myśliwskiej: młoda kaczka nie umiejąca jeszcze latać. [przypis redakcyjny]
339. adwersarz — przeciwnik. [przypis redakcyjny]
340. Horror (łac.) — zgroza. [przypis redakcyjny]
341. basałyk — właściwie: bicz z kulą ołowianą na końcu. [przypis redakcyjny]
342. obudwu — dziś popr.: obydwu. [przypis edytorski]
343. rewerenda — sutanna. [przypis redakcyjny]
344. gurmandzista — łakomczuch. [przypis redakcyjny]
345. bibosz (łac. bibo bibere: pić) — ktoś opiły, nadużywający alkoholu; pijanica. [przypis edytorski]
346. Farceur (fr.) — komediant. [przypis redakcyjny]
347. alter ego (łac.) — „drugi ja”, zaufany zastępca. [przypis redakcyjny]
348. przycieś — podwalina drewnianej budowli oparta na podmurowaniu. [przypis redakcyjny]
349. lanszaft (niem. Landschaft) — krajobraz, pejzaż. [przypis redakcyjny]
350. Anno Domini (łac.) — roku Pańskiego. [przypis redakcyjny]
351. bretnal — długi, solidny gwóźdź. [przypis edytorski]
352. unguentum (łac.) — maść. [przypis redakcyjny]
353. aplikować — stosować. [przypis redakcyjny]
354. koło... paleczne — koło młyńskie zaopatrzone w palce, zęby drewniane. [przypis redakcyjny]
355. korzec (z ros. koriec) — rodzaj skrzyni w młynie. [przypis redakcyjny]
356. pytel — worek muślinowy, przez który przesiewa się zmieloną mąkę. [przypis redakcyjny]
357. okumon — z chłopska przekręcone: ekonom. [przypis edytorski]
358. nienaski (gwar.) — obcy. [przypis redakcyjny]
359. klan — właściwie patriarchalny związek rodowy u Celtów; potocznie: zamknięta grupa. [przypis redakcyjny]
360. pariasi — członkowie najniższej klasy społecznej w Indiach; w przenośni: ludzie wzgardzeni, nędzarze. [przypis redakcyjny]
361. krosty (gwar.) — ospa. [przypis redakcyjny]
362. to straszniejsze, co ściśnie w gardle — dyfteryt, ciężkie zapalenie błon śluzowych gardła i tchawicy, przed wynalezieniem surowicy przeciwdyfterytowej powodował wysoką śmiertelność wśród dzieci. [przypis redakcyjny]
363. ćkórz (gwar.) — tchórz. [przypis redakcyjny]
364. kłóć — wymłócona słoma. [przypis redakcyjny]
365. sankiuloci (z fr. sans-culottes) — dosłownie: bez (krótkich) spodni; w czasie Rewolucji Francuskiej nazwa nadawana rewolucjonistom, którzy nosili spodnie długie, zamiast modnych wówczas wśród szlachty krótkich spodni z koronkami (fr. culotte); tu w znaczeniu niby dosłownym „bezspodniowcy” (tak nazwał też Żeromski obdartych nędzarzy wiejskich w noweli Doktor Piotr). [przypis redakcyjny]
366. kulka (gwar.) — zakrzywiony kijek. [przypis redakcyjny]
367. indult — zwolnienie od obowiązujących przepisów, dane przez władzę duchowną. [przypis redakcyjny]
368. genealogia — rodowód. [przypis redakcyjny]
369. haman (gwar.) — olbrzym. [przypis redakcyjny]
370. na prostaki (gwar.) — na przełaj, droga obrana wprost przed siebie, a nie po ścieżce. [przypis redakcyjny]
371. progenitura — potomstwo, tu: pochodzenie. [przypis redakcyjny]
372. ulica Miła — znajdowała się w północno-zachodniej części Warszawy, w dzielnicy żydowskiej, obok Nalewek. [przypis redakcyjny]
373. caszy — większość gwar polskich cechuje tzw. mazurzenie, tj. wymowa spółgłosek: s, z, c, dz — zamiast ogólnopolskich: sz, ż, cz, dż, a więc „casy” zamiast „czasy”. Z kolei jednak u ludzi wywodzących się ze wsi, pojawia się, w obawie przed mazurzeniem, skłonność do wymawiania: sz, cz, ż dż, nawet w takich miejscach, gdzie w języku poprawnym występuje: s, c, z, dz (tzw. szadzenie), dlatego dozorca mówi „caszy”. [przypis redakcyjny]
