Gargantua i Pantagruel - François Rabelais (gdzie mozna czytac ksiazki online txt) 📖
Krótki opis książki:
Gargantua i Pantagruel, tytułowi bohaterowie powieści Francois Rabelais'go, to olbrzymy znane francuskiej publiczności z podań ludowych.
Podobno Rabelais kupił na straganie anonimowe dzieło opisujące losy Gargantui, a lektura utworu zainspirowała go napisania własnej wersji dziejów olbrzyma oraz jego syna, Pantagruela. Powieść przedstawia życie bohaterów od samego początku — włącznie z historią ich poczęcia i narodzin; ukazuje zarówno ich codzienność, jak i przygody: udział w walkach i podróżach. Dzieło zachowuje ludowy, trochę sowizdrzalski charakter — przygody są wzbogacane trywialnym humorem obfitującym w dowcipy o tematyce fekalnej i płciowej. W Gargantui i Pantagruelu łączy się wulgarność i erudycja autora — niektóre z żartów mają charakter lingwistyczny i wymagają znajomości francuskiego i łaciny. Niewątpliwie wiele słuszności ma tłumacz, wskazując, że w całej pełni smakować w pismach Rabelais'go mogą bodaj tylko mężczyźni; bowiem wśród beztroskich fantazji i facecji dochodzi mimo wszystko do głosu kulturowe dziedzictwo mizoginii, szczególnie w stosunku do kobiecej fizyczności i fizjologii.
Gargantua i Pantagruel to najsłynniejsze dzieło autorstwa Francois Rabelais'go. Poszczególne tomy były wydawane od lat 40. XVI wieku, ostatni z nich doczekał się publikacji już po śmierci pisarza w latach 60.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: François Rabelais
- Epoka: Renesans
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Gargantua i Pantagruel - François Rabelais (gdzie mozna czytac ksiazki online txt) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 François Rabelais
(daw.) — może, podobno, przecież, widocznie, najwyraźniej, zapewne; także: sna a. snadź. [przypis edytorski]
15. Briefve (...) Pantagruel — Krótkie wytłumaczenie niektórych ciemniejszych wyrażeń zawartych w czwartej księdze bohaterskich czynów i rzeczeń Pantagruelowych. [przypis tłumacza]
16. język czyni go (...) najtrudniejszym z pisarzy francuskich tej epoki (...) słownik do jego dzieła pisany dla Francuzów (...) rozmiarów sporej książki — Istnieje przekład Rabelais’go na nowoczesny język francuski pt. Rabelais moderne, ale wydawnictwo to, niedbałe i pełne dowolnej interpretacji, nie przynosi zaszczytu pietyzmowi wydawców, nie mówiąc już, ile na tym zmodernizowaniu traci samo dzieło smaku i wyrazu. [przypis tłumacza]
17. Alkofrybas Nasier — pseudonim używany przez Rabelais’go, jest ścisłym anagramem jego imienia i nazwiska. [przypis tłumacza]
18. Księga pełna pantagruelizmu — Obecność słowa „pantagruelizm” w tytule Gargantui jest jednym z poważnych dowodów na poparcie zapatrywania, przyjętego niemal ogólnie, że księga Gargantui chronologicznie późniejsza jest od księgi I Pantagruela. Samo pojęcie „pantagruelizmu” zrazu oznacza w ustach autora szeroką wesołość i grube używanie, później stopniowo oczyszcza się, szlachetnieje i staje się synonimem pewnego pogodnego stoicyzmu. Sterne, który w swoim Tristramie Shandy nieustannie czerpie z Rabelais’go, tworzy pojęcie shandeizmu, będące jedynie wtórnym odbiciem pantagruelizmu. [przypis tłumacza]
19. przymiot — syfilis, fr. verole; [przymiotnik: syfilityk; Red. WL]. [przypis tłumacza]
20. kordiał — tu: lekarstwo. [przypis edytorski]
21. cale (daw.) — zupełnie, całkowicie. [przypis edytorski]
22. Galenus, Claudius (ok. 130–200 n.e.) — lekarz rzym. greckiego pochodzenia, anatom; medyk cesarza Marka Aureliusza; jego dzieła przez 15 wieków (w średniowieczu i odrodzeniu) wywierały ogromny wpływ na kierunek europejskich nauk medycznych. [przypis edytorski]
