Chłopi - Władysław Stanisław Reymont (jak czytać książki przez internet TXT) 📖
Powieść Władysława Reymonta, za którą otrzymał Nagrodę Nobla w 1924 roku, publikowana w tomach między 1904 a 1909 rokiem. To utwór przedstawiający losy społeczności zamieszkałej we wsi Lipce.
Fabuła powieści obejmuje 10 miesięcy i opisuje losy Macieja Boryny, jego rodziny i innych mieszkańców Lipiec. Ukazuje zarówno problemy społeczne, z którymi spotykają się chłopi, jak i przedstawia ich codzienność, święta oraz tradycje, życie uzależnione od pór roku i pogody, wpisuje także chłopów w tradycję historyczną, a także skupia się na indywidualnych przeżyciach. Chłopi to wnikliwe studium nad rzeczywistością chłopską, powieść panoramiczna, realizująca założenia nautralizmu i realizmu.
- Autor: Władysław Stanisław Reymont
- Epoka: Pozytywizm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Chłopi - Władysław Stanisław Reymont (jak czytać książki przez internet TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Władysław Stanisław Reymont
— Będzie galancie2934, na sielną2935 gospodynię patrzę.
Przykazała, bych2936 ją w te skarby przystroili jutro, zaraz od samego rana.
Juści, co nikto2937 się jej nie sprzeciwił, chodzili kole2938 niej na palcach, umilając jej te ostatnie chwile, jak jeno2939 poredzili2940.
Jasio przesiedział przy niej do zmierzchu czytając w głos modlitwy, powtarzała za nim, zasypiając co chwila z jakimś leciuśkim pośmiechem.
A gdy zasiadali do wieczerzy, zapragnęła jajecznicy, juści2941, że jeno2942 dziobnęła raz i drugi, odsuwając jadło od razu, i już cały wieczór leżała cichuśko, dopiero kiedy zabierali się do spania, przywołała Tomka.
— Nie bój się, nie będę ci zawadzała długo, nie — wyrzekła lękliwie.
Na drugi dzień z rana przybrali ją, jak przykazała, położyli ją na Kłębowej łóżko, a na jej własnej pościeli, sama pilnowała, żeby wszystko było jak się patrzy, sama strzepywała drżąc chudą pierzynę, sama nalała wody święconej na talerz i położyła na nim kropidło, a spenetrowawszy, że już jest, jak być powinno w taką godzinę u gospodarzy, poprosiła o księdza.
Przyszedł z Panem Jezusem, przygotował ją na tę drogę ostatnią i zalecił Jasiowi pozostać do końca, że to jemu samemu gdziesik2943 się śpieszyło.
Jasio zasiadł przy niej i czytał se2944 po cichu z brewiarza, Kłębowie też ostali w domu, a wkrótce przyleciała Jagusia, przywarowawszy kajś2945 w kącie cichuśko niby trusia. W izbie jeno muchy brzęczały, gdyż ludzie snuli się bez głosu jak cienie, trwożnie jeno2946 spozierając na Jagatę... Leżała z różańcem w ręku, jeszcze całkiem przytomnie żegnając się z każdym, kto ino2947 zajrzał do chałupy, zaś poniektórym dzieciom, cisnącym się w sieniach i pod oknem, rozdawała po parę groszy.
— Naści2948, a zmów paciorek za Jagatę! — szeptała z lubością.
A potem już całe godziny nie odzywała się do nikogo.
I leżała se2949 godnie, po gospodarsku, na łóżku i pod obrazami, jak se była roiła2950 przez całe życie. Leżała pełna cichej dumy i nieopowiedzianej szczęśliwości, radosne łzy siwiły się w jej oczach. Poruchiwała2951 cosik2952 wargami, błogo uśmiechnięta i zapatrzona przez okno w niebo głębokie, w pola nieobjęte, gdzie już kaj niekaj2953 błyskały z brzękiem kosy i kładły się źrałe2954, ciężkie żyta, w jakieś dale, widne jeno2955 jej duszy zamierającej.
Ale w jakiejś minucie, gdy dzień miał się już ku schyłkowi, a izbę zalały czerwone zorze zachodu, wstrząsnęła się gwałtownie, usiadła i wyciągnąwszy ręce zawołała mocnym, a jakoby cudzym głosem:
— Pora już na mnie, pora.
