Przedwiośnie - Stefan Żeromski (nowoczesna biblioteka szkolna .TXT) 📖
Krótki opis książki:
Powieść Stefana Żeromskiego Przedwiośnie została wydana w 1924 roku. Opisuje losy Cezarego Baryki, wychowanego w Imperium Rosyjskim, w Baku, który jako młodzieniec przybywa do Polski, ojczyzny zmarłych rodziców.
W Przedwiośniu opisany zostaje proces dojrzewania Cezarego Baryki — zarówno wewnętrznej i zewnętrznej przemiany z chłopca w młodego mężczyznę, jak i podjęcia ważnych decyzji — wyboru studiów i drogi życiowej, a także postawy ideologicznej wobec zachodzących zmian politycznych. Z powieści wyłania się także polityczny i społeczny obraz Polski, która dopiero co odzyskała niepodległość — zamiast tak wspaniale opisywanego przez ojca kraju Cezary przyjeżdża do miejsca, w którym panuje chaos i nędza.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Stefan Żeromski
- Epoka: Dwudziestolecie międzywojenne
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Przedwiośnie - Stefan Żeromski (nowoczesna biblioteka szkolna .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Stefan Żeromski
class="annotation" id="annotation-74">74. sobacza (z ros. sobaka: pies) — psia. [przypis edytorski]
75. anemon — sasanka lub zawilec, roślina o ciemnofioletowych kwiatach. [przypis redakcyjny]
76. Wszystkę — dziś popr.: wszystką. [przypis edytorski]
77. przemądrzała — chodzi tu raczej o wyjątkową mądrość, a nie mądrość pozorną, połączoną z zarozumiałością; słowo „przemądrzała” jest więc użyte błędnie. [przypis edytorski]
78. tunika zaprawiona krwią... Nessosa — według legendy greckiej centaur Nessos, zraniony śmiertelnie przez Heraklesa, nakłonił podstępnie żonę bohatera, Dejanirę, do zaczerpnięcia z jego rany krwi, która miała jej zapewnić wierność małżonka. Gdy Dejanira wręczyła Heraklesowi szatę zabarwioną krwią Nessosa, całe jego ciało zaczęła palić straszliwa trucizna. Bohater, nie mogąc znieść okropnych mąk, zbudował stos, na którym żywcem spłonął. [przypis redakcyjny]
79. dyspozytor — tu: rozkazodawca. [przypis redakcyjny]
80. nad Bosforem — tj. w Konstantynopolu, u sułtana tureckiego, który jako zwierzchnik i obrońca mahometan całego świata nosił tytuł kalifa, tj. „następcy” Mahometa. [przypis redakcyjny]
81. współtowarzyszów — dziś popr.: współtowarzyszy; Żeromski stale stosuje końcówkę –ów. [przypis edytorski]
82. walory — waluta albo papiery wartościowe. [przypis redakcyjny]
83. gaz, pałający węglowodór — gaz ziemny, wydobywający się z głębi ziemi wraz z ropą naftową, służy do opalania i oświetlania; w Baku występuje w dużych ilościach; często zapalając się w powietrzu, tworzy ogniste słupy, zwane „wiecznym ogniem Baku”. [przypis redakcyjny]
84. Prometeusz — według mitologii greckiej wykradł ogień z nieba i przyniósł go ludziom. Za karę przykutemu na rozkaz Zeusa do skały, sęp szarpał wciąż odrastającą wątrobę. [przypis redakcyjny]
85. Barachan i Surachan — właściwie Bałachany i Surachany, miejscowości na Półwyspie Apszerońskim, gdzie znajdują się bogate złoża naftowe. Świątynia czcicieli ognia, w której wieczny ogień utrzymywany był dzięki gazom palnym wydobywającym się z ziemi, znajdowała się w Surachanach (na początku XX w. już opuszczona). [przypis redakcyjny]
86. Zoroaster (a. Zaratustra) — mityczny prorok irański (VI w. p.n.e.), według legendy twórca religii zwanej zoroastryzmem, rozpowszechnionej wśród ludów Azji Środkowej, Iranu i Azerbejdżanu. Dla zoroastryzmu charakterystyczna jest wiara w istnienie dwóch walczących z sobą pierwiastków: dobra (światła) i zła (ciemności), oraz kult ognia. [przypis redakcyjny]
