Inwazja jaszczurów - Karel Čapek (gdzie można przeczytać książkę za darmo .TXT) 📖
Kapitan van Toch to typ bohatera jak z powieści Conrada: łączący w sobie cechy nieco gburowatego mizantropa i nieco infantylnego romantyka. Wiedziony swoistym poczuciem misji cywilizacyjnej, zmieszanym z rozczuleniem czy współczuciem, postanawia pomóc pewnym istotom żyjącym u wybrzeży jednej z wysp w pobliżu Sumatry i sprawić, aby mogły obronić się przed napaściami rekinów. Sytuacja zaczyna rozwijać się zgodnie z prawami powszechnie rządzącymi psychiką ludzką i mechanizmami społecznymi: wkrótce świat staje u progu apokalipsy…
Futurystyczna wizja Karela Čapka była odczytywana jako odpowiedź na drapieżną ekspansję faszyzmu, nacjonalizmu, kolonializmu i kapitalizmu lat 30. Przede wszystkim jednak Inwazja jaszczurów wiele mówi o uniwersalnych problemach ludzkości. Poruszając istotne problemy, pisarz nie traci poczucia humoru i charakterystycznego pogodnego dystansu, właściwego zresztą w ogóle literaturze czeskiej.
Wydana w 1936 r. Inwazja jaszczurów (wcześniej w odcinkach publikował ją dziennik „Lidové noviny” w l. 1935–1936) to nie tylko klasyka światowej powieść fantastycznonaukowej (fantazmatyczne związki ze współczesnym reptilianizmem niech ocenią czytelnicy). Karel Čapek dał w niej również wyraz awangardyzmowi epoki: wykorzystał różne gatunki (depesza, sprawozdanie, reportaż), umieszczając szereg komentarzy również w rozbudowanych przypisach. Tworzy to połączoną dynamicznym montażem całość polifoniczną i błyskotliwą.
- Autor: Karel Čapek
- Epoka: Dwudziestolecie międzywojenne
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Inwazja jaszczurów - Karel Čapek (gdzie można przeczytać książkę za darmo .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Karel Čapek
Moja pani i ja okazaliśmy nieopisaną radość i podziw wobec jego poprawnej, zrozumiałej wymowy.
— Niestety, nie ma tu nikogo, z kim mógłbym rozmawiać po czesku — prawił skromnie nasz nowy przyjaciel — i nawet nie jestem pewien, piąty przypadek liczby mnogiej słowa koń brzmi końmi czy koniami.
— Końmi — powiedziałem.
— O, nie, koniami! — wykrzyknęła żywo moja pani.
— Czy byłby pan łaskaw powiedzieć mi — zapytał nasz miły rozmówca z zapałem — co nowego słychać w naszej mateczce o stu wieżach, w Pradze?
— Rośnie, przyjacielu — odparłem ucieszony jego zainteresowaniem i w kilku słowach opisałem mu rozkwit naszej złotej metropolii.
— Jakże radosne są to wieści — mówił Płaz z nieskrywanym zadowoleniem. — A czy wiszą jeszcze na Mostowej Wieży ucięte głowy straconych czeskich panów?
— Już dawno nie — odparłem, nieco (przyznam się) zdziwiony jego pytaniem.
— To zaiste szkoda — stwierdził sympatyczny Płaz. — Była to cenna pamiątka historyczna. Niech nam Pan Bóg wybaczy, że tyle wspaniałych zabytków ucierpiało w czasie wojny trzydziestoletniej. Jeśli się nie mylę, czeska kraina została wtedy zamieniona w pustynię zbroczoną krwią i łzami. Całe szczęście przynajmniej, że nie zginął wtedy dopełniacz negacji. W tej książce piszą, że ponoć jest na wymarciu. Byłoby mi go bardzo żal, proszę pana.
— Ujęła więc pana również nasza historia! — zawołałem radośnie.
— Zaiste, proszę pana — odrzekł Płaz. — Zwłaszcza klęska białogórska i trzystuletnia niewola. Czytałem o nich bardzo dużo w tej książce. Jesteście zapewne bardzo dumni ze swej trzystuletniej niewoli. Były to niezwykłe czasy, proszę pana.
— Tak, ciężkie czasy — przytaknąłem. — Czasy ucisku i smutku.
