Komediantka - Władysław Stanisław Reymont (biblioteka darmowa online .TXT) 📖

— Niech paniusia zajdzie tu do mnie czasami, moja droga, będę bardzo rada.

Pożegnała ją serdecznie i jeszcze wychyliła się lufcikiem, patrząc za Janką z jakimś dyplomatycznym uśmiechem.

Niedzielska umyślnie po kolei zapraszała do siebie wszystkie ładniejsze kobiety z teatru i opowiadała im o małżeństwie Władeczka, żeby im z głów wybijać jakie zamysły na niego.

Janka przed bramą spotkała się z Władkiem, który aż krzyknął z zdziwienia.

— Pewnie pani była u matki! — zawołał, nie witając się.

— Przecież w tem niema nie złego — odpowiedziała, uśmiechając się z jego pomieszania.

— Jak Boga kocham, ta stara waryatka kompromituje mnie tylko. Pewnie opowiadała o mojem małżeństwie, jaki ja jestem hultaj, no i t. d. Śmieszne dzieciństwo. Ja panią bardzo przepraszam...

— Wcale mnie to nie gniewało.

— Tylko śmieszyło, wiem, bo to przecież idyotyczne... Cały teatr śmieje się ze mnie, bo już tutaj były wszystkie panie.

— Jest w tem trochę dziwactwa, ale to dziwactwo pochodzi z miłości... matka kocha pana.

— Już mi ta miłość kością w gardle stoi! — odparł kwaśno i chciał coś więcej jeszcze mówić, ale Janka skinęła mu głową w milczeniu i poszła.

Władek nie śmiał iść za nią i zły pobiegł do matki.

Jance przypomniało to dom i aż zadrżała do smętnie wyłaniających się wspomnień.

— Co się tam dzieje?... — myślała — co ojciec robi?... Prawda, przecież ja mam ojca!...

I poczuła w sobie nagle jakąś cieniutką nić sympatyi ku temu dziwakowi i tyranowi. Zobaczyła teraz jego samotność wśród ludzi obcych i szydzących z jego dziwactw.

— Może myśli o mnie?... — pytała sama siebie, ale przyszła jej na pamięć ostatnia scena i wszystkie przebyte udręczenia i poczuła w sobie jakąś niechęć zimną, prawie nienawistną.

Pomimo wszystkiego, podczas przedstawienia, na scenie, za kulisami, w garderobie, ojciec przychodził jej ciągle na pamięć. Zaczynała spokojnie rozmyślać nad stosunkiem swoim do ojca i nad jego charakterem i poczuła, że jest i było coś nienormalnego pomiędzy nimi. Myślała, co mogło go zrobić takim srogim i dziwacznym?... dlaczego jej nienawidził?...

Kotlicki przyniósł jej bukiet róż.

Przyjęła chłodno, nie patrząc na niego, tak była zajęta myślą o ojcu.

— Pani dzisiaj nie w nastroju — rzekł, biorąc jej rękę.

Wyrwała mu ją i zapytała:

— Czy jest możebnem, aby dzieci i ojcowie nienawidzili się wzajemnie?...

— W samem tem pytaniu jest już twierdząca odpowiedź... W takich klasycznych objawach jest to rzadkość po prostu, bo nienawiść nie jest przecież obojętnością, tylko... tylko cokolwiek odmienną formą miłości... Nienawiść, to zawsze krzyk serca zranionego...

Janka nie odpowiedziała nic, bo przypomniała sobie Sowińską i jej gwałtowne, nienawistne narzekania na syna.

— Może on mnie kocha w ten sposób? — myślała — ale ja w takim razie nic a nic, bo jest mi obojętnym.

— Nieprawda! — odpowiedziała sobie później — nieprawda, nie jest mi zupełnie obojętnym; mam tylko żal do niego.

I pochyliła się niżej, żeby ukryć twarz, bo ten nagły żal tak szarpnął ją za serce, że aż poczuła łzy w oczach.

— Co to jest miłość?... co to jest miłość w ogóle?... — myślała, stojąc w kulisie i patrząc na otwartą scenę, na której Wawrzecki oświadczał się Rosińskiej, w słowach niezmiernie czułych, z przesadną afektacyą.

— Komedya!

Majkowska, przechodząc obok niej, szepnęła, wskazując na grającą:

— Co za czupiradło, co za szablon!... na jeden akcent prawdziwego uczucia zdobyć się nie może!

Za nią, w mrocznej głębi, jakiś pan w cylindrze ściskał ręce którejś z chórzystek i szeptał gorące słowa miłości...

— Komedya!

Janka przeszła na drugą stronę, bo jej się ta czuła scena wydała wprost obrzydliwą.

— Co to jest miłość?... Co mi jest?...

Nie mogła się uspokoić.

— Coś mnie spotka... Może ojciec przyjedzie, może Grzesikiewicz?...

Ale się rozśmiała prawie głośno, tak się jej wydało nieprawdopodobnem to przypuszczenie.

Mimi przybiegła do niej i zaczęła szeptać:

— Dobrze nam się składa, bo jutro niema próby; pojedziemy na Bielany w południe. Niech pani czeka u siebie, wstąpimy i zabierzemy panią...

— Co to jest miłość?... — snuło się ustawicznie Jance po głowie.

