Dziecko salonu - Janusz Korczak (czytać .TXT) 📖

class="paragraph">— Nic nie szkodzi. Niech pan Jan zejdzie: napije się pan Jan wódki i ja coś zjem, bo stara chciała dać herbatę, ale się spieszyłam.

— I pani nic nie jadła od obiadu?

— Ja nie byłam na obiedzie, bo miałyśmy robotę pilną.

— A ten narzeczony starej nie czepia się już?

— A co mnie to może obchodzić? — Chodźmy na dół.

Głodna, cicha pracownica....

Pierwsza grupa zasiadła do stołu. Na górze tańczą.

Wchodzi Adam. — Średniego wzrostu, krępy, łysawy, z bródką w klin — ma wyraz twarzy ostry, stanowczy, prawie niemiły. — Dziwnie odbija jego blada, poważna twarz pośród czerwonych, zaognionych twarzy biesiadników.

— Dlaczego tak późno?

— Zaczytałem się — odpowiada.

Usiadł obok mnie.

— Pan Jan, nieprawda?

— Ten sam.

— Czytał pan Faraona Prusa?

— Czytałem.

— I cóż? Ani się stary spodziewa, że napisał wielką satyrę na burżuazyjno-biurokratyczny ustrój dzisiejszych czasów. Widzi pan, co to jest talent, co to jest intuicja: on pomimo woli pcha tam, gdzie należy.

Doznałem wrażenia, jak gdyby między moim pocałunkiem a jego mową istniał jakiś związek.

Pragnąłem, aby mówił dalej: może mi to pozwoli rozwikłać splątane nici.

— Wiem, że nie znajdę prawdy bezwzględnej, wiem, że po dniach wiary ogarnie mnie znów na czas pewien znużenie i zniechęcenie. Ale rozumiem, że w myślach i uczuciach człowieka nie ma i być nie może ani spokoju, ani jednolitości. A przecież czyny muszą mieć stały kierunek i jednakie natężenie — bo inaczej nic nigdy nie da się zrobić.

— A pan sądzi, że tak można?

Nachylił się ku mnie, położył twardą rękę na stół i powiedział krótko i mocno:

— Trzeba, panie Janie — a więc można...

Posłano do Żyda po kosz piwa. Podano pieczeń z makaronem, kotlety z kartoflami.

Po kolacji Wilczek poszedł spać do Maja, żeby rano nie spóźnić fabryki. — Grosik zasnął jak kamień i położono go z dziećmi u Tomaszów.

Zabawa się rwać poczęła: brakło młodzieży. Tańczono jeszcze godzinę i drugą, ale myśl o jutrzejszym dniu roboczym płoszyła wesele. Kobiety rade by jeszcze pohasać, ale mężczyzn ciągnęło do łóżek.

Godzina druga — bal skończony. Z dala dobiegają odgłosy hulaszcze — tam nad ranem zjechało Pogotowie, bo kogoś zraniono podobno butelką: ostra musiała być butelka...

Wnosimy łóżka — byle dwa — resztę jutro się za dnia zrobi. Kobietom w głowach się kręci od wódki, od tańca i krzątaniny.

W mieszkaniu naszym nocują tylko: Wilczkowa, Grosikowa, mały Stasiek, który do końca dotrzymał, niemowlę w kołysce i ja.

Leżę z otwartymi oczami. Za oknem wicher wyje i głosi straszne prawdy, ale ja ich nie potrafię zrozumieć. Zmora tłoczy mi piersi: pianę ma na ustach i w oczach, ale ja się jej nie boję. Czasem uchwycę myśl jakąś w locie, ale mi się wnet wyrywa bez trudu i ucieka. Znużony jestem aż do bólu.

Oto nie ma we mnie ani siły czynu, ani siły chcenia — oto jestem piłką, którą życie podrzuca, uderza nią o ścianę i chwyta dla zabawy — oto jestem czółenkiem z wydartego z kajetu papieru, które chłopiec puścił na rynsztok i popycha patykiem, a lekki podmuch wiatru lub ciężar kamyka zatopi w wodzie ściekowej. Nie ma we mnie ani w życiu moim żadnego dziejowego sensu — istnienie moje z niczym się nie wiąże — odosobnione jakieś i boleśnie żartobliwe — bańka z mydła — balonik na nitce — pozłota wyschłego orzecha z choinki — nic, które myśli, rozumie całą swą bezwartość — i cierpi...