— A jęczeliście? — pytał skwapliwie nasz przyjaciel.
— Jęczeliśmy, cierpiąc niewypowiedzianie pod jarzmem okrutnych ciemiężców.
— To mnie cieszy — odetchnął Płaz. — W mojej książce tak właśnie piszą. Bardzo się cieszę, że to prawda. To doskonała książka, proszę pana, lepsza niż Geometria dla wyższych klas szkoły średniej. Chciałbym kiedyś stanąć na tym pamiętnym miejscu, gdzie zostali straceni czescy panowie, a także na innych sławnych miejscach okrutnego bezprawia.
— Powinien pan nas odwiedzić — zaproponowałem mu serdecznie.
— Dziękuję za to miłe zaproszenie — skłonił się Płaz. — Niestety, nie jestem tak dalece samodzielny w moich poczynaniach...
— My byśmy pana kupili! — zawołałem. — Chcę przez to powiedzieć, że być może moglibyśmy dzięki zbiórce narodowej zapewnić środki, które umożliwiłyby panu...
— Serdeczne dzięki! — mruknął nasz przyjaciel wyraźnie wzruszony. — Słyszałem jednak, że woda w Wełtawie jest niedobra. My bowiem chorujemy w rzecznej wodzie na nieprzyjemną dezynterię. — Po czym zamyślił się odrobinę i dodał: — Ciężko byłoby mi też opuścić mój miły ogródek.
— Ach — wykrzyknęła moja pani — ja też jestem zapaloną ogrodniczką! Jakże byłabym panu wdzięczna, gdyby mi pan pokazał okazy tutejszej flory!
— Z największą przyjemnością, droga pani — odparł Płaz, kłaniając się grzecznie. — Czy nie będzie pani przeszkadzało to, że mój ogródek znajduje się pod wodą?
— Pod wodą?
— Tak, dwadzieścia dwa metry pod wodą.
— A jakie kwiaty pan tam hoduje?
— Morskie sasanki — prawił nasz przyjaciel — w kilku rzadkich odmianach. Również morskie rozgwiazdy i morskie ogórki, nie licząc krzewów koralowych. „Szczęśliwy, kto hodował dla swej ojczyzny jedną różę, jeden szczep”, jak powiada poeta [Tym poetą jest František Ladislav Čelakovský, a utwór, z którego pochodzi cytowany dwuwiersz, znajduje się w tomie Růže stolistá (1892); przyp. tłum.].
Z żalem musieliśmy się pożegnać, gdyż statek dawał już znak do odjazdu.
— A co by pan przekazał, panie... panie... — jąkałem się, nie wiedząc, jak nasz miły druh się nazywa.
— Nazywam się Boleslav Jablonský — Płaz nieśmiało uprzedził nasze pytanie. — Jest to według mnie ładne nazwisko. Wybrałem je z mojej książki [Jablonský, Boleslav, właśc. Karel Tupý (1813–1881) — czeski poeta romantyczny, ksiądz katolicki, orędownik zbliżenia czesko-polskiego; przyp. tłum.].
— Co by pan, panie Jablonský, chciał przekazać naszemu narodowi?
Płaz zamyślił się na chwilę.
— Powiedzcie swoim rodakom — odrzekł w końcu głęboko poruszony — powiedzcie im, żeby nie ulegli starym słowiańskim waśniom... i żeby chowali we wdzięcznej pamięci Lipany [pod Lipanami w 1434 r. miało miejsce starcie zbrojne pomiędzy katolicką i utrakwistyczną szlachtą czeską a taborytami, radykalnym odłamem husytów, uważane za jedną z ważniejszych bitew w dziejach Czech; przyp. tłum], a zwłaszcza Białą Górę [Biała Góra: miejsce największej klęski w historii Czech w bitwie pomiędzy siłami czeskich protestantów a wojskami katolickich Habsburgów, stoczona 8 listopada 1620 r.; przyp. tłum]! Czołem, moje uszanowanie — skończył nagle, starając się opanować emocje.
Odpływaliśmy łodzią zamyśleni i wzruszeni. Nasz przyjaciel stał na skale i machał nam ręką; zdawało nam się, że coś woła.
— Co on wołał? — spytała moja pani.