87. skalny olej — ropa naftowa. [przypis redakcyjny]
88. Nord (ang.) — wiatr północny; w Baku nazywają tak silne i częste wiatry północno-zachodnie, stąd pochodzi nazwa miasta (Badkube, po persku: „uderzenie wiatru”) [przypis redakcyjny]
89. okrom — oprócz. [przypis edytorski]
90. wypędka — wypędzonego, wygnańca. [przypis edytorski]
91. Jeniec Kaukazu — tytuł poematu Aleksandra Puszkina (wyd. 1822). [przypis redakcyjny]
92. Sartowie — nazwa nadawana różnym osiadłym ludom Turkiestanu, dziś nie używana. [przypis redakcyjny]
93. Lwy albańskie — pułki armii tureckiej złożone z Albańczyków znane były z waleczności. Przestały one jednak istnieć po uzyskaniu przez Albanię formalnej niepodległości w r. 1912. Stąd określenie „lwy albańskie” jest raczej anachronizmem. [przypis redakcyjny]
94. piechota dardanelska — piechota turecka, która obroniła cieśninę Dardanele w czasie operacji desantowej wojsk angielsko-francuskich w roku 1915. Pozycje wojsk tureckich znajdowały się wówczas istotnie w okolicach starożytnej Troi. [przypis redakcyjny]
95. Lechistan (tur.) — Polska. [przypis redakcyjny]
96. in spe (łac.) — w (oczekiwanej) przyszłości (dosł. w nadziei na). [przypis edytorski]
97. asker (tur.) — żołnierz turecki. [przypis redakcyjny]
98. miecąc — dziś: miotając. [przypis edytorski]
99. gzemsy — dziś popr.: gzymsy. [przypis edytorski]
100. mamałyga — potrawa z mąki kukurydzianej. [przypis redakcyjny]
101. amatorowie — dziś popr. forma: amatorzy. [przypis edytorski]
102. cadaver (łac.) — trup. [przypis redakcyjny]
103. sprychy — dziś popr.: szprychy. [przypis edytorski]
104. casemate (fr.) — sklepione i zabezpieczone przed pociskami pomieszczenie w fortyfikacji; stąd utworzono słowo: kazamaty. [przypis redakcyjny]
105. umerlaków — dziś popr.: umarlaków. [przypis edytorski]
106. współkopaczów — dziś popr.: kopaczy. [przypis edytorski]
107. Barynczyszka — wyraz ten, utworzony od nazwiska bohatera, przypominał zarazem otoczeniu słowo barin — jaśnie pan; przyrostek „-yszka” nadawał mu odcień pogardliwy. [przypis redakcyjny]
108. jurodiwyj (ros.) — opętany, obłąkany, posiadający rzekomo dar proroczy. [przypis redakcyjny]
109. hapencucyk — wyraz nie znany słownikom: oszust. [przypis redakcyjny]
110. Brodiaga (ros.) — włóczęga. [przypis redakcyjny]
111. obudwu — dziś popr.: obydwu lub obydwóch. [przypis edytorski]
112. jednę — dziś popr.: jedną. [przypis edytorski]
113. funkcjonariuszów — dziś popr. forma: funkcjonariuszy. [przypis edytorski]
114. obozy (z ros.) — tabory. [przypis redakcyjny]
115. ambaje (z łac.) — bzdury. [przypis redakcyjny]
116. obadwaj — dziś popr.: obydwaj. [przypis edytorski]
117. Carycyn — miasto w Rosji, późniejszy Stalingrad, dziś Wołgograd. [przypis redakcyjny]
118. tułupy (ros.) — długie kożuchy, zazwyczaj nie kryte suknem. [przypis redakcyjny]
119. obadwaj — dziś popr.: obydwaj. [przypis edytorski]
120. wieszczka grecka — Pytia; kapłanka objawiająca wyrocznie w świątyni w starożytnych Delfach. [przypis redakcyjny]
121. diuny — wydmy piaszczyste wzdłuż wybrzeży morskich. [przypis redakcyjny]
122. eo ipso (łac.) — tym samym. [przypis redakcyjny]
123. Zund, Kattegat i Skagerrak — cieśniny wiodące z Morza Bałtyckiego na Morze Północne. [przypis redakcyjny]
124. zwornik — w architekturze: element wiążący sklepienie. [przypis redakcyjny]
125. bogaczów — dziś popr. forma: bogaczy. [przypis edytorski]
126. marzenia futurystyczne — futuryzm: awangardowy kierunek artystyczny; zrywając gwałtownie z tradycją dążył do odtworzenia w sztuce dynamizmu życia nowoczesnego. Twórczość futurystów cechował m.in. kult nowoczesnej techniki i zainteresowanie jej perspektywami rozwojowymi. (Do tego rysu nawiązuje określenie Żeromskiego). [przypis redakcyjny]
