Dziecko salonu - Janusz Korczak (czytać .TXT) 📖
Dziecko salonu to zaskakująca powieść modernistyczna. Wyrasta z tej formacji kulturowej, ale ją rozsadza, pozostawiając czytelnika w pewnym zdumieniu. Można ją bowiem odczytywać na wielu poziomach: jako krytykę mieszczańskiej moralności, apoteozę indywidualnego buntu, a także jako opowieść o krzywdzie ludzkiej i cierpieniu, determinujących życie jednostki, ale i całych pokoleń (o krzywdzie dziedziczonej).
Bohaterem i narratorem jest syn fabrykanta mydła, który po powrocie z zagranicy nie może odnaleźć się w mieszczańskiej rzeczywistości. Po próbie samobójczej opuszcza dom i schodzi po drabinie społecznej, poszukując prawdziwego życia i materiału na książkę. Odkrywa on przede wszystkim krzywdę istnienia — swojego i cudzego. Jest to tak dojmujące, że bohater przestaje notować, milknie, a powieść kończy się jego krzykiem.
To nie jest powieść dla dzieci, chociaż są one jej bohaterami. Na ich przykładzie bowiem najjaskrawiej widać niesprawiedliwość i krzywdę społeczną. Co istotniejsze, dzieci są urabiane przez rodzinę — swoisty aparat ucisku — tresowane do swych ról. Ograbia się je z człowieczeństwa, tłumi w nich potrzeby duchowe i wyższe instynkty, by spełniały oczekiwania rodziców i społeczeństwa — dotyczy to tak samo rodzin mieszczańskich, jak proletariackich.
Warto zwrócić uwagę na formę powieści. Choć zasadniczo jest ona rodzajem pamiętnika, wewnątrz znajdują się szkice literackie bohatera, pomysły powieściowe, późniejsze jego redakcyjne poprawki (często o charakterze autoironicznym). Z dzisiejszego punktu widzenia stanowi intrygujący eksperyment formalny, od którego nie odżegnałby się późniejszy o sto lat postmodernizm.
- Autor: Janusz Korczak
- Epoka: Dwudziestolecie międzywojenne
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Dziecko salonu - Janusz Korczak (czytać .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Janusz Korczak
— Gospodarze — kto pije, mordy spod pierzyny.
Głowy senne podnoszą się. — Butelka pierwsza przechodzi od łóżka do łóżka. Potem druga.
— Wiesz: Gabryś ujął... Ruda już się tuknęła i lepiej... A Leszcz także cwany.
— Bo noo?
— Bednarz czekał, aż mu wyszykują. — Koza odeszła od Kaliny: poczeka, jak ja mu nastręczę. — A Brodaty lujów ściąga, ale się narwie278.
— To ręka?
— Ano: ręka.
— Pamiętaj.
— No... no...
Silne to — gnie, zmusza i nie pozwala przeczyć. Lata nawarstwiały moc czarną, bezwzględną i mściwą. — Tu bezkarnie zaglądać nie można.
Butelka od ust do ust. Pustą w kąt ciska i w nową uderza dłonią, żeby korek wyskoczył.
— Macie i wy, chrabąszcze.
— Nie dawać im.
— Niech piją: nic!
Krzyk rozpycha gardło, rani tchawicę — wydziera się w tę noc.
— Jasiek, chodź do mnie.
Kometa zachłysnął się, rękami przycisnął piersi, zerwał się rozpaczliwym ruchem — wstał, przechylił naprzód, oparł o poręcz kołyski i rzygnął kaszlem suchotniczym — śmierdzącą ropą, zmieszaną z alkoholem.
— Nie mogę już pić.
— To zdychaj... Chodź, Janek.
— Gdzie?
— Chodź ze mną.
— A Kometa?
— Niech zdycha. Kiedy pić nie może, to niech zdycha... Ty myślisz, Janek... Co będziesz tu z tą hołotą robił?... Ty nie znasz Pajęczyny i Komety: sitwa im się rozlazła... Cholery, psiekrwie... Oni wiedzą... Chodź na zakąskę... Ty także, psiacie... Ooo!
