Beniowski - Juliusz Słowacki (biblioteka szkolna online TXT) 📖
Krótki opis książki:
Beniowski to utwór Juliusza Słowackiego przynależący do gatunku poematu dygresyjnego. Po raz pierwszy został opublikowany w 1841 roku.
Tytułowy bohater, Maurycy Beniowski, to młody awanturnik, szlachcic podolski. Po przehulaniu odziedziczonego majątku rusza w podróż po świecie, gdzie spotykają go liczne przygody, m.in. obrona Baru, wyprawa na Krym.
Oś fabularna jest dla Słowackiego pretekstem do realizacji gatunku, jakim jest poemat dygresyjny. Według literaturoznawców około połowa utworu stanowi opowieść o Beniowskim, druga połowa natomiast jest zbiorem refleksji autora nad własnym życiem, sytuacją polityczną, społeczną, a przede wszystkim literacką. Niektórzy odczytują dygresje Słowackiego jako głos w sprawie sporu z Mickiewiczem i manifestacją własnego programu poetyckiego.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Juliusz Słowacki
- Epoka: Romantyzm
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Beniowski - Juliusz Słowacki (biblioteka szkolna online TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Juliusz Słowacki
class="book-title">Bukolikach Wergiliusza, idylliczny pasterz. [przypis edytorski]
808. trefunek (daw.) — traf, zbieg okoliczności. [przypis edytorski]
809. Musiały pływać po wierzchu jak korki te czarownice, pławione na wodzie — nawiązanie do próby wody, której poddawano kobiety podejrzane o czary. Te, które nie tonęły, uznawano za czarownice. [przypis edytorski]
810. odeszle — dziś popr. forma: odeśle. [przypis edytorski]
811. Psyche (mit. gr.) — piękna kochanka Erosa, boga miłości, który odwiedzał ją co noc pod osłoną ciemności, ale zabraniał jej na siebie patrzeć. Psyche wiedziona ciekawością zapaliła świecę, bóg obudził się i zagniewany jej nieposłuszeństwem odleciał. Psyche wytrwale szukała ukochanego po całym świecie, wreszcie bogowie uczynili ją nieśmiertelną i żoną Erosa. [przypis edytorski]
812. Sorrento — popularna już w XIX w. miejscowość turystyczna w płd. Włoszech nad Morzem Śródziemnym, niedaleko Neapolu, miejsce urodzenia Torquata Tassa (1544–1595), wł. poety, autora poematu Jerozolima wyzwolona. [przypis edytorski]
813. połos — połoz, duży wąż. [przypis edytorski]
814. z letka (reg.) — z lekka. [przypis edytorski]
815. ramazanowy — ramadanowy, związany ze świętem kończącym Ramadan, miesiąc postu w kulturze muzułmańskiej. [przypis edytorski]
816. robront (z fr.) — szeroka, sztywna suknia kobieca. [przypis edytorski]
817. parafią — dziś popr. forma B. lp: parafię. [przypis edytorski]
818. jaszczurnik — tu: gniazdo jaszczurek. [przypis edytorski]
819. ratafia — rodzaj słodkiego likieru. [przypis edytorski]
820. Ariosto, Ludovico Giovanni (1474–1533) — włoski poeta renesansowy, autor poematu rycerskiego Orland szalony. [przypis edytorski]
821. Dant — własc. Dante Alighieri (1265–1321), poeta włoski, autor Boskiej Komedii. [przypis edytorski]
822. drużbart, ćwik — gry karciane, popularne w XVIII w. [przypis edytorski]
823. Torkwato — własc. Torquato Tasso (1544–1595), wybitny poeta włoskiego renesansu, autor poematu rycerskiego Jerozolima wyzwolona. [przypis edytorski]
824. harmonia szklana — dziś: harmonika szklana, instrument muzyczny o bardzo czystym, przenikliwym dźwięku, popularny w XIX w.; gra się na nim, pocierając wilgotnymi palcami obracające się szklane dyski. [przypis edytorski]
