Płomienie - Stanisław Brzozowski (chcę przeczytać książkę w internecie .TXT) 📖

i płakała cicho. Trudno wyobrazić sobie coś bardziej przejmującego niż te łzy cicho spływające po twarzy starego człowieka, bojącego się skarżyć głośno i opierać.

— Jedzie pani do Mitii — rzekła Tarutina.

— No, nie do Mitii, ale Mitia tak kazał — poprawił Bołchowski.

Staruszka spojrzała na niego.

— Mitia kazał — powtórzyła.

Od tej chwili nabrała do niego wielkiego zaufania.

— Nie należy nigdy chorym ani dzieciom kłamać — powiedział Bołchowski do Tarutinej.

Dziewczyna zaczerwieniła się.

— No, no, niech pani tylko nie rozpacza — pogładził ją po ramieniu.

— Zinaida Petrowna — rzekł do mnie — dwie noce nie spała. Za buciki pięć rubli zapłaciła. Wciąż rachunek robiła, ile dni żyć może chłopska rodzina za pięć rubli.

Widziałem, że Martynow spojrzał na Bołchowskiego wdzięcznymi oczyma. Gdy tylko nie patrzyła ona na niego, nie spuszczał on z oczu swojej „ślubnej” żony. Natomiast, gdy zwracała się ona do niego, mamrotał tak niechętnie, że zrozumieć nie można było, o co idzie.

— Ofiarę poniósł — żartował Bołchowski — narzeczonej wyrzekł się i teraz patrzeć na Zinaidę Petrownę nie może. Znamy my wasze tajemnice.

Bołchowski miał podobno zaledwie trzydzieści lat, wyglądał jednak znacznie starzej i ludzie nie o wiele młodsi od niego zachowywali się wobec niego z tym nienakazanym naturalnym szacunkiem, który otacza, niby atmosfera, w środowisku uczciwych ludzi jednostki posiadające w sobie uznaną i przeczuwaną przez wszystkich moc moralną. Przekonałem się, że w pewnych otoczeniach dusze stają się jakby przejrzyste, jest to jednak zjawisko bardzo rzadkie. Każde słowo jego, każdy uśmiech miały dziwny urok. Jednocześnie z nikim innym nie czuło się tak swobodnym.

Zastałem wieczorem matkę Kasjanowa siedzącą na małym stołeczku przy jego fotelu, robiła na drutach jakąś robotę włóczkową.

— Matrena Pawłówna robi oto ciepły kaftan dla syna — powiedział Bołchowski, gdy wszedłem.

Staruszka uśmiechnęła się do niego i myślę, że nigdy zakochana kobieta nie może patrzeć na swego kochanka cieplejszym, bardziej promienistym spojrzeniem.

— Gdy skończymy kaftan, zaraz się go Mitii odeszle.

Opowiedział on matce Kasjanowa niemal całą prawdę. Zastosował się do jej pojęć, mówił jej, że Mitia jej nigdy nie mógł znieść nieszczęścia ludzkiego, że dużo jest na świecie biedy, że Mitia cierpi za to, że bronił biednych ludzi, ale że oni pamiętają o Mitii, dowiedzą się o nim; że człowiek, o którym tylu ludzi pamięta i którego tylu ludzi dobrze wspomina, nigdy nie może być nieszczęśliwy. Mówił, że Mitia jest pewny, że matka jego będzie spokojna i będzie czekała na niego, że on tam potrzebuje różnych rzeczy i jak on troszczył się o nią, tak ona teraz myśleć musi o nim.

Słowem, zachował się wobec staruszki tak, jak gdyby była całkiem zdrowa, odgadł w niej skłonność do naiwnych, poetyckich marzeń, przybierających na wpół religijne, na wpół przeciętne życiowe, sentymentalne zabarwienie. Z jakimś niezrównanym, miękkim taktem powyczuwał zdrowe, dźwięczne struny tej duszy, umiał w kilka godzin uspokoić, a przede wszystkim przyzwyczaić do siebie staruszkę.

Widziałem jednak, że musiało jeszcze coś zajść.

Zinaida Petrówna miała jak gdyby zapłakane oczy. Martynow mówił nienaturalnym basem.

Gdym wyszedł po coś do kuchni, usłyszałem głos Tarutinej.

— Teraz to jest nawet nieszlachetnie okazywać mi swoją niechęć.

Bołchowski śmiał się, kiedy wróciłem.

Po herbacie posługaczka przyniosła butelkę taniego szampana.

Tarutina spojrzała z wyrzutem na Bołchowskiego, miało to znaczyć: Kasjanow cierpi, a panu szampan w głowie.

Ale Bołchowski uśmiechał się tylko:

— Dla drogiego gościa — mówił, mrugając na mnie.

Nalano szklanki i Bołchowski, uśmiechając się filuternie, wziął za rękę Zinaidę Petrównę i Martynowa.

— No — rzekł — a teraz za zdrowie młodej pary. Daj wam Boże wiele, wiele szczęścia.

Martynow usiłował wyrwać rękę, Tarutina zdołała nawet wyrwać.

— No, i nie zabawni to ludzie? — zawołał Bołchowski. — Postanowili sobie fikcyjny ślub i każde robi ofiarę ze swej miłości. „Ja się nie narzucam”; gdybym nie znał was i nie widział, że wy i na serio gotowiście tak przejść obok siebie i słowa sobie nie powiedzieć, nie mieszałbym ja się w tę sprawę...

— To nie moja wina — usiłował tłumaczyć się Martynow — ja Bolchowskiemu ani słowa nie mówiłem i nigdy nie byłbym powiedział. — Chciał mówić jeszcze, ale Bołchowski wskazał mu oczami Zinaidę Petrównę.

Stała ona cała w płomieniach i patrzyła w swego fikcyjnego męża dziecinnymi, pełnymi szczęścia oczami.

Było dość wesoło tego wieczora. Sprawa Kasjanowa nie powinna była być zbyt groźna, zresztą każdy z obecnych był pewien swojej kolei. Staruszka pracowała i uśmiechając się, od czasu do czasu powtarzała: „Mitieńka”.

7

Pierwszą rzeczą, która mi się rzuciła w oczy na dworcu, gdym podjeżdżał — była twarz Żemczużnikowa. Wydał mi się bardzo zmieniony.

„Musiało się coś stać” — pomyślałem.

— Dobrze, żeś przyjechał — rzekł — na czwarty już pociąg wychodzimy.

— Stało się co?

— W domu powiem.

Nie bywaliśmy prawie nigdy w mieszkaniu Żemczużnikowa. Wiedziałem tylko, że mieszka dość daleko od nas wszystkich, u siostry.

Jechaliśmy długo dorożką.

Żemczużnikow milczał wciąż, ja czekałem w strasznym napięciu.

— Czy Brenneisen jest u ciebie?

— Nie — odpowiedział.

— Aresztowali? — zapytałem.

Spostrzegłem, że dolna warga Żemczużnikowa i broda trzęsą się.

— Aresztowany? — powtórzyłem.

— Brenneisen nie żyje — odpowiedział Żemczużnikow głucho.

Dzika myśl: „Nieczajew” — przeszyła mi mózg.

Dojechaliśmy wreszcie.

U Żemczużnikowa był i Jaszka z twarzą żółtosiną.

— Jak to się stało? — pytałem. — A cóż Waria? Mówcie prędzej.

Żemczużnikow powiedział coś, a raczej poruszył wargami.

— Waria Torżecka zginęła razem z Brenneisenem — rzekł Jaszka zdławionym głosem.

Żemczużnikow położył przede mną skrawek papieru.