Kariera Nikodema Dyzmy - Tadeusz Dołęga-Mostowicz (gdzie można czytać książki za darmo txt) 📖

George Ponimirski.

Charakter pisma był nieczytelny i Dyzma dobre pół godziny strawił na wertowanie listu. Ucieszyło go to, że Ponimirski zaliczył jego nazwisko do kurlandzkiej szlachty, natomiast zaniepokoił fakt przypisania mu Uniwersytetu Oksfordzkiego. Jeżeli, Boże broń, ktoś zwróci się doń po angielsku, będzie wsypa, ani gadania.

Właściwie mówiąc nie był jeszcze zdecydowany na pójście do tej pani Przełęskiej. Jeżeli go coś skłaniało do tego, to nie tyle namowy półobłąkanego hrabiego, wyrażone zresztą w formie poleceń, ile ostatnie rozmowy z panią Niną. Nie zdradził jej swoich spisków z jej bratem, lecz zestawiając wiadomości, pochodzące ze stron obu, z niektórymi powiedzeniami Kunickiego, doszedł do przekonania, że pretensje Ponimirskiego nie są znowu aż tak beznadziejne, jak by się to mogło wydawać.

Jeżeli tedy zdobędzie się na wizytę u pani Przełęskiej, może wyklaruje161 sobie całą kwestię.

Za wizytą przemawiały i inne względy, względy już osobiście go obchodzące. Mianowicie wpływy i stosunki towarzyskie u tej pani, obracającej się wśród wysokich sfer społecznych. Wpływy te mogłyby mieć wielkie znaczenie dla Dyzmy w załatwieniu spraw Kunickiego, od biegu których zależał los jego stanowiska.

Rozmyślał nad tym i nad sposobami odnalezienia pułkownika Waredy, gdy auto wjeżdżało w pierwsze zabudowania Pragi. Było już dobrze po zachodzie słońca i, jakby na spotkanie Dyzmy, szeregi latarń rozbłysły światłem.

— Dobry znak — powiedział półgłosem.

— Każe pan do Europejskiego? — zapytał szofer.

— Do Europejskiego — potwierdził Dyzma.

Po dobrze przespanej nocy wstał rześki i pełen dobrych myśli. Zaraz też wyszedł na miasto.

Z Ministerstwa Spraw Wojskowych odesłano Dyzmę do biura informacyjnego komendy miasta, tam zaś dowiedział się, że pułkownik Wacław Wareda latem zawsze mieszka w Konstancinie w willi „Haiti”, do miasta przyjeżdża zwykle po południu.

Z niezwykłej uprzejmości, z jaką go informowano, Dyzma domyślił się, iż pułkownik Wareda musi być osobistością wybitną. Chciał nawet zapytać o stanowisko Waredy, lecz zrezygnował z tego w obawie przed posądzeniem go o nieznajomość spraw państwowych.

Zbliżała się dopiero dziesiąta i Dyzma wpadł na pomysł, by zaraz pojechać do Konstancina. Tak też i zrobił. Wprawdzie droga była fatalna, jednakże dzięki sile motoru i doświadczeniu szofera jechali dość prędko i w pół godziny byli już na miejscu. Willę „Haiti” odszukali łatwo. Była to piękna piętrowa willa z obszernym tarasem, wychodzącym na ogród, a widocznym przez żelazną koronkę sztachet. Na tarasie siedział jakiś pan w pidżamie i czytał dzienniki. Gdy auto zatrzymało się przed furtką, odwrócił się i Nikodem od razu poznał pułkownika.

Ten natomiast, chociaż odpowiedział na ukłon, przyglądał się przybyłemu przez zmrużone powieki krótkowidza, dopiero gdy Nikodem otworzył furtkę, pułkownik zerwał się i krzyknął:

— Serwus! Jak Boga kocham, to nasz pogromca Terkowskiego! Witam, panie Nikodemie, gdzie pan przepadł? — ścisnął jego dłoń oburącz.

— Moje uszanowanie, panie pułkowniku, siedziałem na wsi. Ale wczoraj przyjechałem do Warszawy, a dowiedziawszy się, że pana pułkownika tu znajdę...

— Brawo! Świetny pomysł! Zje pan ze mną śniadanie?

