Świat pani Malinowskiej - Tadeusz Dołęga-Mostowicz (książki czytaj online .txt) 📖

nawet przed spłaceniem Jędrusiowej.

Schowała pieniądze do torebki, a widząc, że Feliks nie siada i stoi w pozycji wyczekującej, zerwała się:

— Dziękuję panu i do widzenia.

— Do widzenia pani. Wszystkich nas ten głupiec unieszczęśliwił. Życzę szczęśliwej podróży. Do widzenia. Rączki całuję.

W przedpokoju mignęła jej okrągła twarzyczka Kazi. Szybko zbiegła ze schodów i pieszo poszła na dworzec. Tu wypiła szklankę mleka, zjadła bułkę i, uprosiwszy kelnera, by ją na czas obudził, usnęła na krześle.

Nie pokrzepił jej jednak ten sen, jak i drzemka w wagonie. Przyjechała do Warszawy śmiertelnie znużona, lecz na spoczynek nie miała czasu. Najpierw wysłała Ewarystowi paczkę z żywnością, później trzeba było szukać pieniędzy. Od swojej dawnej szwaczki pożyczyła jeszcze tysiąc, Miszutka wreszcie wyszukał jej jakiegoś Fajncyna, lichwiarza, który zgodził się dać siedem tysięcy na dziesięć procent miesięcznie pod warunkiem dwóch solidnych żyr. Z zażyrowaniem było już łatwiej. Profesor Szubert dał swój podpis, drugie żyro dał Staszek Karaś.

— Po miesiącu, gdy ciocia wróci — kalkulowała Bogna — spłacę tego lichwiarza.

Wreszcie wszystko było uregulowane. Jaskólski dotrzymał słowa. Osobiście był u ministra i uzyskał jego zgodę na umorzenie sprawy. Pani Karasiowa załatwiła rzecz w prokuraturze, a Bogna sama w ministerstwie sprawiedliwości.

W południe przyjechała do urzędu śledczego, mając gotowe wszystkie potrzebne papiery. W brudnym, ciasnym pokoju czekała na załatwienie ostatnich formalności. Wreszcie przyprowadzili Ewarysta. Wyobrażała sobie, że ujrzy go złamanego, zgnębionego, z nieogoloną twarzą i w zniszczonym ubraniu. Toteż, gdy wszedł wyświeżony z jakimś uśmieszkiem na ustach i z ręką w kieszeni, doznała jakby rozczarowania. Nie mogła sobie sprecyzować dlaczego, ale odczuła przykrość, dotkliwą przykrość.

Ewaryst zbliżył się do niej swobodnie i przywitał się z taką miną, jakby w ogóle nic nie zaszło. Po raz pierwszy zrozumiała, że się go wstydzi. Nie mogła podnieść oczu, czując na sobie spojrzenia policjantów i kilku osób, oczekujących tu, jak ona. Tymczasem Ewaryst musiał pokwitować odbiór zegarka, portmonetki i innych drobnych przedmiotów, przy czym żartobliwie rozmawiał z urzędnikiem. Bogna zaciskała zęby, by nie wybuchnąć płaczem.

— No, chodźmy z tego przybytku — usłyszała nad sobą jego głos.

W milczeniu schodzili po schodach. Na rogu wsiedli do taksówki.

— Co jesteś taka smutna? — zapytał.

— Tak... nie jestem smutna...

— Zmizerniałaś. Pewno bardzo niepokoiłaś się o mnie? Co? — pochylił się ku niej i chciał pocałować.

Lekko, ale stanowczo odsunęła go. Nie zniosłaby teraz jego pieszczoty.

— Przestań — powiedziała — jesteśmy na ulicy.

— Więc cóż z tego?...

Wzruszył ramionami i dodał z goryczą:

— Ładnie mnie witasz.

— Ew... — zaczęła — Ew, czy ty nie rozumiesz...

— Czego?

— Że ja zbyt wiele... przecierpiałam.

Zaśmiał się sucho:

— Co ty powiesz?... To paradne! Ona przecierpiała. Ja w więzieniu siedziałem, musiałem spać na twardej pryczy, jeść jakieś paskudztwo, znosić najgorsze traktowanie, a teraz dowiaduję się, że to nie ja cierpiałem tylko ona!

Szofer obejrzał się i Bogna szepnęła:

— Nie mów tak głośno.