— Nie wiem — odparłem — ale brzmiało to jakby: proszę pozdrowić pana burmistrza Baxę [Baxa, Karel (1863–1938), czeski prawnik i polityk, był wielokrotnie wybierany na burmistrza Pragi i pełnił tę funkcję w latach 1919–1937; red. WL].
[przypis autorski]„Liga Ochrony Płazów zwraca się przede wszystkim do was, kobiety, żebyście w interesie przyzwoitości i dobrych obyczajów przyczyniły się pracą swych rąk do wielkiej akcji, której celem jest zaopatrzenie Płazów w odpowiednią odzież. Najbardziej odpowiednia do tego jest sukienka o długości 40 cm, szeroka w pasie na 60 cm, najlepiej ze wszytą gumką. Zaleca się sukienkę złożoną w fałdy (plisowaną), która dobrze pasuje i umożliwia większą swobodę ruchów. Dla krajów tropikalnych wystarczy fartuszek zawiązywany w pasie, wykonany z całkiem prostego materiału nadającego się do prania, ewentualnie z części waszych starszych ubrań. Pomóżcie tym biednym Płazom, żeby pracując w pobliżu ludzi, nie musiały pokazywać się bez jakiegokolwiek ubrania, co zapewne obraża ich poczucie wstydu i dotyka nieprzyjemnie każdego przyzwoitego człowieka, szczególnie każdej kobiety i matki”.
[przypis autorski]W ten sposób cała sprawa została pod względem prawnym zakończona. Nie wiadomo, jak urząd portowy w A poradził sobie z tą trudną sytuacją, ale ten przypadek pokazał, że Problem Płazów trzeba będzie koniecznie uregulować także za pomocą nowych przepisów prawnych.
[przypis autorski](Nadmieńmy tu w luźnym związku, że zwłaszcza w prasie amerykańskiej od czasu do czasu pojawiała się informacja o dziewczynach, które ponoć podczas kąpieli zostały zgwałcone przez Płazy. Dlatego w Stanach Zjednoczonych mnożyły się przypadki, gdy Płazy były chwytane i linczowane, a głównie palone na stosie. Daremnie uczeni występowali przeciwko temu ludowemu zwyczajowi, twierdząc, że z przyczyn anatomicznych takie przestępstwo jest ze strony Salamander fizycznie niemożliwe. Wiele dziewcząt przysięgało, że były molestowane przez Płazy, dzięki czemu dla każdego porządnego Amerykanina sprawa była jasna. Potem cieszące się popularnością palenie Płazów zostało ograniczone przynajmniej przez to, że mogło się odbywać tylko w soboty i to pod dozorem strażaków. Wtedy też powstał Ruch Przeciwko Linczowaniu Płazów, na którego czele stał czarnoskóry wielebny Robert J. Washington i do którego zgłosiły się setki tysięcy ludzi, jednak bez wyjątku samych czarnoskórych. Amerykańska prasa zaczęła twierdzić, że ten ruch ma znamiona ruchu politycznego i wywrotowego. Dlatego dochodziło do napadów na dzielnice czarnoskórych i spalono wielu mieszkańców, którzy w swych kościołach modlili się za Braci Płazy. Niechęć wobec nich osiągnęła szczyt, gdy od podpalonego murzyńskiego kościoła w Gordonville zajęło się całe miasto. Ale to nie należy już bezpośrednio do historii Płazów.)
Spośród udogodnień i korzyści, które faktycznie stały się udziałem Płazów, wymieńmy przynajmniej niektóre: każda Salamandra miała swoją metrykę i była zarejestrowana w miejscu pracy; musiała mieć urzędowe pozwolenie na pobyt; musiała płacić podatek pogłówny, który odprowadzał za nią pracodawca i potrącał jej go z wyżywienia (ponieważ Płazy nie dostawały wynagrodzenia w pieniądzach). Podobnie musiała płacić najemne za zamieszkiwany kawałek wybrzeża, powszechne narzuty, opłaty za postawienie drewnianego ogrodzenia, opłaty szkolne i inne obciążenia publiczne. Po prostu musimy lojalnie przyznać, że pod tym względem postępowano z nimi tak jak z innymi obywatelami, doświadczały więc jednak jakiegoś równouprawnienia.
[przypis autorski]
Uwagi (0)