— Już jestem po śniadaniu.

— Prawda, że wy, wieśniacy, wstajecie z kurami.

Pułkownik ucieszył się przyjazdem Dyzmy szczerze. Człowiek ten podobał mu się niezwykle, a przy tym luksusowy wóz Dyzmy był gwarancją puszczenia dziś w trąbę obrzydliwej kolejki wilanowskiej.

— Popiliśmy wczoraj tęgo — mówił Wareda — myślałem, że będę dziś miał kaca, ale na szczęście czuję się świetnie.

Rzeczywiście był wesół i ożywiony, a tylko nabiegłe krwią białka zdradzały wczorajszą libację162.

— Powiadam: na szczęście — objaśnił — gdyż przecie będziemy musieli oblać pański przyjazd. Wie pan, że pańska historia z tym Terkowskim stała się wręcz anegdotyczną. No, i może pan sobie wyobrazić, że utemperował163 pan jednak trochę tego bałwana.

— Eeee, czyżby?

— Jak Boga kocham. Bestia, że dostał się na stanowisko szefa gabinetu premiera, przewrócił sobie we łbie. Cymbał, zdawało mu się, że wszyscy przed nim będą plackiem!

— A cóż porabia minister Jaszuński?

— Jak to co? — zdziwił się pułkownik. — No przecież jest na zjeździe w Budapeszcie.

— To szkoda.

— Miał pan do niego jaki interes?

— Niewielki, ale miałem.

— No to posiedzi pan w Warszawie kilka dni. Przynajmniej zabawimy się. Jaszuński często pana wspomina...

Dyzma spojrzał na pułkownika z nie ukrywanym zdziwieniem. Ten zaś dodał:

— Fakt, jak Boga kocham. Jak to on powiedział o panu? Zaraz, zaraz... aha! Ten pan Dyzma ma trafne podejście do życia: chwyta je za grzywę i wali w pysk! Co? Jaszuński ma swoje powiedzonka! Radziłem mu nawet wydać w książce aforyzmy.

Z dalszych wynurzeń pułkownika dowiedział się Nikodem, że stanowisko Jaszuńskiego jest zachwiane, gdyż zwalczają go namiętnie zarówno organizacje ziemiańskie164, jak i związki drobnych rolników, a Terkowski kopie pod nim dołki wraz ze swoją kliką165. Jest ciężki kryzys w rolnictwie i na to nie ma rady. A szkoda byłoby Jaszuńskiego, to człowiek z tęgą głową i brat łata.

Rozmowa przeszła na temat interesów Dyzmy i pułkownik zapytał:

— Pan, panie Nikodemie, zdaje się, jest wspólnikiem czy sąsiadem tego Kunickiego?

— I jedno, i drugie — odparł Dyzma — a ponadto jestem plenipotentem jego żony.

— Ach tak? Co pan mówi? Tej, tej hrabianki Ponimirskiej? To taka przystojna blondynka, prawda?

— Tak.

— Słyszałem coś, że ona tam nie bardzo z tym Kunickim.

— Bardzo nie bardzo — roześmiał się Dyzma.

— Między nami mówiąc, nie dziwię się, bo to przecie piernik i podobno nieciekawa figura. Pan to pewnie lepiej wie ode mnie.

— Ba, ale cóż robić?

— Rozumiem, rozumiem — potwierdził pułkownik — interesy są interesami. Nie pogniewa się pan, panie Nikodemie, że przy panu będę się ubierał?

— Proszę bardzo.

Weszli do pokoju i pułkownik wpadł na pomysł, by gościa poczęstować coctailem166 własnego pomysłu. Tymczasem ordynans167 przyniósł mundur i po pół godzinie Wareda był gotów.

Wyszli do samochodu i pułkownik z zachwytem oglądał każdy jego szczegół. Musiał znać się dobrze na motorach, bo wszczął z szoferem rozmowę, w której raz po raz padały niezrozumiałe dla Nikodema słowa z terminologii technicznej.

— Wspaniały, wspaniały — powtarzał Wareda z zachwytem, sadowiąc się obok Dyzmy. — Musiał pan grubo beknąć za ten wózek. Jakieś osiem tysiączków dolarów, co?