I padła wznak.
W izbie zrobiło się straszno, buchnęły płacze, poprzyklękali kole2956 łóżka, Jasio jął czytać modlitwę za konających, Kłębowa zapaliła gromnicę, umierająca powtarzała za Jasiem, ale coraz słabiej, coraz ciszej, coraz bełkotliwiej, oczy jej gasły niby ten dzień letni znojami utrudzony, twarz grążyła się2957 w tuman wiecznego zmierzchu, wypuściła gromnicę i skonała.
I pomarła se ta dziadówka, kieby2958 najpierwsza we wsi, a Jambroż, któren2959 akuratnie zdążył na sam koniec, zawarł jej oczy, sam Jasio zmówił za nią gorący pacierz i cała wieś przychodziła się modlić przy jej zwłokach, popłakać a zazdrośnie się dziwować szczęśliwej śmierci i lekkiemu skonaniu.
Tylko Jasia, skoro zajrzał w jej martwe oczy i w tę stężałą na grudę twarz, poradloną pazurami śmierci, zatrząsł taki strach, że uciekł do domu, rzucił się na łóżko, wcisnął głowę w poduszki i zapłakał.
Poleciała wnet za nim Jagusia i chociaż sama była pełna przerażenia i żałości, jęła2960 go uspokajać i obcierać mu twarz zapłakaną. Przytulił się do niej kieby2961 do matki, kładł rozbolałą głowę na jej piersiach, obejmował ją za szyję, i jaże2962 się zanosząc szlochaniem, skarżył się rzewliwie:
— Boże mój, jakie to straszne, jakie to okropne!...
Weszła na to organiścina, zobaczyła i srogi gniew nią zatargał.
— Co się tu dzieje! — postąpiła na środek izby i zasyczała, ledwie się już hamując: — Widzisz ją, jaka mi czuła opiekunka, szkoda tylko, że Jasio już niańki nie potrzebuje i sam sobie poradzi nos obetrzeć!
Jagusia podniesła2963 na nią zapłakane oczy i dygocąc w zalęknieniu, jęła rozpowiadać o śmierci starej, Jasio też rzucił się skwapnie, tłumacząc matce, co mu się to przygodziło2964, ale organiścina, snadź już dobrze przódzi podbechtana przez kumy, wywarła na niego gębę:
— Głupiś jak cielę! Nie odzywaj się lepiej, byś i ty czego nie oberwał!
Skoczyła naraz do drzwi, wywarła2965 je na rozcież2966 i zawrzeszczała do Jagusi:
— A ty się wynoś, i żeby tutaj nie postała więcej twoja noga, bo cię wyszczuję!
— Cóżem to winowata, co? — jąkała, zgoła już nieprzytomna ze wstydu i boleści.
— Poszła precz i w tej minucie, bo każę psy pospuszczać! Już ja nie będę płakała przez ciebie, jak Hanka albo wójtowa! Ja cię nauczę jamorów2967, małpo jedna, już ty mnie popamiętasz, tłumoku! — darła się na cały głos.
Jagusia buchnęła płaczem, wypadła przed dom i pognała w cały świat.
A Jasio stanął jakby rażony piorunem.
Naraz porwał się za nią lecieć.
— A to gdzie? — warknęła groźnie matka zapierając mu sobą drzwi.
— Dlaczego ją mama wypędziła, za co? Że była dla mnie taka poczciwa! To niesprawiedliwie, ja na to nie pozwolę! Cóż ona zrobiła złego? co? — wykrzykiwał gorączkowo, wydzierając się z twardych rąk matczynych.
— Usiądź spokojnie, bo zawołam ojca... Za co? Zaraz ci powiem: masz być księdzem, to nie chcę, abyś pod moim dachem sposobił sobie kochanicę, nie chcę dożyć takiego wstydu i hańby, żeby cię ludzie wytykali palcami! Dlatego ją wypędziłam, rozumiesz teraz?
— W imię Ojca i Syna! Co mama mówi! — jęknął w najgłębszym oburzeniu.
