Pamiętniki - Jan Chryzostom Pasek (czytanie ksiazek w internecie .TXT) 📖
Krótki opis książki:
Pamiętniki Jana Chryzostoma Paska to wspomnienia spisane przez niego pod koniec XVII wieku.
Podzielone są na dwie części — w pierwszej (1655–1666) opowiada o swoich przeżyciach związanych z wojnami ze Szwecją, Siedmiogrodem i Moskwą oraz rokoszem Lubomirskiego. Druga część (1667–1688) to zapis wspomnień Paska-ziemianina, po osiedleniu na wsi w Krakowskiem. Ze względu na to, że Pasek spisywał wspomnienia w ostatnich latach życia, niekiedy myli fakty historyczne, w drugiej części ukrywa również niewygodne wydarzenia ze swojego życia. Niemniej jednak są cennym dziełem epoki baroku, stanowiły również źródło inspiracji w literaturze XIX i XX wieku.
Jan Chryzostom Pasek był mazowieckim szlachcicem, wykształconym w kolegium jezuickim, żołnierzem prowadzącym awanturniczy tryb życia. Jeden z najsłynniejszych pamiętnikarzy polskich.
Przeczytaj książkę
Podziel się książką:
- Autor: Jan Chryzostom Pasek
- Epoka: Barok
- Rodzaj: Epika
Czytasz książkę online - «Pamiętniki - Jan Chryzostom Pasek (czytanie ksiazek w internecie .TXT) 📖». Wszystkie książki tego autora 👉 Jan Chryzostom Pasek
dera, gruby koć służący do okrywania konia. [przypis redakcyjny]
728. virescit vulnere virtus (łac.) — hartuje się ranami męstwo. [przypis redakcyjny]
729. Cynegirus — brat poety Eschylosa, zginął w bitwie pod Maratonem, gdy straciwszy jedną rękę, chciał drugą zatrzymać odpływający okręt perski. [przypis redakcyjny]
730. Kodrus — król ateński. Kiedy w czasie najazdu Dorów na Attykę wyrocznia przepowiedziała, że ta strona zwycięży, której król polegnie, udał się Kodrus w przebraniu wieśniaka do obozu Dorów i dopóty drażnił nieprzyjaciół, aż został przez nich zabity. [przypis redakcyjny]
731. wiktyma — ofiara. [przypis redakcyjny]
732. Achilles — syn Peleusza i morskiej bogini Tetydy, która wykąpała syna w Styksie, aby uczynić go nieśmiertelnym; zginął pod Troją trafiony strzałą Parysa w piętę, której cudowna woda nie obmyła, gdyż matka podczas kąpieli zakryła ją dłonią, trzymając syna na ręku. [przypis redakcyjny]
733. laconice (łac.) — lakonicznie, krótko. [przypis redakcyjny]
734. minutissima stipula (łac.) — drobniutkie ździebełko. [przypis redakcyjny]
735. sufficit (łac.) — dość (powiedzieć). [przypis redakcyjny]
736. facundia (łac.) — wymowa. [przypis redakcyjny]
737. magnorum (...) admiratio (łac.) — wielkich ludzi nie chwalić, lecz podziwiać należy. [przypis redakcyjny]
738. ad Carthaginem (łac.) — do Kartaginy. [przypis redakcyjny]
739. apostrophe (łac.) — zwrot. [przypis redakcyjny]
740. De vestra (...) loqui (łac.) — O waszej sławie lepiej zamilczeć, niż za mało powiedzieć. Cytat z pamięci, niedokładny z Sallustiusza Bellum Iugurthinum XIX: „De Carthagine silere melius puto, quam parum dicere”. [przypis redakcyjny]
741. nobilitas (...) duplicata (łac.) — szlachectwo (...) podwójne, powojone. [przypis redakcyjny]
742. Uli (...) nobiles (łac.) — Prawdziwym szlachcicem jest, kogo nie tylko samo urodzenie, lecz i cnota uszlachetnia. [przypis redakcyjny]
743. tumulandi (łac.) — dosł. mający być pogrzebani; nieboszczycy. [przypis redakcyjny]
744. palaestram (łac. forma B.) — szkołę. [przypis redakcyjny]
745. adversa (...) prospera (łac.) — dola (...) niedola. [przypis redakcyjny]