Auto ruszyło i korzystając z warkotu motoru, który zagłuszał słowa, Nikodem odparł:

— Che, che, z ogonkiem.

W drodze umówili się, że spotkają się wieczorem na kolacji w „Oazie”.

— Tam najlepiej, bo spotkamy wielu znajomych. Zna pan Ulanickiego?

Dyzma nie znał, lecz w obawie, że może to być jakaś osobistość znakomita, zapewnił, że zna tylko ze słyszenia.

Po odwiezieniu pułkownika do sztabu Nikodem wrócił do hotelu i kazał szoferowi przyjechać na dziesiątą wieczorem. Sam wszedł do kawiarni, a znalazłszy z trudem stolik i zamówiwszy herbatę z ciastkami, zaczął zastanawiać się, co zrobić, lecz nic mu na myśl nie przychodziło. W Warszawie nie znał nikogo, a przynajmniej nikogo takiego, kogo by dziś, zajmując wysoką pozycję administratora, spotkać pragnął. Na wspomnienie Barcików aż wstrząsnął się wewnętrznie. Ich zadymiona izba była dlań takim samym symbolem ponurej rzeczywistości, do której trzeba będzie wrócić, jak i wspomnienie brudnej, zakapanej atramentem tak zwanej „salki” urzędu pocztowego w Łyskowie. Widział, że wkrótce skończy się jego piękna przygoda, lecz wolał o tym nie myśleć.

Bezczynność jednak wciąż zwracała myśl ku przykrej rzeczywistości i by myśl tę odegnać, Dyzma poszedł na górę do swego pokoju. Tu przypomniał się mu list Ponimirskiego. Wyjął list i przeczytał ponownie.

— Ee tam! — machnął ręką. — Pójdę, co mi zrobią?

Pani Józefina Przełęska dnia tego wstała z łóżka lewą nogą. Aksjomat168 ten został stwierdzony w kuchni jednogłośnie o godzinie dziesiątej, a o jedenastej w całym mieszkaniu zapanował taki rejwach i hałas, jakby tu nie o jedną lewą nogę chodziło, lecz przynajmniej dwie.

O godzinie dwunastej szanowne mieszkanie pani prezesowej Przełęskiej przedstawiało już smutny obraz chaosu i paniki, w której czcigodne antyki wyprawiały dzikie harce, przenosząc się z miejsca na miejsce, aż wśród nieustającej awantury legły w prochu, zadzierając do góry stylowo rachityczne169 nogi. Wśród popłochu służby pani domu cwałowała po mieszkaniu, niczym Walkiria na bojowisku. Wyprzedzał ją donośny werbel soczystych przekleństw, za nią jak skrzydła burnusa170 fruwały nad rumowiskami poły szlafroka.

W salonie warczał odkurzacz, na podwórzu rozlegały się salwy trzepanych dywanów, okna to otwierały się, bo w tym zaduchu nie można przecie wytrzymać, to zamykały się z trzaskiem, gdyż te przeciągi mogą głowę urwać.

Na dobitek171 nieustannie dzwonił telefon, w tubę którego spadał za to grad słów siekących jak bicze.

W takiej to właśnie chwili w przedpokoju rozległ się dzwonek. Tego już było nadto i pani Józefina osobiście skierowała tam swój kurcgalop172, ku przerażeniu służby, która w duchu już poleciła opiece boskiej osobę niefortunnego gościa.

Drzwi otworzyły się z rozmachem, a przez nie jak strzał armaty huknęło gromkie:

— Czego?!

To nieuprzejme powitanie bynajmniej nie speszyło Nikodema. Przeciwnie, uczuł się nagle pewniejszy siebie, gdyż ton i wygląd tej damy przypomniał mu jego własną sferę.

— Ja do pani Przełęskiej.

— Czego, pytam?

— Mam interes. Proszę pani powiedzieć, że przyszedł kolega jej siostrzeńca.

— Jakiego siostrzeńca?

— Hrabiego Ponimirskiego — odparł wyniośle Dyzma.

Efekt jednak był niespodziewany. Rozczochrana dama wyprężyła przed siebie ręce, jakby broniła się przed napastnikiem, i zawołała doniośle:

— Nie płacę! Nie płacę ani grosza za mego siostrzeńca! Nie trzeba mu było pożyczać!