Wzruszył ramionami i umilkł.

— Dokądże to jedziemy? — zapytał, gdy auto skręciło ku Wspólnej.

— Do domu.

— Więc zlikwidowałaś mieszkanie?

— Tak. Zamieszkałam w małym hoteliku.

Zapłaciła szoferowi i weszli na górę.

— Pokoik jest wprawdzie bardzo mały — powiedziała — ale i na taki obecnie nas nie stać.

— Klitka — orzekł.

Spojrzał przez okno, z którego widać było podobne do studni podwórko, usiadł na łóżku, próbując sprężystość materacu, później na ceratowej kanapie i machnął ręką:

— Ostatecznie wygodniejsze to od pryczy.

— Czy nie jesteś głodny? — zapytała.

— Nie.

— Może chciałbyś się wykąpać? W korytarzu jest łazienka.

— Wieczorem się wykąpię.

Zapalił papierosa i powiedział:

— Teraz będę musiał wyjść. Mam spotkać się z jednym facetem. A on zawsze bywa u Kleszcza między pierwszą i drugą.

— Gdzie?

— U Kleszcza, w cukierni. Mam mu to oddać. Zobacz: nic nie rozumiesz, bo to specjalnym szyfrem pisane.

Podał Bognie skrawek szarego papieru zwinięty w cienkie ruloniki.

— Co to jest?

— Gryps, ważny gryps. Czytałaś o aferze Miszczakowskiego?

— Nie.

— Jakto? — zdziwił się — nie czytałaś o tym Miszczakowskim, co założył biuro kredytowe? Co to na dwieście tysięcy stuknęli?

— Ew, jak ty się wyrażasz?

— Ach, moja droga, czyż to nie wszystko jedno!... Otóż wyobraź sobie, że siedziałem razem z tym Miszczakowskim. To jest głowa! No! Spryciarz pierwszej klasy. Niczego mu nie udowodnią. Każdziutki szczegół opracowany. Faceta już szósty raz biorą i zawsze się wykręci. Adwokatem mógłby zostać: cały kodeks karny i procedurę na pamięć umie. Nic mu nie zrobią. Kryty jest na wszystkie boki.

Mówił to z takim ożywieniem, że graniczyło to niemal z podziwem. Bogna w pierwszej chwili nie mogła się w tym zorientować, lecz stopniowo zaczął ją ogarniać przestrach. Nie poznawała Ewarysta. Był to inny człowiek. A może nie inny, może ten sam, tylko odsłoniła się teraz jego prawdziwa istota?... Nie, nie, to byłoby okropne. Po prostu ma słaby charakter, zbyt łatwo ulega zewnętrznym wpływom. Kilka dni, spędzonych wśród zbrodniarzy odbiło się w jego niebezpiecznie przewrażliwionej psychice. Ale to minie, musi minąć. Trzeba, by uprzytomnił sobie potworność swego stosunku do tamtych rzeczy, trzeba mu pomóc w otrząśnięciu się z brudnych naleciałości. Przecie wierzyła, była przekonana, że z gruntu jest dobrym chłopcem, że główną jego winą jest lekkomyślność i jakaś dziecinna chciwość życia. A reszta — to złe okoliczności, warunki zewnętrzne. Trzeba go wychowywać jak dziecko, trzeba nad nim czuwać...

— Taki Miszczakowski nie zginie — ciągnął Ewaryst — gdybym go wcześniej znał! Fiuu!... Wiesz, że można było tak całą rzecz ułożyć, że i przez trzy lata niczego by mi nie udowodnili? Opowiedziałem mu wszystko. Oczy otwierałem o tak, gdy mi zaczął układać różne kombinacje. Sam miał podobną historię w jednym towarzystwie akcyjnym i nic mu nie zrobili, a rąbnął ich na przeszło sto tysięcy...

— Ew — przerwała mu chłodno — czy ty zdajesz sobie sprawę z tego, że mówisz rzeczy... ohydne?!... Czy ty wiesz, że to cuchnie?... Co się z tobą stało?!... Zachwycasz się brudem i łajdactwem. Pomyśl tylko, zastanów się chwilę.

— A cóż ja takiego powiedziałem? — zrobił niewinną minę.

— Przecie nie mogłeś stracić poczucia uczciwości! Czyż nie pojmujesz, że w twoim podziwie dla tamtego łotra jest coś wstrętnego?

