Kim - Rudyard Kipling (czytaj książki za darmo txt) 📖

oporządzić w Kalkucie. Są to... tylko myśliwi, a rząd zapewnił im specjalne udogodnienia. Oczywiście, my zawsze tak postępujemy; jest to chlubą dla nas, Anglików.

— Więc czemuż się ich obawiać?

— Na Jowisza, to nie są czarni. Z czarnymi, ma się rozumieć, poszłoby mi wszystko jak z płatka. To Rosjanie, ludzie zgoła pozbawieni skrupułów. Ja... ja nie mam ochoty wdawać się z nimi bez świadków.

— Czy chcą cię zabić?

— O, o to jeszcze najmniejsza. Jako wierny wyznawca filozofii Herberta Spencera, gotów jestem, sądzę, każdej chwili powitać śmierć, która, jak ci wiadomo, i tak jest mi przeznaczona. Ale... ale oni mogą mnie obić...

— Za co?

Hurree Babu trzasnął w podrażnieniu palcami.

— Oczywiście, przystanę do ich obozu w charakterze nadliczbowego członka wyprawy... może jako tłumacz, może jako jakiś półgłówek lub głodomór, czy jeszcze co innego. A wtedy, przypuszczam, muszę wydostać ich tajemnice, co się zrobić da bez wielkiego trudu. Jest to dla mnie rzecz tak łatwa, jak udawanie pana doktora wobec starej jejmości. Tylko... tylko... widzisz, panie O’Hara, jestem na nieszczęście Azjatą, co w pewnych względach jest poważną ułomnością. A co więcej, jestem Bengalczykiem... człowiekiem lękliwym.

— Bóg stworzył pospołu zająca i Bengalczyka; czegóż się mają wstydzić? — przytoczył Kim znane przysłowie.

— Zdaje mi się, że był to proces ewolucji wywołany pierwotną koniecznością, lecz sam fakt istnieje nadal z całym swym cui bono188. Jestem, ach, okropnie bojaźliwy!... Pamiętam, jak raz chciano mi uciąć głowę na drodze do Lhassy (nie, ja nigdy nie dotarłem do Lhassy!). Usiadłem i krzyczałem, panie O’Hara, przeczuwając, że czekają mnie chińskie tortury. Nie przypuszczam, by ci dwaj panowie mieli mnie torturować, lecz w razie czego wolałbym towarzystwem Europejczyka zabezpieczyć się od możliwej przygody.

Zakaszlał się i wypluł nasiona rzeżuchy.

— Jest to zgoła nieurzędo-owa propozycja, na którą możesz odpowiedzieć: „Nie, babu”. Jeżeli nie masz jakich pilnych zamierzeń wraz ze swym staruszkiem... może będziesz mógł go nieco zabawić; może ja potrafię dogodzić jego fantazjom... chciałbym utrzymywać z tobą łączność służbową, póki nie odnajdę tych polujących kanciarzy. Mam do ciebie wielkie zaufanie, odkąd spotkałem się ze swym przyjacielem w Delhi. Gdy sprawa ostatecznie się wyświetli, włączę twoje nazwisko do raportu urzędowego. Będzie to dla ciebie wielką chlubą. Taki to jest istotny powód mego przybycia.

— Hmm! Koniec opowiadania wydaje mi się prawdziwy, lecz co sądzić o części poprzedzającej?

— O pięciu królach? O-o! W tym jest tyle samo prawdy; znacznie więcej, niżbyś przypuszczał — rzekł Hurree poważnie. — Pójdziesz... co? Udam się stąd wprost do Doon. Tam jest bardzo zielono i łąki jak malowanie. Mam iść do Mussoorie... do starego poczciwego Musscorie, jak mawiają panowie i damy. Stąd przez Rampur do Chini. Jest to jedyna droga, jaką oni mogą iść. Nie lubię czekać na zimnie, ale musimy na nich zaczekać. Chcę iść z nimi do Simli. Trzeba ci wiedzieć, że jeden z tych Rosjan jest Francuzem, a ja doskonale władam francuszczyzną. Mam przyjaciół w Chandernagore.

— On zapewne się cieszy, że zobaczy znów swe góry! — rzekł Kim w zamyśleniu. — Wszystkie prawie jego rozmowy w ciągu ostatnich dziesięciu dni obracają się dokoła tego tematu. Jeżeli pojedziemy razem...