— Mówię to, co wiem! Juści, wiedziałam, że ją spotykasz tu i owdzie, ale Bóg mi świadkiem, jako cię nie podejrzewałam o nic zdrożnego! Myślałam sobie zawsze, że skoro mój syn nosi kapłańską sukienkę, to splamić się jej nigdy nie poważy! Ady bym cię przeklęła na wieki i wydarła ze serca, choćby wraz pęknąć miało... — Oczy jej zapłonęły taką świętą zgrozą i nieubłaganiem, że Jasio zdrętwiał ze strachu. — Dopiero Kozłowa otworzyła mi oczy, a teraz już sama zobaczyłam, do czego chciała cię przywieść ta suka...
Rozpłakał się żałośnie i wśród szlochań i skarg na te okropne posądzenia z taką szczerością opowiedział wszystkie spotykania, że całkiem zawierzyła i przygarnąwszy go do piersi jęła2968 mu obcierać łzy a uspokajać.
— Nie dziw się, że zlękłam się o ciebie, przecież to łajdus najgorszy we wsi...
— Jagusia! Najgorszy we wsi! — Nie wierzył własnym uszom.
— Wstyd mi, ale dla twojego dobra muszę ci wszystko rozpowiedzieć.
I opowiedziała o niej przeróżne historie, nie szczędząc na dokładkę ni plotów, ani też najrozmaitszych wymysłów.
Jasiowi włosy powstały na głowie, jaże2969 się porwał z miejsca i zakrzyknął:
— To nieprawda, nigdy nie uwierzę, żeby Jagusia była taka podła, nigdy...
— Matka ci to mówi, rozumiesz? Z palca sobie tego nie wyssałam.
— Bajki, nic więcej! Przecież to byłoby straszne! — załamał rozpaczliwie ręce.
— A czemuż ją bronisz tak zawzięcie, co?
— Bronię każdego niewinnego, każdego.
— Głupiś jak baran. — Rozgniewała się, dotknięta srodze jego niewiarą.
— Jak mama uważa. Ale jeżeli Jagusia taka najgorsza, to czemu mama pozwalała jej przychodzić do nas? — Zaperzył się zapalczywie kiej młody kogut.
— Nie będę się tłumaczyła przed tobą, kiedyś taki głupi, że niczego nie rozumiesz, ale ci zapowiadam: trzymaj się od niej z daleka, bo jak was gdzie razem przydybię, to chociażby przy całej wsi, a sprawię jej taką frycówkę, że mnie popamięta z ruski miesiąc! A i tobie może się przy tym co oberwać...
Odeszła trzaskając drzwiami ze złości.
A Jasio, nawet nie rozumiejąc, czemu go tak obchodzi Jagusina osława2970, przeżuwał matczyne słowa niby te kolczate osty, dławił się nimi, sycąc duszę ich piołunową gorzkością.
— Toś ty taka, Jaguś! Toś ty taka! — skarżył się z żałosnym wyrzutem, że gdyby się była w tej chwili zjawiła, odwróciłby się od niej ze wzgardą i gniewem. Albo to mógł spodziewać się czegoś podobnego? Że nawet w myślach nie postały mu takie straszne rzeczy. Rozważał je jednak z coraz większą udręką i już sto razy się zrywał, aby do niej bieżyć, aby stanąć do oczów i rzucić jej w twarz tę całą litanię grzechów... Niech posłyszy, co mówią o niej, i niechaj się wyprze, jeżeli może... Niech głośno powie: nieprawda! Dumał gorączkowo, ale coraz głębiej wierzył w jej niewinność i ogarniał go żal, i wstawała w nim cicha tęsknota, i budziły się jakieś słodkie, radosne przypomnienia spotykań, a jakiś słoneczny tuman niepojętej rozkoszy przysłonił mu oczy i serce dręczył, że naraz się zerwał i zaczął krzyczeć jakby do wszystkiego2971 świata:
— Nieprawda! nieprawda! nieprawda!