Starała się swemu głosowi nadać brzmienie najwyższej odrazy, ton najkategoryczniejszego potępienia.

Ewaryst zmieszał się, zaczerwienił się z lekka i rzucił od niechcenia:

— No... niczego mu nie udowodniono...

— I cóż z tego?!

— Nic z tego. W każdym razie nie zachwycam się nim, a po prostu zaciekawił mnie, jako... typ.

— Ale to jest typ, który u każdego uczciwego człowieka musi wywoływać wstręt! To jest zawodowy zbrodniarz.

— Nie przeczę...

— Słuchaj, Ew — postanowiła postawić kwestię na ostrzu noża — słuchaj, Ew, ty przecie popełniłeś rzecz straszną, podłą, niecną! Zniweczyłeś swoje dobre imię, swoją karierę, skompromitowałeś własną rodzinę i mnie. Czy... czy ty rozumiesz, że każdy może cię nazwać... złodziejem?...

— Miłe rzeczy mi mówisz — przygryzł wargi.

— Mówię ci prawdę. Okropną prawdę, bo widzę, że jej nie ogarniasz. Jednak ja jestem przeświadczona, że tak nie jest, że sam brzydzisz się swego lekkomyślnego kroku, że był to tylko brak zastanowienia się, jakieś chwilowe zamroczenie, że całe życie poświęcisz, by zarobić znowu na imię uczciwego człowieka, że odczuwasz ciężkie wyrzuty sumienia. Pomyśl, Ew, jaka wielka przepaść dzieli cię od tego oszusta, o którym opowiadałeś! Ta przepaść to twoje sumienie, którego tamten dawno nie ma. To twój wstyd! O, gdybyś wiedział jaką cierniową drogę musiałam odbyć, by uzyskać ten nakaz zwolnienia dla ciebie! Gdybyś wiedział, jakich słów musiałam słuchać milcząco i w pokorze, jakie obelgi znosić!

— Psiakrew! — zaklął i zerwał się z miejsca — powiedz od kogo, a pójdę i psiakrew, zęby powybijam.

— Jakim prawem?! Przecież to oni mieli rację!

— Boże... Boże... — jęknął i usiadł skulony w kącie.

Bognie żywiej zabiło serce. Wpatrywała się weń pełna niepokoju i nadziei.

— Biedne, słabe dziecko — myślała — cóż by się z nim stało, gdybym odeń odeszła, gdybym teraz porzuciła go?... Byłoby to okrucieństwem, byłoby zepchnięciem go ku przepaści.

I nagle spostrzegła się: — po co przekonywała samą siebie o konieczności zostania z Ewarystem, skoro ani przez chwilę nie myślała o odejściu?... Tak, nie myślała, a przynajmniej nie myślała świadomie... Bo też nie powinna była w ogóle zastanawiać się nad taką możliwością. Jej niewątpliwym i wyraźnym obowiązkiem było podźwignąć go, dać mu pomoc i oparcie moralne. Rozbudzić w nim potrzebę zmazania winy, pragnienie pracy nad własną naturą... To obowiązek. I wiedziała, że obowiązek ten wypełni, jak wiedziała również, że nieledwie przechodzi to jej siły. Brała ten ciężar na siebie, a przecie nie łudziła się, że wysiłek i trud dadzą jej w najpomyślniejszym wypadku jakąkolwiek radość. Patrzyła na skulone plecy Ewarysta, na łokcie wsparte na kolanach, na pochyloną głowę, patrzyła z bólem i litością, nawet z współczuciem, ale i z głuchym dojmującym żalem: kochała tego człowieka i on tę miłość zabił.

Kiedy to się stało?... Kiedy przestała go kochać?... I dlaczego?... Jakże trudno to ustalić, jak trudno określić dokładnie... Może dopiero w tej chwili, a może wtedy, gdy stała z ojcem na wzgórzu i myślała o swojej roli naczynia, przechowującego iskrę życia, może wtedy, gdy Borowicz przywiózł straszną nowinę, a może tam, w brudnym, ciasnym pokoju, gdy wszedł uśmiechnięty z ręką w kieszeni... Zresztą to już było nieważne. Przestała go kochać. I oto pod czaszką zaczęły niecierpliwie budzić się refleksje. Przypomnienia, dawne smutki, zwątpienia, niedopuszczane przez dwa lata do głosu protesty, zawzięcie hamowane odczucia, którym nawet kształtu myśli zabraniała. Tłoczyły się teraz i piętrzyły. Rozlewały się czernią i goryczą, zdawały się domagać, by uderzyła się w piersi i zawołała: okłamywałam siebie, z rozmysłem zamykałam oczy na pospolitość, na mierność, na nicość...