— Oo! Jeżeli twój lama woli, możemy być sobie w drodze zgoła nieznajomi; owszem, mogę iść o kilka mil przed wami. There is no hurry for Hurree189. Udał mi się europejski kalambur, cha cha cha!... Wy zaś nadejdziecie później. Czasu jest dość; oni, rzecz oczywista, będą tu spiskowali, mierzyli i rysowali mapy. Ja mogę iść jutro, a ty pojutrze, jeżeli masz ochotę. Hę? Możesz myśleć nad tym do rana. Na Jowisza, toć to już prawie świt.

Ziewnął potężnie i nie wyrzekłszy ani grzecznego słówka na dobranoc powlókł się na swe legowisko. Kim natomiast spał bardzo mało, a przez głowę toczyły mu się myśli wyrażające się mową hindostańską:

„Słusznie tę grę nazwano wielką! Byłem przez cztery dni kuchcikiem w Quetcie, czekając na żonę owego męża, któremu wykradłem książkę. I to było częścią wielkiej gry! Z południa, Bóg wie z jak daleka, przybył Mahratta, z narażeniem życia uczestnicząc w wielkiej grze. Teraz ja pójdę hen daleko na północ, biorąc udział w wielkiej grze. Doprawdy, ona się przesnuwa przez całe Indie niby czółenko tkackie. A ten udział i tę swoją radość — uśmiechnął się do otaczającej go ciemności — zawdzięczam temu oto lamie. Poniekąd też Mahbubowi Alemu... a także i pułkownikowi Creightonowi, ale przede wszystkim świętemu mężowi. Ma on rację... świat jest wielki i pełen dziwów... a ja jestem Kim... Kim... Kim... sam jeden... jednostka... wśród tego wszystkiego. Ale chciałbym zobaczyć tych cudzoziemców z libelami i łańcuchami mierniczymi...”

— Jakież było zakończenie wczorajszej pogawędki wieczornej? — ozwał się lama, odprawiwszy modły.

— Nadszedł jakiś wędrowny olejkarz... dybigarnek w domu sahiby. Pobiłem go dowodami i modlitwami, stwierdzając, że nasze czary są skuteczniejsze od jego farbowanych cieczy.

— Och, te moje czary! Czy cnotliwa niewiasta domaga się nowych?

— Bardzo stanowczo.

— Więc trzeba je zapisać, bo inaczej ona mnie ogłuszy swym wrzaskiem.

Jął domacywać się swego piórnika.

— Na równinach — rzekł Kim — zawsze bywa ludzi za wiele. W górach, o ile zdołałem pojąć, jest ich mniej.

— Ach, te góry... i śnieg na górach!... — to mówiąc, lama oddarł cienki skrawek papieru nadający się do umieszczenia w amulecie. — Ale co ty wiesz o górach?

— Są one bardzo blisko — odrzekł Kim, pchnąwszy drzwi na oścież i zapatrzył się w długie, pełne ciszy pasmo Himalajów, gorejące pozłotą brzasku. — Nigdy nie wstąpiłem tam nogą, co najwyżej w przebraniu sahiba.

Lama węszył uważnie, skąd wiatr nadciąga.

— Jeżelibyśmy poszli na północ — mówił Kim, zwracając się z tym zapytaniem do wschodzącego rąbka słońca — to czyż nie uniknęlibyśmy skwaru w czasie południa, idąc chociażby wśród tych niższych wzgórków?... Czy czar już gotów, o mężu święty?

— Napisałem imiona siedmiu bzdurnych diabłów... z których żaden naprawdę nie wart jest i ziarnka piasku. Tak to głupie baby zwodzą nas z Drogi zbawienia.