— Co? — zdziwił się Dyzma.

— Niech się pan zwraca do jego szwagierka! Ja nie dam ani grosza, ani grosza! To oburzające, wszyscy do mnie, to istna napaść!...

Dyzma miał dość. Krew mu nabiegła do twarzy.

— Czego się pani wydziera; do stu diabłów! — ryknął z całej siły.

Pani Przełęska umilkła, jakby rażona piorunem, oczy jej rozszerzyły się, skurczyła się w sobie i z przerażeniem spojrzała na intruza.

— Nikt tu od pani pieniędzy nie chce, a jeżeli czego chce, to właśnie oddać!

— Co?

— Powiadam: oddać!

— Kto? — zapytała z rosnącym zdziwieniem.

— A jak pani myśli, kto? Szach perski? Sułtan turecki?... Siostrzeniec pani, a mój przyjaciel.

Pani Przełęska chwyciła oburącz głowę.

— Ach, niech pan wybaczy, mam dziś szaloną migrenę173 i służba doprowadziła mnie do pasji, niech pan daruje!... Bardzo przepraszam. Pan pozwoli.

Dyzma wszedł za nią do bocznego pokoiku, gdzie połowa mebli leżała na ziemi, a w środku stała szczotka do froterowania posadzek. Postawiła mu krzesło przy oknie i sama, znów przepraszając za swój strój, wyszła, by zniknąć na dobre pół godziny.

„Co za cholera — myślał Dyzma — wskoczyła na mnie jak szpic174 na garbatego. Diabli mnie tu przynieśli. Widać ciotka nie mniejsza wariatka od siostrzeńca. Niby wielka dama, a wygląda jak kuchta...”

Długo nie mógł się uspokoić, gdy jednak to nastąpiło, zaczął żałować, że od razu tej babie powiedział o zamiarze Ponimirskiego oddania długów.

„Ma tamtego za wariata, gotowa i mnie wziąć za takiegoż”.

Wreszcie zjawiła się. Teraz ubrana była w piękny purpurowy szlafrok, miała uczesane włosy, a na jej mięsistym nosie i wystających policzkach bielała gruba warstwa pudru, jeszcze mocniej podkreślona jaskrawym karminem warg.

— Bardzo pana przepraszam, bardzo — zaczęła z miejsca — jestem doprawdy przemęczona nerwowo. Jestem Przełęska...

Wyciągnęła ku niemu długą, szczupłą rękę, którą Nikodem ucałował, wymieniając swoje nazwisko.

Zaczęła go wypytywać, przy czym pytania tak szybko następowały po sobie, że mimo dobrej woli nie mógł na żadne z nich odpowiedzieć. Wyciągnął zatem list Ponimirskiego i podał jej w milczeniu.

Wzięła list w palce i zawołała:

— Mój Boże, zapomniałam lorgnon175. Franiu, Franiu, Antoni! Franiu! — wołała rozdzierającym głosem.

Rozległ się przyśpieszony tupot i po chwili pokojówka przyniosła szkła oprawne w złoto. Pani Przełęska zaczęła czytać list, w trakcie czego dostała wypieków i kilkakrotnie przerywała sobie, dla coraz wylewniejszego176 przepraszania Dyzmy.

List sprawił na niej silne wrażenie. Przejrzała go powtórnie i oświadczyła, że sprawa jest niezmiernie ważna, nie dlatego, że Żorzyk ma oddać jej dług, ale w ogóle.

Wypytywała szeroko Nikodema o stan rzeczy w Koborowie, o nastrój „tej nieszczęsnej Ninetki”, o stan majątkowy „tego złodzieja Kunika”, zakończyła zaś pytaniem, co o wszystkim sądzi szanowny pan.

Szanowny pan nic nie sądzi i odpowiedział półgębkiem:

— Bo ja wiem? Trzeba byłoby pogadać z adwokatem.

— Mądra myśl, mądra myśl — podchwyciła pani Przełęska z akcentem uznania. — Ale wie pan co, najlepiej byłoby przedtem naradzić się z panem Krzepickim. Zna pan pana Krzepickiego?

— Nie, nie znam. A kto to?

— O, to bardzo zdolny człowiek i stary nasz