23. brat Obżora — Dominikanin, Tomasz Walleys, który komentował Metamorfozy Owidiusza, wyciągając z nich rzekome głębokie nauki moralne i zestawiając je z historiami z Pisma św. [przypis tłumacza]
24. bibuła (z łac. bibo, bibere: pić) — pijak. [przypis edytorski]
25. kronika pantagrueliańska — Satyra na współczesnych fabrykantów kronik, którzy genealogię królów francuskich doprowadzali dokładnie do Adama i Ewy. Autor odsyła czytelnika do genealogii olbrzymów, zamieszczonej w I księdze Pantagruela, jako do rzeczy już znanej. [przypis tłumacza]
26. Flakkus — Horacy; Ars poetica, 362: Haec placuit semel: haec decies repetita placebit. [przypis tłumacza]
27. opatrywać (daw.) — tu: zaopatrzyć (w dostatki i bogactwa). [przypis edytorski]
28. Jan Odo — Jean Audeau, prawdopodobnie jakiś sąsiad albo dobry znajomy Rabelais’go. [przypis tłumacza]
29. hic bibitur (łac.) — tu pił. [przypis edytorski]
30. Fidrygałki faszerowane, znalezione w starożytnej budowli — Żaden z pewnością ustęp dzieła Rabelais’go nie był obficiej komentowany niż owe sławne Fanfreluches antidotées. Dawne wydanie Rabelais’go zwane Edition variorum, które stanowi istną orgię komentatorstwa, poświęca mu nie mniej niż 27 stron druku, przy czym każdy najdrobniejszy szczegół ma swoje wytłumaczenie. Tymczasem zdaje się niewątpliwą rzeczą, iż Rabelais, wydrwiwając w tym rozdziale ciemne proroctwa i alegorie, ulubione średniowiecznej literaturze, rozmyślnie dał swoim Fidrygałkom jedynie pozory jakiegoś głębokiego sensu, którego w istocie nie mają. Przytoczymy tu choć główne punkty rzekomej interpretacji tego poematu z przyczyny interesu historyczno-literackiego, jaki mogą one mieć dla ciekawych czytelników. [przypis tłumacza]
31. Cymbrów pogromca — papież Juliusz II, który upokorzył Wenecjan. Aby Anglików skłonić do wojny przeciw Francji, wysłał im galerę naładowaną greckimi winami, szynkami i serem. [przypis tłumacza]
32. się gdy Cymbrów (...) dzieże — Uzupełnienie szkody wyrządzonej przez szczury jest bardzo łatwe: „Zasię gdy Cymbrów (...)/ Przybył powietrzem (...)/ Z jego przybyciem napełniono dzieże”. [przypis tłumacza]
33. srogie nicdobrego — [tu:] Kalwin. [przypis tłumacza]
34. jama — Jezioro Genewskie. [przypis tłumacza]
35. snadnie (daw.) — łatwo. [przypis edytorski]
36. chciał zwołać kapitułę (...) dręczą się ninie — Kapituła ma oznaczać zwołany przez Juliusza II Sobór w Pizie (1510), z którego zdaniem wojowniczy papież niewiele się liczył; rogi cielęce symbolizują słabość owego soboru. Wszelako papież zaniemógł i musiał zostać „przy kominie”; nowa szkapa ma oznaczać Franciszka I, który wstąpił na tron Francji po Ludwiku XII. [przypis tłumacza]
37. Dziurą straszyli (...) to z prawa, to z lewa — Papież obłożył klątwą króla Franciszka i jego sprzymierzeńców. [przypis tłumacza]
38. kruk — Maksymilian Sforza, syn Ludwika Moro, zwyciężony przez Franciszka I. [przypis tłumacza]
39. Minos — [tu:] parlament. [przypis tłumacza]
40. kuternoga — kanclerz Duprat, który zdusił parlament, zmuszając go do przyjęcia konkordatu. [przypis tłumacza]
41. ptak Jowisza — papież, który miał zamiar stanąć po stronie przeciwników króla Franciszka. [przypis tłumacza]
42. Massoreci — żydowscy uczeni w piśmie. [przypis tłumacza]
43. Ate — parlament. [przypis tłumacza]
44. Pentezylea — uniwersytet, wbrew woli którego stanął układ między papieżem i królem. [przypis tłumacza]
45. Juno ze swoim księciem — Kościół i papież. [przypis tłumacza]
46. jajka Prozerpiny — owoce piekielne; są to świeckie posiadłości i dochody, które król Franciszek w konkordacie przyznał papieżowi. [przypis tłumacza]
47. snadno a. snadnie (daw.) — łatwo, z łatwością. [przypis edytorski]
48. pogromca Kartaginy — parlament. [przypis tłumacza]