746. posteritatem (łac.) — potomstwo. [przypis redakcyjny]
747. non alia methodo (łac.) — nie innym trybem. [przypis redakcyjny]
748. vale (łac.) — żegnaj. [przypis redakcyjny]
749. salve (łac.) — witaj. [przypis redakcyjny]
750. Non totus (...) Libitinam (łac.) — Nie cały umrę: znaczna część moja uniknie Libityny (cytat niedokładny z Horacego Carmina, III, 30, 7). [przypis redakcyjny]
751. commilitones meruerunt (łac.) — towarzysze zasłużyli. [przypis redakcyjny]
752. supplices preces (łac.) — uniżone prośby. [przypis redakcyjny]
753. merita (łac.) — zasługi. [przypis redakcyjny]
754. in dulci (...) recordatione (łac.) — w miłym wspomnieniu. [przypis redakcyjny]
755. mens (...) humari (łac.) — dusza i sława nie zstępują do grobu. [przypis redakcyjny]
756. pie defunctis (łac.) — pobożnie zmarłym. [przypis redakcyjny]
757. in domum Inctus (łac.) — w domu żałoby. [przypis redakcyjny]
758. denegować prezencji (łac.) — odmawiać obecności. [przypis redakcyjny]
759. facunde, erudite (łac.) — wymownie, uczenie. [przypis redakcyjny]
760. et connexiones (łac.) — i związki (myśli). [przypis redakcyjny]
761. praecipue (łac.) — zwłaszcza. [przypis redakcyjny]
762. probacja — w retoryce: dowód. [przypis redakcyjny]
763. kondolencja — mowa żałobna. [przypis redakcyjny]
764. starosta dobrzyński — Jakub Korytnicki. [przypis redakcyjny]
765. Arcades (łac. B.) — Arkadyjczyków. [przypis redakcyjny]
766. przed Świątkami — przed Zielonymi Świątkami, tj. 25 kwietnia, gdyż Zielone Świątki przypadały w r. 1660 na 16 maja. [przypis redakcyjny]
767. pusillus grex (łac.) — maleńka trzódka. Wedle nauki Kalwina ogromna większość ludzi jest już z góry skazana na męki piekielne, a tylko „maleńka trzódka” wybranych dostanie się do nieba. [przypis redakcyjny]
768. chłodnik — rodzaj altany, szałas z gałęzi. [przypis redakcyjny]
769. soszki a. sochy (lm) — dwie żerdzie złożone na krzyż. [przypis redakcyjny]
770. owe — dziś popr. forma B. zaimka r.n.lp: owo. [przypis edytorski]
771. ad decursum anni (łac.) — do końca roku. [przypis redakcyjny]
772. towarzystwo (...) regimentarskie — towarzysze spod chorągwi regimentarza Czarnieckiego. [przypis redakcyjny]
773. okazyje — tu: okazje do zwady. [przypis redakcyjny]
774. przyczyny — okazje do zwady. [przypis redakcyjny]
775. uść — dziś popr.: ujść; uniknąć, uciec od czegoś. [przypis edytorski]
776. impedymenta (łac. forma lm) — przeszkody. [przypis redakcyjny]
777. impedymenta (...) obóz — artykuły wojskowe zakazywały pojedynków w obozie. [przypis redakcyjny]
778. szable — dziś popr. forma D.lp: szabli. [przypis edytorski]
779. po harapie (z jęz. myśliwskiego) — po sprawie. [przypis redakcyjny]
780. pocieno — tj. pójdź jeno. [przypis redakcyjny]
781. mediować (z łac.) — pośredniczyć, godzić. [przypis redakcyjny]
782. pogański synu! — jest złagodzeniem pierwszego stopnia, zaś „a taki synu!” złagodzeniem drugiego stopnia najbardziej obelżywego zwrotu: „skurwysynu”. U wszystkich narodów można zauważyć dążność do zastępowania zbyt drażliwych wyrazów lub zwrotów przez mniej dosadne, więcej „polityczne”. Tak np. chłop oświecony nie powtórzy w opowiadaniu „psiakrew”, lecz powie, że ktoś zaklął na czerwono lub, jeżeli to częściej bywało, wyrazi to zwrotem: ciągle, co słowo, epitet „psi” a. „psia”. Podobnie w życiu codziennym dodaje się „psia krew” zwrotami: psia mać, psie mięso, psia kość, psia wełna lub sierść, psia noga, a nawet psia kula. [przypis redakcyjny]