127. mularzów, cieślów — dziś: murarzy, cieśli. [przypis edytorski]
128. fugi — tu: rowki, nacięcia, w które wchodziłyby odpowiednie występy tafli szklanych. [przypis redakcyjny]
129. Apis — w mitologii egipskiej święty byk, który przedstawiał na ziemi boga Ozyrysa. [przypis redakcyjny]
130. Swarożyc — bóstwo pogańskich Słowian, któremu poświęcony był czarny koń. [przypis redakcyjny]
131. starsi... bracia w Darwinie — tj. zwierzęta (żartobliwa aluzja do teorii ewolucji Karola Darwina). [przypis redakcyjny]
132. Reforma rolna — uchwalona 10 VII 1919 r. przez sejm większością jednego głosu, pozostawiała w rękach właścicieli majątki do 180 ha (w Poznańskiem, na ziemiach białoruskich i ukraińskich do 400 ha) i zapewniała im odszkodowanie. Parcelację ograniczono do 200 tys. ha rocznie, w praktyce jednak w latach 1918–1921 zrealizowano ją zaledwie w 40%. Oddanie parcelacji w ręce różnych banków i spółek doprowadziło do spekulacji ziemią, w rezultacie przechodziła ona przeważnie w ręce bogatych chłopów. Porozumienie stronnictw prawicowych w roku 1923 ograniczyło parcelację prawie wyłącznie do majątków państwowych i publicznych. Również w ostatniej swej wersji z roku 1925 reforma rolna uwzględniała przede wszystkim interesy zamożnych właścicieli ziemskich, nie zaspokajając zupełnie głodu ziemi wśród małorolnego chłopstwa i proletariatu wiejskiego. [przypis redakcyjny]
133. latyfundia — wielkie posiadłości ziemskie. [przypis redakcyjny]
134. Ludwik Ariosto (1474–1533) — największy poeta włoski późnego Odrodzenia, autor epopei Orland Szalony, osnutej wokół walk rycerzy Karola Wielkiego z Saracenami, obfitującej w epizody komiczne i fantastyczne. [przypis redakcyjny]
135. hipogryf — wymyślone przez Ariosta uskrzydlone zwierzę z tułowiem konia i głową gryfa. [przypis redakcyjny]
136. czyściejsze — dziś: czystsze. [przypis edytorski]
137. ci-devant (fr.) — niegdyś, dawniej; podczas rewolucji francuskiej określenie umieszczane przed tytułami arystokracji. [przypis redakcyjny]
138. noktambulista — lunatyk; tu: człowiek żyjący nocnym życiem. [przypis redakcyjny]
139. Któż to wie, kto wśród nas jest łotr... — refleksje starego Baryki, podobnie jak analogiczne poglądy Korzeckiego z Ludzi bezdomnych, są echem teorii Abramowskiego o „rewolucji moralnej”. [przypis redakcyjny]
140. kazanie na górze — według ewangelii św. Mateusza (V. 39) w kazaniu tym Chrystus miał powiedzieć: „Żebyście się nie przeciwili złemu, ale kto by cię uderzył w prawy policzek twój, nadstaw mu drugi”. [przypis redakcyjny]
141. termy — w starożytnym Rzymie bogato urządzone łaźnie publiczne, połączone z pomieszczeniami do ćwiczeń gimnastycznych i występów artystycznych. [przypis redakcyjny]
142. Błogosławiony żywot... — cytat z Ewangelii św. Łukasza (Łk 11:27). [przypis redakcyjny]
143. optant — po Rewolucji Październikowej Polacy przebywający na terenie Rosji Radzieckiej otrzymali możność opcji, tj. prawa wyboru przynależności państwowej i powrotu do kraju. [przypis redakcyjny]
144. Obadwaj — dziś popr.: obydwaj. [przypis edytorski]
145. białokamienna stolica — stały epitet nadawany Moskwie w poezji rosyjskiej. [przypis redakcyjny]
146. dobiegał do końca — dziś popr.: dobiegał końca. [przypis edytorski]
147. zaunywno (ros.) — smętnie, płaczliwie. [przypis redakcyjny]
148. deposito (łac. depositum) — przedmiot złożony na przechowanie; tu: przechowalnia. [przypis redakcyjny]
149. parień (ros.) — chłopak, młodzieniec. [przypis edytorski]