374. legary — belki, na których położona jest podłoga. [przypis redakcyjny]
375. odnajmywał — dziś popr.: odnajmował. [przypis edytorski]
376. Marian Bohusz — właściwie Józef K. Potocki (ur. 1854, przepadł bez wieści w 1898), poeta, socjolog, współzałożyciel „Głosu”, działacz Ligi Polskiej i Ligi Narodowej. W przekonaniach jego radykalizm społeczny łączył się z orientacją nacjonalistyczną. (Wspomina o nim Joasia w Ludziach bezdomnych.) [przypis redakcyjny]
377. Stanisław Krzemiński (1839–1912) — członek Rządu Narodowego w roku 1863 i dyrektor prasy za dyktatury Traugutta (należał do prawicy „czerwonych”), potem publicysta i krytyk literacki, współpracownik wielu pism i wydawnictw zbiorowych, w poglądach polityczno-społecznych liberalny demokrata, przeciwnik pozytywizmu i ugody z caratem. [przypis redakcyjny]
378. Edward Abramowski (1868–1918) — psycholog, socjolog, teoretyk i działacz spółdzielczy. W młodości uczestnik ruchu robotniczego i popularyzator marksizmu, później przeciwstawiał walce politycznej idealistyczną teorię „rewolucji moralnej”, jako czynnika decydującego o przemianach społecznych. Rewolucja ta dokonywać się powinna w ramach dobrowolnych zrzeszeń, wśród których największe znaczenie posiada spółdzielczość. Rozwój jej miał z jednej strony doprowadzić do zwycięstwa socjalizmu, z drugiej, wypierając instytucje państwowe, powodować obumieranie państwa już w samym kapitalizmie i służyć walce z caratem (Zmowa powszechna przeciw rządowi, 1905). W anarchistycznej koncepcji Abramowskiego również przyszły ustrój socjalistyczny miał być bezpaństwowy. W filozofii i socjologii Abramowski był subiektywnym idealistą; u podstaw jego poglądów znajdował się fenomenalizm podmiotowy: „istotą zjawisk jest to, że mogą być one przedmiotem myśli”. — Utopijne koncepcje Abramowskiego posiadały stosunkowo duży wpływ na ówczesną inteligencję. [przypis redakcyjny]
379. reminiscencja — wspomnienie. [przypis redakcyjny]
380. Włast’ t’my (ros.) — Potęga ciemności (tytuł słynnego dramatu Lwa Tołstoja). [przypis redakcyjny]
381. Adam Mahrburg (1855–1913) — filozof pozytywistyczny, zwolennik Kanta, popularyzator i wykładowca filozofii na tajnych kompletach w Warszawie. [przypis redakcyjny]
382. Tomicjana — Acta Tomiciana: akta dyplomatyczne Piotra Tomickiego (1464–1535), biskupa krakowskiego i podkanclerzego, zebrane przez jego sekretarza, Stanisława Górskiego. — Skądinąd nie wiadomo o studiach Krzemińskiego nad Tomicjanami. [przypis redakcyjny]
383. reforma wychowawcza Konarskiego — przeprowadzona w szkołach pijarskich w r. 1740–1753 była pierwszą i ważną próbą przebudowy systemu nauczania i wychowania w duchu świeckim i patriotycznym w Polsce. Krzemiński przez wiele lat zbierał materiały do wielkiej monografii o Konarskim, której jednak nie napisał. [przypis redakcyjny]
384. prekursor — poprzednik. [przypis redakcyjny]
385. deus ex machina (łac.) — nagłe i niespodziewane rozwiązanie (określenie zaczerpnięte z dziejów dramatu i teatru greckiego). [przypis redakcyjny]
386. Consolatio servitutis (łac.) — pociecha niewoli. [przypis redakcyjny]
387. rocznica Konstytucji Trzeciego Maja — manifestacja ta (1891) przygotowana została przez nacjonalistyczną Ligę Polską i organizację młodzieży Zet. [przypis redakcyjny]
388. w jednym dniu — 26 kwietnia 1891. [przypis redakcyjny]
389. genialny felieton — Bez obłudy, „Głos” 1891 nr 18. [przypis redakcyjny]
390. prewencyjny cenzor — cenzura prewencyjna: zapobiegawcza, przeprowadzona przed oddaniem rękopisu do druku. [przypis redakcyjny]