Nagle Wikcia płakać zaczyna przez sen. Ciężko chwyta powietrze. Budzi się i szlocha w głos.

— A tobie co? — pyta sennie matka.

— Śniło mi się...

— Owa, śniło się. Wariatka.

Dziewczyna umilkła — stara znów chrapać zaczyna.

— Wikciu...

Czuję, że zadrgała; tchu mi brak.

— Chodź, Wikciu, powiedz, co ci się śniło?

Mówię szeptem, niedostrzegalnymi poruszeniami drżących warg. Słyszę szmer jej kroków. Serce wali.

Usiadła na niskim stołku przy moim łóżku.

— No co?

— Śniło mi się, że ta suknia, cośmy dziś kończyły, to mi się śniło... że jak ją obszywałam, to mi się lampa przewróciła — o Jezu.

— I spaliła się?

— Nie, tylko cały przód — taka wielka plama.

— No nie płacz.

— Kiedy nie mogę.

— No nie płacz, nie płacz... nie płacz...

Gładzę jej włosy...

Rozumiałem coraz wyraźniej, że tak będzie, że się to wszystko układa od bardzo dawna — nie od tego pocałunku wcale — ale znacznie dawniej. Kto wie, czy nie dlatego jestem tu już miesiąc cały, czy nie dlatego właśnie wszystko, com tu mówił i robił, mówiłem i czyniłem — wszystko dla tej jednej chwili! — Jak to się wszystko dziwnie układa, dlaczego nie domyślałem się już wtedy, kiedy pijany Grosik zasypiał, a Wilczek szedł spać do Maja, żeby nie zapóźnić fabryki?... Dlaczego w moich notatkach prawie o niej nie wspominałem?... Dlaczego to się wszystko tak ułożyło zupełnie niezależnie od mojej woli?... Dlaczego jej się przyśniła ta suknia?... Dlaczego ja muszę być papierowym czółnem?...

— Nie płacz... nie płacz... nie płacz...

Tak mi się coś piętrzy i zapada w czaszce z głuchym łoskotem — słyszę wyraźnie jakieś gniewne pomruki — szmer — kołysanie się.

Gładzę jej włosy ruchem wahadłowym — oparła twarz o poduszkę, siedzi skurczona na stołeczku i płacze. — Ogarnęło mnie zabójcze lenistwo myśli...

Utkwiłem wzrok pod okno: tam spod okna patrzyło na nas dwoje oczu. Dziewięcioletni Stasiek nie spał — czuwał — patrzał na nas. — Dlaczego tak się stało — dlaczego ten malec nie usnął znużony — dlaczego się tak dziwnie złożyło? — On pewnie tak patrzał wiele razy, ale i dziś chciał widzieć, co będzie.

Rozróżniam teraz drobną jego postać, uniesioną nad posłaniem na ziemi.

— Połóż się, Wikciu, bo ci zimno tak siedzieć — podłoga zimna, a ty jesteś boso i w spódniczce.

Spojrzała na mnie bez łez.

— Idź, Wikciu, i zapomnij o tym, co ci się śniło.

Wstała powoli i poszła.

Mańka w kołysce zaczęła kwilić, potem płakać coraz głośniej.

— Pani Grosik, dziecko płacze!

Obudziła się.

— Ccccicho, lulaj, cccicho!

Po chwili znów cisza.

— Panie Janie — słyszę głos Grosikowej — panie Janie...

Stasiek znów się unosi ostrożnie na swym posłaniu.

Leżę nieruchomo na wznak — oddech nawet wstrzymałem; a w ręce, nogi i piersi wkręcają się powoli niewidzialne śruby. Nie czuję bólu, nie czuję nawet znużenia. Wiem, że już niedługo będzie tak, jak jest — że nie mogę być dłużej bezwartościowym „nic”, które tylko myśli i bądź co bądź cierpi chyba.

„Trzeba, panie Janie — a więc można”. — Kto mi to mówił?... Aha...