150. czemodan (ros.) — walizka. [przypis redakcyjny]
151. Słysz, towariszcz... (ros.) — Słuchaj, towarzyszu! Nie hałasuj. Lepiej nie mów tyle. [przypis redakcyjny]
152. zasekwestrowano — skonfiskowano. [przypis edytorski]
153. rtuczeka... — po rewolucji w związku z powstaniem nowych urzędów i instytucji weszło w życie wiele skrótów. Pierwszy z wymienionych w tekście oznacza jedną z instancji Czeka; znaczenie dalszych skrótów: gubczeka— gubernialna Czeka, gubispolkom — gubernialny komitet wykonawczy, narobraz — wydział oświaty ludowej, narkompros — ludowy komisariat oświaty, sownarkom — rada komisarzy ludowych (nazwę „ministerstwo” zmieniono po rewolucji na „komisariat ludowy”). [przypis redakcyjny]
154. proweniencja — pochodzenie. [przypis redakcyjny]
155. iścizna (stpol.) — prawda istotna, rzeczywistość. [przypis redakcyjny]
156. słuchaczów — dziś popr. forma: słuchaczy. [przypis edytorski]
157. sylogizm — wnioskowanie (wyprowadzenie nowego sądu, zwanego wnioskiem, z dwóch innych sądów, zwanych przesłankami). [przypis redakcyjny]
158. genialny geometra — mowa o Karolu Marksie. [przypis redakcyjny]
159. triangulacja — metoda obliczania większych płaszczyzn przy pomocy rachunku trygonometrycznego; pozwala ustalić niektóre odległości bez ich mierzenia. [przypis redakcyjny]
160. skałotocz-palczak — porównanie to nasunęła Żeromskiemu prawdopodobnie nowela A. Sygietyńskiego pod tym tytułem (1895). [przypis redakcyjny]
161. pałace... jusupowskie — Jusupowowie: rosyjska rodzina książęca (w pałacu ich zamordowany został w roku 1916 Rasputin). [przypis redakcyjny]
162. eszelon — pociąg (w transporcie wojskowym). [przypis redakcyjny]
163. zabezpieczyć — rusycyzm; pol. znaczenie: zapewnić. [przypis edytorski]
164. Obadwaj — dziś popr.: obydwaj. [przypis edytorski]
165. kara główna — kara śmierci. [przypis redakcyjny]
166. troglodyci — ludzie pierwotni, z epoki jaskiniowej. [przypis redakcyjny]
167. znat’ nie znaju, wiedat’ nie wiedaju (ros.) — zwrot przysłowiowy; sens w poprzednich słowach tekstu polskiego. [przypis redakcyjny]
168. notabene (łac.) — dosłownie: „dobrze zauważ”; używane w znaczeniu: „warto zaznaczyć”. [przypis redakcyjny]
169. kaszlać — dziś popr.: kaszleć. [przypis edytorski]
170. obadwaj — dziś popr.: obydwaj. [przypis edytorski]
171. brekowy — hamulcowy; jeden z funkcjonariuszy w pociągu. [przypis edytorski]
172. Dies illa, dies irae (łac.) — Dzień ów, dzień gniewu; początkowe słowa (w porządku przestawionym) średniowiecznego (XIII w.) hymnu kościelnego o Sądzie Ostatecznym; w liturgii katolickiej hymn pogrzebowy. [przypis redakcyjny]
173. sołdafon (ros.) — żołdak. [przypis redakcyjny]
174. pluta — plucha, pogoda charakteryzująca się dużą ilością opadów różnego rodzaju. [przypis edytorski]
175. oppidum (łac.) — miasto. [przypis redakcyjny]
176. osteologia — część anatomii obejmująca naukę o kościach. [przypis redakcyjny]
177. dość sobie w tych (...) ludziach podobał — popr. upodobać sobie w kimś. [przypis edytorski]
178. obadwaj — dziś popr.: obydwaj. [przypis edytorski]
179. quasi (łac.) — niby. [przypis redakcyjny]
180. Radzymin — miasteczko oddalone 18 km od Warszawy, miejsce walk w dniach 11–14 VIII 1920 r. [przypis redakcyjny]
181. dudniało — dziś popr.: dudniło. [przypis edytorski]
182. formuła jakiegoś spryciarza — tradycja przypisuje ją królowi Filipowi Macedońskiemu (359–336 p.n.e.) [przypis redakcyjny]
183. interlokutor (z łac.) — rozmówca. [przypis redakcyjny]
184. obadwaj — dziś popr.:
Darmowe książki «Przedwiośnie - Stefan Żeromski (nowoczesna biblioteka szkolna .TXT) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)