783. jagoda — policzek. [przypis edytorski]
784. pieńdziesiąt — dziś popr.: pięćdziesiąt. [przypis edytorski]
785. respektować — mieć wzgląd. [przypis redakcyjny]
786. practicatum axioma (łac.) — doświadczona prawda. [przypis redakcyjny]
787. zastąpić — tu: ponieść koszta, wydatki. [przypis redakcyjny]
788. curolik — cyrulik; lekarz. [przypis edytorski]
789. Skrzetuski, Mikołaj — porucznik starosty Franciszka Czarnkowskiego. W 1649 r. przewiózł z oblężonego Zbaraża listy do króla. „Ten człowiek z oblężenia tak ciężkiego zbaraskiego listy do króla JMci Kazimierza, wpław przez staw idąc, dziwną sztuką przeniosszy niezmaczane i kilka dni i nocy sztucznie tułając się przez wojska niezliczone prawie przeniósł do Lwowa, a tam za tak wielką swoję odwagę gardła i fortun zaledwie sto czerwonych złotych otrzymał” (Łoś, 49). [przypis redakcyjny]
790. zbita — tu: zbita w kupę, skupiona. [przypis redakcyjny]
791. potkać się — spotkać się a. potykać się, walczyć. [przypis edytorski]
792. okryta chorągiew — tu: liczna; w pełnej liczebności. [przypis edytorski]
793. sturbowany — znużony. [przypis redakcyjny]
794. Moskwę — tu: jeńców moskiewskich. [przypis edytorski]
795. Wolski, Łukasz — syn podstolego rawskiego, towarzysz chorągwi Wacława Leszczyńskiego, krajczego koronnego; jak pisze Łoś: „człowiek dzielny, młodzian dość doświadczony”. [przypis redakcyjny]
796. Chowański, Andrzej — kniaź, wódz moskiewski. [przypis redakcyjny]
797. zalterować się (z łac.) — zmartwić się, zaniepokoić. [przypis redakcyjny]
798. krątwa — krętanina. [przypis redakcyjny]
799. konfuzja (z łac.) — zamieszanie, trwoga; konfuzyjej: daw. forma D.lp. [przypis redakcyjny]
800. obuch — laska z osadzonym młotem służąca do podpierania się i do obrony. [przypis redakcyjny]
801. bazar — wolny plac w obozie; rynek, majdan. [przypis redakcyjny]
802. zwierzać się — być przykrym, niecierpliwić się, gniewać się. [przypis redakcyjny]
803. klimkiem rzucić a. klimkiem się bawić — zmyślić wykrętnie, żartować. [przypis redakcyjny]
804. vitium (łac.) — wada. [przypis redakcyjny]
805. nugator (łac.) — plotkarz, łgarz. [przypis redakcyjny]
806. Lachowice — miasteczko pomiędzy Słonimem a Nieświeżem, daw. najsilniejsza twierdza na Litwie, własność Sapiehów. [przypis redakcyjny]
807. rekwizyt — przyrząd. [przypis redakcyjny]
808. inter spem et metum (łac.) — pomiędzy nadzieją i trwogą. [przypis redakcyjny]
809. musztułuk (z tatar.) — podarek dawany posłańcowi; nowina, wiadomość. [przypis redakcyjny]
810. ex ratione duplici (łac.) — z przyczyny dwojakiej. [przypis redakcyjny]
811. urodzić — tu: uratować, ocalić od kary śmierci (i tym sposobem niejako dać życie). [przypis redakcyjny]
812. kpi — dziś popr. forma M. lm: kpy; kiep: głupiec, człowiek nierozgarnięty. [przypis edytorski]
813. Saevit atrox Volscens (łac.) — Sroży się Wolsk waleczny (cyt. nie z Owidiusza, ale z Eneidy IX, 420 Wergiliusza). [przypis redakcyjny]
814. metr (z fr.) — mistrz, znawca. [przypis redakcyjny]
815. Sapieha, Jan Paweł — hetman wielki litewski. [przypis redakcyjny]
816. wymonderować się — oporządzić się, stanąć w gotowości bojowej. [przypis redakcyjny]