Ale przy kolacji uparcie patrzył w talerz, unikając matczynych oczów, i chociaż mówiono o śmierci Jagaty, nie wtrącał się do rozmowy, a jeno2972 cięgiem2973 matyjasił2974, przebierał w jadle, sprzeciwiał się siostrom, wyrzekał na gorąc w izbie i skoro tylko sprzątnęli miski, poniósł się2975 na plebanię — proboszcz siedział se na ganku z fają w zębach i cosik pilnie pogadywał z Jambrożem, obszedł ich z dala i spacerując kajś2976 pod drzewinami frasobliwie2977 medytował.
— A może to i prawda! Mama by sobie tego nie stworzyła.
Z okien plebanii lały się smugi światła na klomb, gdzie baraszkowały pieski warcząc na się przyjacielsko, a z ganku roznosił się grubachny głos.
— A jęczmień na Świńskim Dołku obejrzałeś?
— Słoma jeszcze ździebko zielona, ale ziarno już kiej2978 pieprz.
— Trza2979 by ci jutro przewietrzyć ornaty, na nic spleśnieją. Komżę i alby zanieś Dominikowej, niech Jagusia upierze. Ale kto to był po południu z krową?
— Któryś z Modlicy. Młynarz spotkał go na moście i próbował przeciągnąć do swojego byka, obiecywał go nawet dopuścić za darmo, ale chłop wolał naszego...
— Ma rozum, za rubla będzie miał profit na całe życie, przynajmniej krów się dochowa. Nie wiesz, Kłęby wyprawią to pogrzeb Jagacie?
— Przeciek ostawiła na pochowek całe dziesięć złotych.
— Pochowa się ją z paradą jak gospodynię. A powiedz tam brackim2980, że wosku im sprzedam, niech sobie tylko dokupią blichowanego2981. Jutro Michał obrządzi w kościele, a ty idź z ludźmi do żniwa i poganiaj, barometr jakiś niepewny, może być burza! Kiedyż to się zbiera kompania do Częstochowy?
— Wotywę2982 zamówiły na czwartek, to juści2983, zaraz po mszy ruszą...
Jasia drażniła nieco ta rozmowa, odszedł dalej aż pod niski pleciony płot, dzielący sad od pasieki, na wąską, zarosłą dróżkę i spacerował trącając niekiedy głową w obwisłe, ciężkie od jabłek gałęzie.
Wieczór był nagrzany i duszny, pachniał miód i żyto skoszone kajś2984 za ogrodami, powietrze było ciężkie, przejęte spieką2985, bielone pnie majaczyły w mrokach niby gzła2986 porozwieszane do przeschnięcia, kajś nad stawem naszczekiwały psy wielce swarliwie, a od Kłębów buchały niekiej2987 żałobne, jękliwe zawodzenia.
Jasio, strudzony wreszcie deliberacjami, zawrócił już ku domowi, gdy naraz posłyszał jakby z pasieki jakieś przyduszone, gorące szepty.
Nie dojrzał nikogo, ale przystanął i słuchał z zapartym tchem.
— ...byś skisł... puść me2988, puść, bo będę krzyczeć!...
— ...głupia... Czego się wydzierasz? Krzywdy ci to chcę, krzywdy?...
— ...jeszcze kto posłyszy. Laboga, dyć mi ziobra zgnieciesz... puść...
Pietrek Borynów i księża Maryna! Rozpoznał ich po głosach i odszedł z uśmiechem, lecz po paru krokach zawrócił na dawne miejsce i nasłuchiwał z dziwnie bijącym sercem. Gęste krze2989 ich przysłaniały i ciemnica, nie sposób było rozeznać, ale coraz wyraźniej słyszał krótkie, rwane i warem kipiące słowa, buchały kiej płomienie, a niekiedy przez długie chwile wrzały gorączkowe, dyszące oddechy i szamotania.
— ...takusieńką, jak ma Jagusia, obaczysz... ino mi nie broń, Maryś, ino...
— ...zarno2990 ci zawierzę... bo ja to taka... loboga, dajże odzipnąć...
Zaszeleściały gwałtownie krzaki, coś ciężko zwaliło się na ziem2991, ale po chwili zatrzęsły się, i znowu krótkie, rozpalone szepty, ściszone śmiechy i całunki.
— ...że już i nie sipiam2992, a ino2993 cięgiem2994 o tobie, Maryś... o tobie, najmilejsza...
— ...każdej prawisz to samo... czekałam cię
Uwagi (0)