49. wraży (daw.) — obcy, wrogi. [przypis edytorski]
50. rok — wiek. [przypis tłumacza]
51. łuk turecki — litera M, która w celtyberyckim alfabecie ma formę łuku. [przypis tłumacza]
52. pięć wrzecion i trzy dna od faski — wrzeciona: jedynki; dna od faski: zera. [przypis tłumacza]
53. grzbiet króla (...) ogonów dosięże — aluzja do chorób wenerycznych króla Franciszka I. [przypis tłumacza]
54. korona królewskiej stadniny — kochanka króla, Diana de Poitiers. [przypis tłumacza]
55. Gdy rok ten minie (...) kląć czas przeszły będziem nieszczęśliwy — Strofa 12 i 13: Przepowiednia panowania Henryka II. [przypis tłumacza]
56. na koniec (...) lada jaki — Proroctwo zniesienia Inkwizycji i pomyślniejszych widoków przyszłości. [przypis tłumacza]
57. Tęgospust — Wedle tradycji komentatorów Tęgospust ma przedstawiać króla Ludwika XII: w ten sposób Gargantua byłby Franciszkiem I, a Pantagruel Henrykiem II. Jak już w przedmowie zaznaczono, trzeba się bardzo mieć na ostrożności przeciwko takiej mechanicznej symplifikacji bujnej, kapryśnej i wielostronnej satyry Rabelais’go. [przypis tłumacza]
58. k’czemu (daw.) — do czego. [przypis edytorski]
59. siła (daw.) — dużo, mnóstwo. [przypis edytorski]
60. trutki lombardzkie — Aluzja do trucicielstwa rozpowszechnionego we Włoszech. [przypis tłumacza]
61. Gargamela — W myśl tego samego wytrwałego komentatorstwa Gargamela byłaby w takim razie Anną, córką Franciszka II, księcia Bretanii, obłożonego klątwą i dlatego nazwanego tu królem kacerzy (parpaillos). Nazbyt obfite raczenie się flakami ma, zdaniem uczonych komentatorów, wyrazić wybujały apetyt miłosny królowej. [przypis tłumacza]
62. bibuła — tu: pijak. [przypis edytorski]
63. snać (daw.) — może, podobno, przecież, widocznie, najwyraźniej, zapewne; także: sna a. snadź. [przypis edytorski]
64. jęli się krzątać około podwieczorku — Wedle starego francuskiego obyczaju, który za czasów Montaigne’a już zanikał, ulubioną porą pijacką była godzina podwieczorku. Ludwik XII, sam wielki bibosz, lubował się w tych podwieczornych posiedzeniach. [przypis tłumacza]
65. sam tu (daw.) — chodź tu; podejdź. [przypis edytorski]
66. piję tylko z (...) brewiarza — Mnichy z zakonów żebraczych, łącząc obłudę cnoty z zamiłowaniem do kielicha, wymyślili flaszki na wino w formie brewiarza. [przypis tłumacza]
67. privatio (...) praesupponit habitum (łac.) — Uczucie braku każe przypuszczać przyzwyczajenie; pewnik scholastyczny. [przypis tłumacza]
68. Fecundi (...) disertum (łac.) — Kogóż by pełne kielichy nie uczyniły wymownym (Horacy). [przypis tłumacza]
69. aż nadto pijemy bez pragnienia — Aluzja do niewinnych, których poddawano indagacji za pomocą tortury wodnej. [przypis tłumacza]
70. per procuram (łac.) — przez pełnomocnika; za pośrednictwem. [przypis edytorski]
71. Dusza nigdy nie mieszka w suchym — Słowa św. Augustyna: Anima certe, quia spiritus est, in sicco habitare non potest. [przypis tłumacza]
72. rzyć (daw.) — tyłek. [przypis edytorski]
73. piję jak brat templariusz — Bracia templariusze mieli u współczesnych opinię pierwszorzędnych pijaków. [przypis tłumacza]
74. tamquam sponsus (łac.) — niby oblubieniec. [przypis tłumacza]
75. sicut terra sine aqua (łac.) — jak ziemia bez wody. [przypis tłumacza]
76. respice personam, pone pro duos — zważaj na osobę, przedkładaj (dawaj) dla dwóch. [przypis edytorski]
77. podbił Bachus Indyje — Aluzja do podboju Indii przez Portugalczyków przy pomocy napojów wyskokowych. [przypis tłumacza]
78. Lagona edatera — po baskijsku: w twoje ręce, towarzyszu. [przypis tłumacza]
79. sitio (łac.) — pragnę; jestem spragniony. [przypis edytorski]
80. Angeston — Hieronim z Hangestu, scholastyk, przeciwnik Lutra. [przypis tłumacza]