817. respirium (łac.) — odetchnienie. [przypis redakcyjny]
818. impet — pęd. [przypis redakcyjny]
819. konkludować (z łac.) — kończyć, dochodzić do wniosku końcowego; tu przen.: kończyć walkę. [przypis redakcyjny]
820. skonfundować — zbić z tropu, zawstydzić, zmieszać, zszokować. [przypis edytorski]
821. chojniak — młoda sosna. [przypis redakcyjny]
822. tatarska chorągiew — Tatarów osiadłych na Litwie. [przypis redakcyjny]
823. ryścią a rysią — kłusem. [przypis redakcyjny]
824. Gosiewski — Wincenty Gosiewski. [przypis redakcyjny]
825. siedział w więzieniu, od tegoż to Chowańskiego schowany — gra wyrazów: od Chowańskiego schowany (tj. wzięty do niewoli). [przypis redakcyjny]
826. Połubiński, Aleksander Hilary (1626–1679) — marszałek wielki litewskiego, odznaczył się w wojnie ze Szwedami. [przypis redakcyjny]
827. Było (...) 40 000 Moskwy — liczba przesadzona dwukrotnie. [przypis edytorski]
828. przechera — człowiek sprytny, przebiegły, przekorny; tu: dowcipniś. [przypis redakcyjny]
829. miasto (daw.) — tu: zamiast. [przypis edytorski]
830. gruduknąć — odbić się, jęknąć. [przypis redakcyjny]
831. munsztuk — ustnik; trąbić przez munsztuk: cicho. [przypis redakcyjny]
832. godzinki — śpiewane nabożeństwo do Matki Boskiej. [przypis redakcyjny]
833. Połonka — w wojew. nowogrodzkim między Słonimem a Lachowiczami. [przypis redakcyjny]
834. Wojniłowicz, Michał — starosta krosieński, porucznik chorągwi husarskiej. [przypis redakcyjny]
835. armata — w stp. imię zbiorowe: armaty, artylerja. [przypis redakcyjny]
836. in prospectu (łac.) — w obliczu. [przypis redakcyjny]
837. pole — podle, obok. [przypis redakcyjny]
838. corpus (z łac.) — szyk środkowy wojska, centrum. [przypis redakcyjny]
839. tebinki (lm) — sztuki skórzane dla ozdoby, z siodła wiszące, klapy boczne siodła. [przypis redakcyjny]
840. directe (łac.) — wprost. [przypis redakcyjny]
841. rzeźba — tu: rzeź. [przypis edytorski]
842. berdysz — broń piechoty, topór osadzony na drzewcu. [przypis redakcyjny]
843. myszka — koń myszaty, koloru myszy. [przypis redakcyjny]
844. bojarowie dumni — należący do dumy; radni, sejmowi. [przypis redakcyjny]
845. rajtaria — jazda regularna, złożona z drobniejszej szlachty i ludzi wolnych. [przypis redakcyjny]
846. cyga — bąk, fryga. [przypis redakcyjny]
847. kałmuk — koń kałmucki. Kałmucy, szczep mongolski koczujący w guberni astrachańskiej, trudnili się hodowlą koni. [przypis redakcyjny]
848. hosudar (z rus.) — pan; hosudarowie: chorągwie bojarów dumnych. [przypis redakcyjny]
849. po nim — zdanie skrócone: Po nim jedź! Ścigaj! [przypis redakcyjny]
850. domóc się (z jęz. myśliw.) — dogonić. [przypis redakcyjny]
851. pożałować (z ros.) — zlitować się [przypis redakcyjny]
852. chrest — krzyż. [przypis redakcyjny]
853. Pożałuj dla Chrysta Spasa, dla Pereczystoj Boharodyce, dla Mikuły Cudotworce (z rus.) — Zmiłuj się, przez Chrystusa Zbawiciela, przez przeczystą Bogurodzicę, przez Mikołaja Cudotwórcę. [przypis redakcyjny]
854. Utikaj do matery diczczy synu — uciekaj do matki, diabelski synu. [przypis redakcyjny]
855. in illo fervore (łac.) — w owej gorącej chwili. [przypis redakcyjny]
856. brodofiasz
Darmowe książki «Pamiętniki - Jan Chryzostom Pasek (czytanie ksiazek w internecie .TXT) 📖» - biblioteka internetowa online dla Ciebie
Dodaj komentarz
Uwagi (0)