Bełtało się w nim coś, rozpierało — szykowało.
— Chodź na kwaśną zakąskę... My już razem, co?... Jedna trochę utyka... Ja na dorobku... Ty edukowany, będziesz listy galante279 pisał... Ja głowę mam, tylko to draństwo krew pije... Nic nie wyjdzie... A po wódce dobre kwaśne jabłka... Oni tylko dla siebie wszystko... Wy tak, to i ja tak... Ja jeszcze wyrachuję...
Zagłuszał się — zmagał.
Zaułek, czarna sień — kwadrat stęchlego podwórza. — Uderzył w drzwi. — Haczyk z wewnątrz odskoczył...
— Eee...
Odkręcił knot lampki, płomień z sadzami buchnął w górę.
Zatoczył szerokim ruchem półkole. Wybełkotał:
— To bogactwo moje.
Nora straszna, gdzie musi żyć zbrodnia.
Tknął palcem w powietrze:
— No, ta moja, a ta twoja, albo ta moja, a ta twoja... Utyka, ale to nic: zatańcować można.
Patrzę w jego oczy zamglone, szklane, nieprzytomne, zbielałe.
Nieludzką siłą opanowałem krzyk bladego przerażenia... Utkwił klinem stężałym: ani przełknąć, ani wykrztusić.
— Janek... Janek... Janek, ty świnio... Co?... Ja ci mówiłem... Ja ci mówiłem, że kwaśna zakąska... Ja ci psiakrrr... mówiłem.
Siedzą obie na nędznym łóżku, nieme i nieruchome... Czarny śnieg sadzy płatami fruwa w powietrzu.
Trzymam go za rękę... Wpijam się pazurami... Tracę moc pogromcy... Zmagamy się wzrokiem.
Tupnął nogą.
— Tyyyyy...
Twarz mu dygotała.
— Ty myślisz, że ja drań... Ty... Ja ciebie...
Sięgnął chorym ruchem ku cholewie.
— Ja ci bebechy...
Szarpnął rękę, uderzył w lampkę — spadła i zgasła.
— Jezus — usłyszałem szept — zabije.
Zaszamotało się jakieś ciało i runęło. Upadłem. — Skurczona ręka biła moją rękę o podłogę.
Usłyszałem bose kroki.
W piekle tak jest.
— Gdzie zapałki? — pytał głos dziecinny.
— Zaraz.
Ciało biło się, podrzucane, po podłodze.
— Niech pan wstanie.
Zaświeciły stoczek.
— Niech się pan nie boi: on ma ciężką chorobę... Żeby nie to, to mógł pana dźgnąć... On od wczoraj już breweriował.
Chory prężył się i rozkurczał — pluł pianą gęstą. — Szedł od niego zgniły smród.
— Trzeba go rozebrać... Niech pan pomoże... Bo to nasz stryj.
Koszula jej się rozwarła: zobaczyłem pierś dziecka, pełną sińców. Starsza mogła mieć lat trzynaście; utykała: gruźlicze zapalenie stawu biodrowego.
Gdybym ujrzał w lustrze własną twarz, tobym się przeraził... One nie jego, ale mnie się bały.
— Idź pan sobie — iiidź.
Jeszcze się odwróciłem... Bił głową o podłogę. One w kucki przy nim.
— Fela, trzymaj głowę.
Wyszedłem.
Na ulicy stanąłem pod murem...
Stróż nocny się zbliża. Stoi przede mną.
— Idź do domu — mówi.
A ja mu cicho odpowiadam:
— Odejdź, bo ciebie pokąsam. Odejdź, bo ciebie pokąsam.
— Bo cię zaaresztuję.
— ...Bo pokąsam... bo posąkam... bo pokamsą... bo sąpokam... bo pokąsąsam... bo po...są...ką...są...sam...
Uwagi (0)