— Nie, nie, to nieprawda! — zacisnęła palce — kochałam go takim, jakim był. Nie wiedziałam że może być innym. Przecie niczego nie wmawiałam sobie. Znałam jego wady, rozumiałam własną potrzebę miłości. To nie była sugestia zmysłów...

Nie myśleć o tym, byle nie myśleć! Nie ma prawa zadręczać się rozpamiętywaniem swego cierpienia, swojej wielkiej pomyłki, swego losu. Trzeba mieć dość sił dla siebie i dla niego, a przede wszystkim dla tego nowego życia, któremu da początek. Oto główny cel: zapewnić temu maleństwu zdrowie fizyczne i psychiczne, stworzyć dlań możliwe warunki rozwoju. Za wszelką cenę dać mu ojca, dać dom, dać rodzinę.

Tego już nie odczuwała jako przygniatającego obowiązku narzuconego przez przeszłość, lecz jako własne, najsilniejsze pragnienie.

Ewaryst siedział ponury i nieruchomy. Policzki mu trochę obwisły, a pod oczyma zarysowały się nabrzmiałe półkola.

Zaczęła mówić, opowiadać historię tych dni, tych okropnych dni. Nie żałowała dotkliwych słów, nie przysłaniała prawdy. Umyślnie nie oszczędzała jego ambicji. Chciała, by wzmogło się w nim poczucie winy, by wreszcie ogarnął rozmiar krzywdy, zrobionej sobie i wszystkim bliskim, by zrodziła się w nim potrzeba zadośćuczynienia.

Słuchał z wzrokiem wbitym w podłogę. Od czasu do czasu ściskał gwałtownie czoło, w końcu rozpłakał się.

Aż zdziwiła się własnej obojętności: nie wzruszyły jej te łzy. Na zimno myślała, że to dobrze, że powinien płakać, że w tym płaczu jest skrucha i nadzieja poprawy. Gdy jednak wstał i rozłożywszy ręce zawołał:

— W łeb sobie palnę!...

Uśmiechnęła się ironicznie: wiedziała, że to komedia, że to teatr. Ani przez mgnienie nie uwierzyła w jego groźbę. I to jednak było pocieszające, że nareszcie zdawał się rozumieć swoje położenie.

Po dłuższym milczeniu odwrócił się do okna i zapytał:

— Więc my już nic nie mamy?

— Nic — odpowiedziała spokojnie.

— I twoja renta z Iwanówki przepadła?

— Oczywiście.

— Tak tanio sprzedałaś!... Twoja część warta była co najmniej o jakieś dwadzieścia tysięcy więcej.

— Dziękowałam Bogu i za to, że dostałam czterdzieści. Jeszcze tydzień i byłoby za późno.

— To prawda — zgodził się — ale nowonabywca powinien dołożyć. Takie wyzyskiwanie sytuacji jest nawet przewidziane przez prawo. Można by zwrócić się doń i spróbować. A nuż zgodzi się?

Bogna nie odpowiedziała, więc zapytał:

— Jak sądzisz?

— Sądzę, że nie ma o czym mówić.

— Żyd kupił?

— Nie. Pan Pohorecki.

— Ten wuj Borowicza?

— Tak. Wyświadczył mi łaskę i dajmy temu spokój. Na razie trzeba myśleć o wynajęciu jakiegoś pokoju, lub pokoju z kuchnią gdzieś na przedmieściu. Tutaj płaci się cztery złote dziennie. To jest bardzo dużo. Nie stać nas na to. A poza tym muszę znaleźć jakąś posadę. To co mam, starczy zaledwie na kilka dni.

Wydobyła portmonetkę z torebki i pokazała mu jej zawartość, — kilka srebrnych i kilka niklowych monet.

— Diabelnie mało — pokiwał głową.

— I osiemnaście tysięcy długu — dodała.

— Psiakrew... Cóż... ja mogę... pójdę choćby kamienie tłuc na szosie... Hm... Ale przecie masz takich bogatych krewnych. Oni ci chyba