825. kanał Orfano — kanał znajdujący się w Wenecji, w płn. Włoszech; nazwą (dosł. Kanał Sierocy) wpisuje się w nastrój strofy. [przypis edytorski]
826. w ciemnym szpitalu — Torquato Tasso cierpiał na zaburzenia psychiczne i spędził 7 lat w szpitalu dla obłąkanych w Ferrarze. [przypis edytorski]
827. ministry — dziś popr. forma M. lm: ministrowie. [przypis edytorski]
828. almeja — tancerka na Wschodzie. [przypis edytorski]
829. tańcu — dziś popr. forma D. lp: tańca. [przypis edytorski]
830. płeć (daw.) — tu: skóra, cera, karnacja. [przypis edytorski]
831. chiryja — moneta. [przypis edytorski]
832. rogoża — trzcina; tu: plecionka. [przypis edytorski]
833. drabant — polski taniec z XVII w., połączenie poloneza i mazura. [przypis edytorski]
834. turbator choru — śpiewak, przerywający pieśń chóru uroczystymi okrzykami. [przypis edytorski]
835. Orfeusz (mit. gr.) — genialny śpiewak i poeta, jego muzyka miała wzruszać nawet zwierzęta i uspokajać wzburzone morze. [przypis edytorski]
836. Liszt, Ferenc (1811–1886) — kompozytor i pianista węgierski epoki romantyzmu. Stworzył nowy gatunek muzyczny: poemat symfoniczny. [przypis edytorski]
837. Paganini, Niccolo (1782–1840) — wirtuoz skrzypiec, popisywał się grą skomplikowanych utworów na pojedynczej strunie. [przypis edytorski]
838. rulada — szybki pasaż w muzyce wokalnej. [przypis edytorski]
839. Europa (...) rusza się na głos lutni, na kształt skały — nawiązanie do mitów, według których muzyka Orfeusza poruszała nawet głazy. [przypis edytorski]
840. Po bizantyńsku swoje ciało kruszy — tj. gnie się w ukłonach. [przypis edytorski]
841. o patria (łac.) — ojczyzno. [przypis edytorski]
842. karbonar (z wł.) — karbonariusz, członek tajnego stowarzyszenia rewolucyjnrgo, założone we Włoszech na początku XIX wieku. [przypis edytorski]
843. notturno (wł.) — nokturn, nastrojowa instrumentalna forma muzyczna. [przypis edytorski]
844. alla polacca (wł.) — po polsku, na sposób polski. [przypis edytorski]
845. przesuć — przesypać. [przypis edytorski]
846. beryl — drogi kamień koloru wody morskiej. [przypis edytorski]
847. lulka (z ukr.) — fajka. [przypis edytorski]
848. paszalik a. pachalik — tur. jednostka administracyjna, prowincja rządzona przez jednego paszę; tu: zgromadzenie dostojników. [przypis edytorski]
849. jatagan — broń sieczna średniej długości, bez jelca, o podwójnie zakrzywionym ostrzu. [przypis edytorski]
850. Kassi ruskiej — mowa o Katarzynie II, carycy rosyjskiej. [przypis edytorski]
851. kozaczek — kazaczok, ukr. i ros. taniec ludowy, bardzo żywy i stopniowo przyspieszający. [przypis edytorski]
852. torban właśc. teorban — instrument muzyczny podobny do lutni; popularny na Ukrainie. [przypis edytorski]
853. prysiudy — przysiady, figura taneczna w tańcach ruskich. [przypis edytorski]
854. derwisz — wędrowny mnich muzułmański. [przypis edytorski]
855. peryferium (z łac.) — obrót koła. [przypis edytorski]
856. giaur — tak pogard. nazywali innowierców muzułmanie. [przypis edytorski]
857. dymisji, łysi, wisi — Słowacki, pochodzący z Kresów, wymawiał głoskę ś półmiękko, jak Ukraińcy i Rosjanie, dlatego te wyrazy w jego ustach się rymowały. [przypis edytorski]
858. zdać się — poddać się. [przypis edytorski]
859. oczów — dziś popr. forma D. lm: oczu. [przypis edytorski]
860. damasceńska szabla — szabla ze stali produkowanej w Damaszku w Syrii. Ta bardzo ceniona stal była wytwarzana od X do XVI w., potem technologia została zapomniana. [przypis edytorski]
861. janczarowie — piechota turecka a. tatarska. [przypis edytorski]