Spoza gołębnika wytarabanił się Hurree Babu, ostentacyjnie według rytuału czyszcząc sobie zęby. Ten otyły mężczyzna, obdarzony tęgimi łydami, byczym karkiem i potężnym głosem, nie wyglądał wcale na „bojaźliwego człeka”. Kim prawie nieuchwytnym ruchem dał mu znak, że sprawa jest na dobrej drodze; przeto Hurree Babu, dokończywszy rannej toalety, podszedł do lamy i powitał go kwiecistym przemówieniem. Śniadanie, ma się rozumieć, zjedli oddzielnie; niebawem zaś stara jejmość, mniej więcej przysłonięta firankami okna, zagadnęła ich znów w żywotnej kwestii kolek w żołądku infanta, wywołanych niedojrzałymi owocami mango. Prawdę powiedziawszy, wiadomości lekarskie lamy oparte były jedynie na... sympatii. Wierzył, że łajno czarnego konia zmieszane z siarką i noszone w skórce wężowej było skutecznym środkiem przeciw cholerze; w każdym razie jednak symboliczność interesowała go więcej niż wiedza. Hurree Babu z czarującą uprzejmością odnosił się do tych poglądów, tak iż lama nazwał go grzecznym doktorem, na co Hurree Babu odparł, że jest sam po prostu zwykłym partaczem w dziedzinie mistyki, ale przynajmniej — za co Bogu niech będą dzięki — wie, że znalazł się wobec prawdziwego mistrza; wprawdzie ongi pobierał naukę we wspaniałych salach wykładowych w Kalkucie, u sahibów, którzy nie szczędzą na to grosza; lecz po raz pierwszy zaczął sobie uświadamiać, że poza ziemską mądrością była jeszcze inna mądrość — wzniosła i dalekosiężna nauka zdobyta rozmyślaniem.

Kim przyglądał się z zazdrością. Oto ten Hurree Babu, którego znał dotychczas — ckliwy, rozwlekły, nerwowy ślamazara — zginął bez śladu; również przepadł gdzieś bezczelny olejkarz wczorajszy. Zamiast niego był tu człek wytworny, ugrzeczniony, uważny — rozsądny i światły wychowaniec surowej szkoły życia, chłonący mądrość płynącą z ust lamy. Stara jejmość zwierzyła się Kimowi, że te niebywałe wyżyny rozmowy są jej niedostępne. Lubiła czary suto zapisane atramentem, który można było spłukać wodą, przełknąć i kwita. Na cóż innego mogliby się jeszcze przydać bogowie? Lubiła mężczyzn i kobiety i umiała o nich gwarzyć: o książątkach, których ongi znała; o swej młodości i urodzie; o spustoszeniach wyrządzanych przez lamparty i wybrykach zakochanych Azjatów; o podatkach i ubezpieczeniach, obrzędach pogrzebowych. O swoim zięciu (o tym tylko napomykała, z czego łatwo było wysnuć dalszy wątek), o opiece nad młodzieżą i o zgorszeniu naszego wieku. Kim, tak przejęty życiem tego świata, jak ona rychłym tegoż opuszczeniem, chłonął wszystko uważnie, podwinąwszy nogi pod rąbek swej sukni; tymczasem lama kruszył jedną po drugiej teorię leczenia ciała wysuwaną przez Hurreego Babu.

W południe Babu przytroczył do pleców skrzynkę z lekarstwami okutą mosiądzem, wziął w jedną rękę patentowane buciki skórzane, używane na ceremonialnych przyjęciach, w drugą zaś modro-biały190 parasol i ruszył na północ w stronę Doon, gdzie, jak mówił, czekali go z utęsknieniem pomniejsi książęta tamtejszych okolic.

— My, chelo, wyruszymy z nastaniem wieczornego chłodu — rzekł lama. — Ten lekarz, obeznany z medycyną i grzecznością, utrzymuje, że wśród tych niższych wzgórz mieszka ludność bogobojna, zacna i bardzo spragniona nauczyciela. Za czas niedługi, jak mówi hakim, wejdziemy w chłodne sfery powietrza, przesycone wonią sosen.

— Idziecie w góry... i to przez Kulu? O trzykroć szczęśliwi — jęła się drzeć babina. — Gdyby nie to, że na kark mi spadła piecza nad gospodarstwem, wzięłabym palankin... ale to byłoby zuchwalstwem i mogłoby narazić moje imię. Oho! Znam tę drogę... znam każdą jej odległość. Wszędzie doznacie tam miłosierdzia... nie odmawiają go ludziom, którym dobrze patrzy z oczu. Wydam zlecenia, by zaopatrzono was w żywność. Czy może dać wam służącego, by wam wskazywał drogę? Nie?... To przynajmniej nagotuję wam dobrego jadła.

— Jakaż to kobieta z tej sahiby! — ozwał się siwobrody Orias, gdy w izbie czeladnej rozlegała się wrzawa. — Nigdyć ona nie zahaczyła swego przyjaciela, ale też przez całe życie nie zahaczy tego, kto jej krzyw191. A jej frykasy... cmok! — i pogłaskał się po zapadłym brzuchu.