391. nominalizm — Żeromski nazywa poglądy społeczne Abramowskiego nominalizmem, chcąc zaznaczyć, że miały one charakter utopijny, że były „snem na jawie” — somnium vigilantis (łac); tak określił scholastykę średniowieczną — według świadectwa Kallimacha — pierwszy polski humanista Grzegorz z Sanoka (zm. 1477). W myśl takiej intencji należało jednak poglądy Abramowskiego porównać nie z nominalizmem, lecz raczej z przeciwstawnym mu prądem w scholastyce — z tzw. realizmem średniowiecznym, który przyznawał obiektywne istnienie uniwersaliom (tj. pojęciom ogólnym), mającym stanowić jak gdyby idealne pierwowzory konkretnych przedmiotów. Natomiast nominalizm głosił, że uniwersalia nie posiadają samodzielnego bytu, są tylko nazwami (nomina) konkretnych przedmiotów pojedynczych. Żeromskiego zawiodła tu pamięć i użył terminu „nominalizm” dla oznaczenia sposobu myślenia analogicznego przez swą „nierealność” właśnie do realizmu średniowiecznego. [przypis redakcyjny]
392. inspektorat fabryczny — w krajach kapitalistycznych państwowa kontrola warunków pracy w fabrykach. [przypis redakcyjny]
393. zbrodnia skolimowska — mord na rodzinie młynarza Stanisława Regla w Skolimowie (pod Warszawa) 4 lutego 1922. [przypis redakcyjny]
394. calizna — ziemia niezorana. [przypis redakcyjny]
395. Paweł IV — papież w latach 1555–1559. [przypis redakcyjny]
396. stworzyli samochcąc getto — Swoboda osiedlania się Żydów w poszczególnych dzielnicach Warszawy była ograniczona przez zmieniające się zarządzenia władz miejskich, nie można więc mówić o tworzeniu getta z własnej chęci. Patrz: Artur Eisenbach, Z dziejów ludności żydowskiej w Polsce w XVIII i XIX w., wyd. 1983; E. Ringelblum, Żydzi w Warszawie od czasów najdawniejszych do roku 1527, Warszawa 1932. [przypis redakcyjny]
397. gościnny dwór (z ros. gostinyj dwor) — stragany. [przypis redakcyjny]
398. koszerny — przyrządzony zgodnie z rytualnymi przepisami żydowskimi. [przypis redakcyjny]
399. sobór — tu: zgromadzenie, zjazd. [przypis redakcyjny]
400. spaść z etatu — tu: podupaść. [przypis redakcyjny]
401. cudze prawa — Polska międzywojenna odziedziczyła ustawodawstwo po trzech państwach zaborczych. Działalność unifikacyjna i opracowanie nowych ustaw odbywało się bardzo powoli. [przypis redakcyjny]
402. cudaczny obcy pieniądz — w pierwszym okresie niepodległości w obiegu znajdowały się jeszcze waluty państw zaborczych. Dopiero w roku 1920 wprowadzono markę polską jako wyłączny środek płatniczy. [przypis redakcyjny]
403. ryfa — tu: dureń. [przypis redakcyjny]
404. mołojec (z ukr.) — zuch, junak. [przypis redakcyjny]
405. chłopiec z prowincji — w postaci tej zespolił Żeromski pewne szczegóły z życia Józefa Piłsudskiego i Stanisława Wojciechowskiego. Stanisław Wojciechowski (1869–1953, działacz prawicowego skrzydła PPS), bliski współpracownik Piłsudskiego, po roku 1905 wystąpił z PPS i stał się organizatorem ruchu spółdzielczego. W latach 1918–1919 był ministrem spraw wewnętrznych. Po wojnie zbliżył się do prawicowego stronnictwa chłopskiego „Piast”. W roku 1922 jako kandydat Centrum i PPS wybrany został na prezydenta. Zrzekł się władzy po zamachu majowym Piłsudskiego (1926). [przypis redakcyjny]
406. Aleksander Trzeci — car rosyjski w latach 1881–1894. Panowanie jego było okresem wzmożonej reakcji
Darmowe książki «Przedwiośnie - Stefan Żeromski (nowoczesna biblioteka szkolna .TXT) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)