862. wehmiczny (z niem. Wehmut: smutek, melancholia) — melancholijny. [przypis edytorski]
863. Hektor — bohater Iliady, syn króla Troi, dzielny wojownik, zabił go Achilles w odwecie za śmierć swojego przyjaciela Patroklosa. [przypis edytorski]
864. Herkulanum — jedno z miast pogrzebanych pod popiołami w czasie wybuchu Wezuwiusza w 79 r. Prace wykopaliskowe prowadzono tam już w XVIII w., a odsłonięte motywy zdobnicze miały wpływ na rozwój nurtu klasycystycznego w sztuce europejskiej. [przypis edytorski]
865. Lach (daw., ukr.) — Polak. [przypis edytorski]
866. partią — dziś popr. forma B. lp: partię. [przypis edytorski]
867. grafini — hrabina. [przypis edytorski]
868. koryfant a. koryfeusz — przewodnik chóru w tragedii greckiej; tu: wodzirej. [przypis edytorski]
869. obskurant (łac.) — człowiek mający wsteczne poglądy. [przypis edytorski]
870. comte (fr.) — książę. [przypis edytorski]
871. Aryjadna (mit. gr.) — Ariadna, królewna kreteńska, która pomogła Tezeuszowi wydostać się z labiryntu po zabiciu Minotaura; tu nawiązanie do pomocy przy wyjściu z grobowca, jakiej udzieliła Beniowskiemu panna Gruszczyńska. [przypis edytorski]
872. szarza — szarość. [przypis edytorski]
873. dywdyk a. tyftyk — bogata tkanina turecka. [przypis edytorski]
874. Lepaż — Jean Lepage (1779–1822), słynny rusznikarz z Paryża. [przypis edytorski]
875. na ścienie — dziś: na ścianie. [przypis edytorski]
876. rodnik — rodowód. [przypis edytorski]
877. kulbaka — wysokie siodło. [przypis edytorski]
878. białemi skrzydły — dziś popr. forma N. lm: białymi skrzydłami. [przypis edytorski]
879. eheu (łac.) — niestety. [przypis edytorski]
880. dwa sotka — dwie setki. [przypis edytorski]
881. Chazarowie — lud koczowniczy pochodzenia tureckiego, żyjący w średniowieczu z pasterstwa i wypraw łupieskich na terenach Kaukazu i Krymu. [przypis edytorski]
882. Hunowie — plemię azjatyckich koczowników, którzy najechali Europę w IV–V w., powodując wędrówkę ludów i przyczyniając się do rozpadu Cesarstwa Rzymskiego. [przypis edytorski]
883. zdechliną ich karm wszystkich, lecz nie świnią — Tatarom, jak i innym muzułmanom, religia zabrania spożywania wieprzowiny. [przypis edytorski]
884. maża — kryty wóz używany przez czumaków, tj. ukr. chłopów żyjących z handlu solą i innymi towarami. [przypis edytorski]
885. wtwarzyć się (neol.) — wsunąć twarz, zajrzeć. [przypis edytorski]
886. garełko (z ukr.) — gardziołko. [przypis edytorski]
887. surma — trąba. [przypis edytorski]
888. Abdel-Kader — Abd al-Kader (1808–1883), emir arabski, przywódca walk plemion Algierii z kolonizacją francuską; tu przen.: wojownik. [przypis edytorski]
889. Waka — wieś tatarska niedaleko od Wilna. [przypis edytorski]
890. dwurożce — mowa o półksiężycach, symbolu wiary muzułmańskiej. [przypis edytorski]
891. Pieśń XI — w późniejszych wydaniach obowiązuje inna numeracja. Części I niniejszej pieśni odpowiada w dzisiejszej numeracji [Pieśń VI]; części II odpowiada [Pieśń XII (?)]; część III stanowi kombinację strof od 7-ej do 15-ej i od 2-ej do 6-ej fragmentu publikowanego później jako Odmienne opracowanie historii Wernyhory; część IV stanowi kombinację strof 1-ej, 16-ej i 17-ej z fragmentu Odmienne opracowanie historii Wernyhory; części V, VI i VII stanowią kolejne fragmenty [Pieśni XIII (?)]; części VIII odpowiada [Pieśń XIV (?)]. [przypis edytorski]