Były tam ciasta, były słodycze, było zimne kurczę duszone z ryżem i śliwkami — co wystarczyło, by objuczyć Kima nikiej192 muła.

— Jestem stara i do niczego — rzekła jejmość. — Nikt mnie teraz nie kocha... i nikt nie szanuje... ale mało kto pójdzie ze mną w zawody, gdy chodzi o składanie czci bogom i wystawanie nad garnkami w kuchni. Przyjdźcie tu jeszcze kiedy, o ludzie dobrej woli. Przyjdźcież, mężu święty i ty uczniu. Pokój zawsze będzie dla was przygotowany, zawsze was spotka serdeczne przyjęcie... Uważaj, bo tam kobietki nazbyt lgną do twego cheli. Znam ci ja kobiety kuluańskie. Miej się na baczności, chelo, żeby ci staruszek nie uciekł, kiedy poczuje znów swoje góry... Hej! Nie wysyp no bokiem worka z ryżem!... Pobłogosław memu domowi, o mężu święty, i wybacz swej słudze jej przywary!

Brzegiem namitki193 otarła stare, sczerwienione oczy i załkała na całe gardło.

— Kobiety są gadatliwe — ozwał się lama na koniec — ale to pochodzi jeno z ich słabości. Dałem jej czar. Ta kobieta jest przykuta do Koła żywota i całkowicie oddana pozorom doczesnym, lecz niemniej, chelo, jest ona cnotliwa, łaskawa i gościnna... z całej gorącości swego serca. Kto zaprzeczy, iż ona mogłaby osiągnąć zasługę!

— Ja nie przeczę! — rzekł Kim, przewieszając sobie przez ramię obfite zapasy żywności. — W głębi ducha... gdzieś poza obrębem wzroku... starałem się wyobrazić sobie jej podobną istotę całkiem wyzwoloną z Koła... niepożądającą niczego, nierozkazującą... jak gdyby jaką mniszkę...

— I cóż, diabliku? — roześmiał się lama prawie w głos.

— Nie mogłem jej sobie taką wyobrazić.

— Ja też. Ale ona ma jeszcze przed sobą wiele, wiele milionów żywotów. W każdym z nich zapewne zdobędzie sobie nieco mądrości.

— A czy zapomni wtedy, jak przygotować na drogę potrawkę z szafranem?

— Twój umysł lgnie do błahostek. Bądź co bądź, nie brak jej zręczności. Czuję się pokrzepiony na całym ciele. Gdy dojdziemy do przedgórzy, przybędzie mi jeszcze sił. Hakim miał słuszność, gdy mówił mi dziś rano, że dech ciągnący od śniegów zdmuchuje z człowieka dwadzieścia lat życia. Na czas pewien pójdziemy w góry... pomiędzy wierchy194... kędy huczą śnieżne roztopy i szumią drzewa... Hakim mówił, że w każdej chwili możemy wrócić na równiny, bo pójdziemy se195 ino196 brzeżkiem tych uroczych okolic. Hakim jest pełen mądrości, jednakowoż wcale nie masz w nim pychy. Wspomniałem mu... było to, gdyś ty rozmawiał z sahibą... wspomniałem mu o zawrotach głowy, jakie chwytają mnie w nocy, on zaś na to powiada, że pochodzi to z nadmiernego gorąca... i że wyleczy mnie tylko chłodniejsze powietrze. Po zastanowieniu mnie samemu dziwnym się wydawało, że nie pomyślałem o tak prostej kuracji.

— Czy opowiadałeś mu o swych poszukiwaniach? — zapytał Kim z odcieniem zazdrości. Wolał wpływać na lamę własną jego mową a nie szalbierstwami Hurreego Babu.

— A pewnie. Opowiadałem mu swój sen, a nadmieniłem też, jakim sposobem zdobyłem sobie zasługę, przyczyniając się do twego wykształcenia.

— Nie mówiłeś, że jestem sahibem?

— Po co? Mówiłem ci już wiele razy, że jesteśmy jedynie dwiema duszami szukającymi wybawienia. On powiedział... i ma w tym słuszność... iż rzeka zbawienia wytryśnie tak, jak mi się śniło... choć nawet pod mymi stopami, gdyby tak było potrzeba. Otóż widzisz, gdy znajdę Drogę, która wyzwoli mnie z Koła, czyż potrzebuję się kłopotać o znalezienie drogi wiodącej przez ugory ziemskie... co są jeno złudą? Byłoby to niedorzecznością.