81. lacrima Christi (łac.) — dosł. łza Chrystusa; także: nazwa wina z winorośli hodowanych u podnóża Wezuwiusza. [przypis edytorski]
82. natura abhorret vacuum (łac.) — Natura nie znosi próżni; aksjomat dawnej fizyki. [przypis tłumacza]
83. Joannis (łac.) — Jan. [przypis edytorski]
84. płużyć (daw.) — sprzyjać, dobrze czynić, pracować dla dobra czegoś a. kogoś. [przypis edytorski]
85. gdybym słuchała żywota świętej Małgorzaty — Żywot Św. Małgorzaty odczytywano niewiastom w bólach rodzenia, aby ułatwić poród. [przypis tłumacza]
86. nie zaprzątaj sobie głowy resztą i daj jeno pracować tym czterem wołom od przodka — Przysłowie poiteweńskie. [przypis tłumacza]
87. przygodzić się (daw.) — przytrafić się. [przypis edytorski]
88. diabeł w czasie mszy św. Marcina (...) zębami musiał rozciągać swój pergamin — Wedle legendy dwie stare baby gadały z sobą bez przerwy, podczas gdy św. Marcin odprawiał mszę. Diabeł, który stał za nimi i spisywał ich rozmowę, nie znalazł w końcu miejsca na swoim pergaminie i musiał go zębami rozciągać, przy czym potknął się i potłukł o filar kościelny. [przypis tłumacza]
89. rozluźniły się ku górze kosmki maciczne (...) wyszło lewym uchem — Zuchwałe drwiny z współczesnych teologów, którzy wykładali dosłownie przenośnię, iż Matka Boska poczęła przez ucho. Stara pieśń kościelna brzmi: Gaude, virgo, mater Christi. Quae per aurem concepisti. [przypis tłumacza]
90. innocens credit omni verbo (łac.) — niewinny wierzy każdemu słowu. [przypis edytorski]
91. sorboniści — Sorbona, starożytny uniwersytet paryski, mający imię od Roberta de la Sorbonne, spowiednika Ludwika Świętego. Za czasu Rabelais’go Sorbona była warowną twierdzą średniowiecznej teologii i filozofii scholastycznej i prowadziła walkę na śmierć i życie z budzącym się nowożytnym duchem, a w walce tej płonący stos był ostatecznym i nierzadko używanym argumentem. To tłumaczy zajadłość, z jaką Rabelais, pod osłoną protekcji możnych kardynałów i samego króla, szturmuje szyderstwem i inwektywą do jej murów. Cały ten rozdział jest żartem na owe czasy bardzo ryzykownym i który autor mógł drogo przypłacić. [przypis tłumacza]
92. wżdy (daw.) — jednak, przecież; w końcu, wreszcie. [przypis edytorski]
93. żali a. zali (daw.) — czy, czyż. [przypis edytorski]
94. Podejrzewam was (...) rodziłyby odtąd dzieci przez ucho — Cały ten ustęp Rabelais uważał za bezpieczniejsze skreślić w drugim wydaniu tej księgi. [przypis tłumacza]
95. Ależ gałgan tchu ma — w oryginale: Que grand tu as te gousier. [przypis tłumacza]
96. potelskich i bremondzkich — Wioski w rodzinnych stronach Rabelais’go. [przypis tłumacza]
97. subtelni doktorowie skotyści — Duns Skot, teolog lubujący się w subtelnych rozróżnieniach. [przypis tłumacza]
98. Jak odziewano Gargantuę — Niewybredne efekty komiczne zawarte w tych przesadnych wyliczeniach zaczerpnięte są z dawnej Kroniki Gargantuińskiej. [przypis tłumacza]
99. barwy (...) niebieska z białym — francuskie barwy koronne. [przypis tłumacza]
100. Okam — Ockham, teolog scholastyczny, uczeń Skota. Znowuż Rabelais drwi z subtelności i łamigłówek scholastycznych. [przypis tłumacza]
101. pludry (daw.) — spodnie; zwykle sięgające do kolan lub tuż za kolano. [przypis edytorski]
102. saczek — słowo urobione przez tłumacza dla oddania francuskiej braguette, która w dziele Rabelais’go odgrywa pierwszorzędną rolę. Jest to podłużny woreczek, jaki w średniowiecznym kroju odzienia znajdował się u pludrów na męskie części rodne. Podobnież i zbroje średniowieczne posiadały
Darmowe książki «Gargantua i Pantagruel - François Rabelais (gdzie mozna czytac ksiazki online txt) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)