892. Pieśń XI, część I — w nowszych wydaniach z tą częścią, noszącą tam numer Pieśń VI, łączą się Fragmenty o księdzu Marku: Tymczasem Anioł przyszedł cały złoty/ Do księdza Marka celi, i rzekł: „Księże,/ Zaprzestań twojej z Lachami roboty,/ Bo ich mysl — myśli Boskiej me dosięże./ Są małe duchy — do ziemskiej roboty/ Skazane, które pierwej były węże/ I wiele jadu przetrawiły w sobie,/ A teraz — dają go... na kraju grobie./ Więc weź twój kostur... i szukaj... a prawie/ Obaczysz... kto jest z nich silniejszy w duchu:/ Nie ci, co chodzą jak tęczowe pawie,/ Pas odsłaniając dumy w każdym ruchu,/ Ale ci, którzy w żebraków postawie.../ Imieniem swoim nie trącili słuchu/ I są jak dzieci... zasłużeni wielce/ Myślami Pannie Boskiej Rodzicielce./ Tych dostań... i tych, którzy pokutują/ Za dawne grzechy... a są teraz w ciele,/ Których — tu inni obmowami trują —/ Takich po wioskach znajdziesz bardzo wiele./ Niech tylko w sobie ojczyznę poczują,/ Ze wszystkich onych będą zbawiciele”./ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ./ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ./ Tymczasem się ksiądz Marek w czarnym dębie/ Do snu położył... i spał jak zabity.../ I dąb się w próchna wystroił błękity,/ I noc spokojna była — lecz gołębie/ Duchy latały wkoło... jak na zrębie/ Starej kaplicy... zawichrzone wrony,/ I tak śpiewały: „O, błogosławiony!/ W tobie myśl Boża teraz się poczyna,/ Śpij w imię Ojca i Ducha i Syna!/ Co widzisz, prawdą jest... Oto na niebie/ Walkę... i duchów wielkie zamieszanie./ Śpij... boś skazany na ukrzyżowanie/ I wielkie dzieła — dzieją się przez ciebie./ Ty na ojczyzny ostatnim pogrzebie/ Będziesz święconą wodą trumnę zlewał,/ Ty Anioł Pański będziesz smutnie śpiewał./ Potem od Ciebie śpiew raz podniesiony,/ Coraz wyższemi będzie płakać tony”. [przypis edytorski]
893. bat’ko pane (z ukr.) — ojcze panie. [przypis edytorski]
894. ja już idu spaty, kto inszyj tobi bude, pane, hraty (z ukr.) — ja już idę spać, kto inny tobie będzie, panie, grać. [przypis edytorski]
895. Roś — rzeka w środkowej części Ukrainy, prawy dopływ Dniepru. [przypis edytorski]
896. wołosza — suknia z grubego sukna. [przypis edytorski]
897. diak — pomocnik księdza w kościele prawosławnym, śpiewak liturgiczny i nauczyciel. [przypis edytorski]
898. Alpów — dziś popr. forma D.: Alp. [przypis edytorski]
899. czumak (daw. ukr.) — chłop ukraiński, żyjący z handlu, przewożący swój towar, często na bardzo duże odległości, wozami zaprzężonymi w woły; włóczęga, koczownik. [przypis edytorski]
900. Bojan — mit. bard ruski, wnuk Welesa, bożka pieśniarzy i rycerzy, wspomniany w Słowie o wyprawie Igora, miał żyć na przełomie XI i XII w i należeć do drużyny Jarosława Mądrego; za wcielenie Bojana podawał się w swoich wierszach Józef Bohdan Zaleski (1802-1886), poeta romantyczny z tzw. szkoły ukraińskiej. [przypis edytorski]
901. Korsuń (dziś ukr.: Korsuń-Szewczenkiwskij) — miasto na środkowej Ukrainie nad rzeką Roś, w średniowieczu zamek władców kijowskich, w XVII w. rezydencja Wiśniowieckich; w bitwie pod Korsuniem (1648) Kozacy Chmielnickiego wraz z Tatarami zwyciężyli wojska polskie. [przypis edytorski]
902. krwawnik — minerał o czerwonym zabarwieniu, hematyt lub chalcedon. [przypis edytorski]
903. Smiła — miasto na Ukrainie, w obwodzie czerkaskim. [przypis edytorski]
904. rzezuń (z ukr. rezun) — siepacz, zabijaka, tu mowa o hajdamakach, uczestnikach buntu chłopskiego. [przypis edytorski]
Darmowe książki «Beniowski - Juliusz Słowacki (biblioteka szkolna online TXT) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)