Księżniczka - Zofia Urbanowska (nasza biblioteka txt) 📖

61. niewypłatny — dziś: niewypłacalny. [przypis edytorski]

62. nazwisko (tu daw.) — nazwa. [przypis edytorski]

63. bulwark (daw.) — nabrzeże, bulwar. [przypis edytorski]

64. Dumme, verfluchte Polin (niem.) — głupia, przeklęta Polka. [przypis edytorski]

65. berlinka — tu: statek rzeczny. [przypis edytorski]

66. ten serwis, coś go to między węgle schowała, jakeśmy przejeżdżali przez komorę — mowa o przemycaniu kosztownego serwisu (kompletu naczyń) podczas przekraczania granicy i o komorze celnej. Akcja Księżniczki dzieje się z zaborze rosyjskim, a Niemcy na berlinkach wozili węgiel z Prus. [przypis edytorski]

67. Ten las Ofmana, co stąd na tratwach do Prus popłynie przerobiony w warsztatach niemieckich (...) powróci tutaj, a Polacy za niego dobrze zapłacą; bo, widzisz, ten naród (...) woli kupować rzeczy gotowe niż je sam robić. — to twierdzenie i dalsze myśli są inspirowane merkantylizmem, sposobem myślenia o ekonomii, wyznawanym w XIX w. (a powstałym w wieku XVII). Merkantylizm głosił, że państwa europejskie są dla siebie wzajemnie konkurentami i mogą się bogacić kosztem sąsiadów, a kluczem do bogactwa i potęgi jest dodatni bilans handlowy, czyli wytwarzanie i sprzedawanie za granicą większej ilości towarów, niż się sprowadza. [przypis edytorski]

68. Drang nach Osten (niem.: dążenie na wschód) — hasło głoszone w XIX w. przez nacjonalistów niemieckich, postulat ekspansji gospodarczej Niemców na ziemie słowiańskie. [przypis edytorski]

69. Otto von Bismarck (1815–1898) — niemiecki polityk, premier Prus (1862–1873), kanclerz Niemiec w latach 1871–1890, w 1870 r. doprowadził do wybuchu wojny francusko-pruskiej, której wynikiem było zjednoczenie Niemiec. [przypis edytorski]

70. Kulturkampf (niem.: walka o kulturę) — tendencja polityczno-społeczna w Niemczech w latach 70. XIX w., inspirowane przez kanclerza Bismarcka dążenie do ograniczenia wpływów kościoła katolickiego w Niemczech, połączone z germanizacją Słowian na terenie Prus. [przypis edytorski]

71. nasz kanclerz — kanclerz Niemiec Otto von Bismarck (1815–1898). [przypis edytorski]

72. najezdnicze zamachy żeglarzy północy — mowa o najazdach szwedzkich w XVII w. [przypis edytorski]

73. narażać — tu: zrażać. [przypis edytorski]

74. Historia narożnej kamienicy — właśc. Powieść prawdziwa o narożnej kamienicy w Kukorowcach pióra Ignacego Krasickiego, napisana w 1794 r. alegoryczna opowiastka o kilkusetletnich losach budynku w małym miasteczku, symbolizujących dzieje Polski. [przypis edytorski]

75. Władysław Anczyc (1823–1883) — pisarz, działacz społeczny i wydawca. Poemat Tyrteusz jest alegorią, autor pisząc o upadku starożytnej Sparty robi aluzję do Polski pod zaborami. [przypis edytorski]

76. zrobić dobrą partię (daw.) — znaleźć dobrego, bogatego kandydata na męża; dobrze wyjść za mąż. [przypis edytorski]

77. porte-bonheur (fr.: przynoszący szczęście) — amulet; wisiorek, bransoletka lub kwiatek noszony „na szczęście”. [przypis edytorski]

78. szwajcar — odźwierny, służący stojący w drzwiach hotelu. [przypis edytorski]

79. mleczarnia — tu: bar mleczny. [przypis edytorski]

80. antykwarnia — dziś: antykwariat. [przypis edytorski]

81. kraść kogoś (daw.) — okradać kogoś. [przypis edytorski]

82. kundman (daw., z niem. Kunde) — klient. [przypis edytorski]

83. stara Mośkowa (...) w peruce — w daw. Polsce religijne Żydówki, mężatki i wdowy, goliły głowy, a ludziom pokazywały się w peruce lub, jeśli nie miały na nią pieniędzy, w chustce na głowie. [przypis edytorski]

84. kto cię schował w swoim domu przed pijanymi chłopami, co ci powybijali szyby w sklepie, wtenczas, kiedy to pierze latało w powietrzu jak śnieg, a ulice i dachy były od niego białe — opis pogromu Żydów. Fala pogromów przetoczyła się przez zachodnią część Imperium Rosyjskiego w latach 80. XIX w. W pogromie warszawskim w Boże Narodzenie 1881 r. ucierpiało ok. 10 tys. Żydów, wiele biedniejszych rodzin straciło cały swój majątek, zdarzały się też pobicia i zabójstwa. [przypis edytorski]

85. ziarn — dziś raczej: ziaren. [przypis edytorski]

86. Golkonda — daw. miasto i forteca w płd. części Indii, położone w pobliżu kopalń diamentów i słynące z bogactwa; w XVI w. było niepodległym państwem, w 1687 r. zostało zdobyte i zniszczone przez armię Wielkich Mongołów. [przypis edytorski]

87. sprzęt — tu: żniwa, zbiory dojrzałych upraw. [przypis edytorski]

88. miejsce — tu: posada, zatrudnienie. [przypis edytorski]

89. Wasindźkaś okrutna (daw.) — jest pani okrutna. [przypis edytorski]

90. Z wysokich parnasów (...) A pfe, mościa panno, być taką! — jedna z wersji tradycyjnego poloneza staroszlacheckiego. [przypis edytorski]

91. kondemnata (daw., z łac.) — wyrok sądowy. [przypis edytorski]

92. alternata (daw., z łac.) — tu: odmiana, zmienność. [przypis edytorski]

93. płakała, gdy bliski jej krewny, człowiek pięćdziesięcioletni, który w jednej parafii przez trzydzieści lat pełnił obowiązki kapłańskie, musiał iść na tułaczkę z żoną i dziećmi — mowa o księdzu unickim, szykanowanym przez władze carskie w zaborze rosyjskim. Kościół unicki (greckokatolicki) powstał na terenie Polski w 1596 r. w wyniku unii brzeskiej, łączył prawosławny obrządek i tradycję (w tym zwyczaj zakładania rodzin przez księży) z podporządkowaniem władzy papieża. Rząd rosyjski dążył w XIX w. do przywrócenia prawosławia na terenie dawnej Polski. [przypis edytorski]

94. synek naszej ciotki kołatał do wszystkich z kolei gimnazjów w Warszawie, nie mogąc się dostać do żadnego dla braku miejsca — jedną z form represji za dążenia niepodległościowe Polaków było zamykanie szkół. [przypis edytorski]

95. płakała, gdy garstki pijanych włóczęgów i obałamuconych dzieci rozbijały bezkarnie po ulicach Warszawy sklepy żydowskie i niszczyły ich mienie — nawiązanie do pogromu warszawskiego, który miał miejsce w Boże Narodzenie 1881 r. Zabito wówczas 2 osoby, 24 zostały ranne, 1000 rodzin straciło środki do życia, zniszczono mienie 10000 Żydów. [przypis edytorski]

96. wykonywam — dziś: wykonuję. [przypis edytorski]