— O, ten Wawrzek! mógłby nie robić do tej wiedźmy takich min głupich... to świństwo! — szeptała Żarnecka, patrząc z niechęcią na scenę. — Patrz pani, jak ona mu leci w objęcia!... całuje go naprawdę... to małpa dopiero... Czekaj! ja ci dam... — syknęła groźnie i pobiegła czekać u drzwi, któremi wychodzić miała Rosińska.

Komedya!

— I ja z państwem wybieram się na tę wycieczkę — mówił Kotlicki do Janki. — Topolski ma tam wyłożyć jakiś plan... Będziemy opiniować razem, bo pani będzie?...

— Prawdopodobnie; a gdybym nie mogła, to i beze mnie uda się wycieczka.

— Tak, ale jabym także nie pojechał, nie miałbym już po co...

Pochylił się tak, że poczuła jego oddech na swojej twarzy.

— Nie rozumiem — rzekła, odsuwając się od niego.

— Jadę tam tylko dla pani... — szepnął ciszej.

— Dla mnie?... — spytała, patrząc się na niego bystro, przejęta akcentem jego głosu i podrażniona nagłym przypływem niechęci, wprost pogardliwej do niego.

— Tak... przecież pani mogłaś już to poznać, że kocham panią... — powiedział, ściągając usta, które mu drżały i patrzył się na nią błagalnie.

— Tam tak samo mówią, tylko, że trochę lepiej grają! — powiedziała pogardliwie, wskazując na scenę.

Kotlicki wyprostował się, jakiś cień posępny przeleciał po jego końskiej twarzy i oczy błysnęły mu groźnie.

— Moje uczucie bierze pani za komedyę?... Przekonam panią, że to nie komedya, przekonam!...

— Dobrze, ale jutro na Bielanach — przerwała, podając mu rękę na pożegnanie i nucąc jakąś piosnkę, poszła do garderoby.

Kotlicki patrzał za nią pożądliwie, gryzł usta i burzył się ze złości.

— Komedyantka! — szepnął wkońcu, wychodząc z teatru.

— Jak on kłamał?... Dobrze, ale dlaczego on śmiał mi to powiedzieć?... dlaczego?... — myślała, oburzając się zwolna i zwolna uświadamiając sobie jego postępowanie od dnia imienin Cabińskiej.

— Kocha mnie!

I uśmiechała się z pewnem uczuciem upokorzenia i buntu jednocześnie. Czuła niejasno, że on temi oświadczynami ubliżył jej godności; ubliżył jej, choćby już tem samem, że mógł ją uważać za podobną do wszystkich kobiet w teatrze.

— Cóż to jest miłość?... — snuła dalej bezwiednie pierwszy temat i patrzyła na koleżanki, ubierające się szybko, żeby jeszcze prędzej biedź na schadzki; słuchała śmiechów i szeptów, sporów, których ustawicznym tematem byli tylko mężczyźni i miłość. Uśmiechała się ironicznie z tego, ale w głębi nękało ją jedno zapytanie i jakaś pustka, jakiś brak czegoś w sobie i wszystko to denerwowało ją.

Przyszła do domu i zaraz udała się na spoczynek, ale nie usnęła, tylko słuchała szelestów, niewyraźnie napływających z ulicy. Godziny szły wolno, a ten niepokój, to przeczuwanie czegoś rosło w niej ustawicznie.

— Coś mnie spotka! — szeptała, przechodząc w słuch prawie.

Słyszała wolny odgłos kroków jakiegoś przechodnia na ulicy, później stuk kija nocnego stróża.

Zadzwonił ktoś do bramy.

— Kto to?!... — zapytała się prawie głośno, unosząc głowę, jakby chcąc ujrzeć poprzez mury, ale natychmiast zapomniała zupełnie o wszystkiem, bo tylko miała jedną myśl w mózgu:

— Co mnie spotka?...

Leżała cicho i nieruchomemi, przymkniętemi źrenicami patrzyła w jakąś przestrzeń bez końca...

Drgnęła gwałtownie i jeszcze głębiej wcisnęła się w poduszki; patrzyła wytężonemi oczyma duszy w jakieś cienie, co się rysować zaczęły przed nią. Zadrżała znowu, bo jakby uczuła spojrzenie jakieś, płynące z nieskończoności i pełne jakichś szklistych, łzawych blasków i mocy...

Usnęła... ale kiedy po jakimś czasie przebudziła się i znowu przez jakieś ciemne skojarzenie ujrzała te same cienie, czuła, że się poruszają nieznacznie, widziała je lepiej, ale nie mogła rozeznać konturów i twarzy; czuła, że są coraz bliżej. Oprzytomniała zupełnie, ale ten niepokój przeczucia jakiegoś był nie do wytrzymania. Oglądała się na wszystkie strony, bo jej się zdawało, że słyszy czyjeś kroki, że ktoś wszedł do pokoju i podchodzi do jej łóżka na palcach, że nawet nachyla się nad nią...

Zesztywniała z trwogi ogromnej, nie śmiała się ruszyć, ani odezwać, tylko myślała ciężko: Kto to?... kto?... i trzęsła się wewnętrznie od zdenerwowania.

Usnęła na dobre dopiero nad ranem, kiedy pierwsze czerwone promienie wschodzącego słońca wpadły do pokoju.